Libros do Mes

World Within Walls: Japanese Literature of the Pre-Modern Era, 1600-1867, de Donald Keene

Concierto Barroco, de Alejo Carpentier

Cara Times Square, de Camilo Gonsar

Kokinshu, de Laurel Rasplica Rodd (tr.)

Poems of the 5 Mountains de Marian Ury (tr.)

*Heike Monogatari, de López de la Llave e Tabi Moratalla (tr.)

*A Practical English Grammar, de A.J. Thomson e A.V. Martinet

Oneiros

Último soño da noite, antes de espertar: unha versión libre de Hamlet, adaptada e dirixida polo meu inconsciente. Eu fago de Príncipe de Dinamarca, e Ramón Blanco de Horacio. Nesta montaxe, Horacio é condeado a morte. Mentres preparan a execución e acordonan a nosa sección do Castelo, Margaret Thatcher produce un discurso hipócrita e lacrimoso de loubanza a deus, patria e rei (neste claso, pra el-rei Claudio), da xustiza da pena de morte e dos gorros que lle debemos á Súa Maxestade. Detrás dela, entre unha pequena morea de xente, Stan Laurel e Oliver Hardy parodian cómicamente as súas verbas, e elaboran un gag pavero no que xogan con chapeus.

Qué pensaría Shakespeare?

Reseñas - Concierto Barroco

Concierto Barroco

Alejo Carpentier

1998, Alianza Editorial

* * * * (bo)

Carpentier a medio gas, pero segue sendo Carpentier, e deleitando ao personal.

Concierto Barroco é unha pequenísima novela de Alejo Carpentier, na liña doutras obras pequenas súas (El reino de este mundo; El arpa y la sombra) e orixinariamente publicada no ano 1974. O seu argumento xira arredor da composición por parte do maestro italiano Antonio Vivaldi da ópera barroca Motezuma, na que se narran as desventuras do emperador azteca. Na ficción narrativa de Carpentier, un protagonista innominado que se fixo rico coa explotación da prata na Nova España virreinal visita (na compaña dun criado negro) a Venecia de comezos do século XVIII, atopándose e facendo amizade cos compositores Vivaldi, Häendel e Domenico Scarlatti no medio das festas do carnaval venecián. O disfraz do indiano e certas conversas inspirarán ao Prete Rosso na súa labor compositiva.

Eis a historia en liñas xerais. Por suposto, contén elementos de sobra para facer unha magnífica obra, e toca case tódalas obsesións carpenteriás, sobre as que por veces meditan en voz alta os personaxes: o Barroco como estilo xenuinamente americano, o real marabilloso, os feitos históricos como interpretación e manipulación (sobretodo mediante a arte), a música (tanto a gran tradición europea como as aportacións afroamericanas), a hibridación e mestura, etc...

Nembargantes, non fico de todo satisfeito con esta volta do autor, e quizaves isto se deba a unha percibida vulneración innecesaria do realismo ficcional. Quero dicir con isto que Carpentier, nesta novela, salta alegremente con calquera mostra de realismo e de unidade temporal: os concertistas barrocos asisten nun pic-nic á tumba de Stravinski e máis adiante ao enterro venecián de Wagner; o criado afroamericano remata por ficar na cidade dos canais para asistir en directo a un concerto de Louis Armstrong... O problema non está tanto na ruptura da convención mimética, senón no gratuito e innecesario desas rupturas, que poderían estar mellor artelladas de xeito que desen impresión de necesidade, e non de xogo.

O dito non quita que, de todas maneiras, Concerto Barroco sexa unha deleitábel peza carpenteriá para pasar a tarde, anque estexa moi lonxe das cotas acadadas por El recurso del método, Los pasos perdidos ou El Siglo de las Luces. Na obra abundan momentos excelentes (coma o improvisado concerto nocturno dos compositores, onde o criado afroamericano impón o ritmo e o son, nunha carnavalesca inversión dos topicos e das hexemonías culturais) e un uso intelixente e deleitábel da linguaxe, con guiños ao Barroco e as súas formas e tropos de escrita. Só un lixeiro amargor fica no pouso da copa de prata ao pensar os mellores resultados que a probada pluma do cubano podería acadar con esta materia de terse molestado un pouquiño máis...

Curso breve de poesía xaponesa

Como xa vos decataríades, este tema voltouse o meu peculiar hobbyhorse dos últimos doce meses. Non me resisto a colar unhas cantas notas que quizaves poidan ser de interese para vós...

Introducción: Poesía Xaponesa. Características Xerais

Malia que consideremos a poesía coma un universal literario, o certo é que as súas características varían moito dependendo das áreas culturais e das características intrínsecas das línguas en que se produce o xénero poético. Eses dous factores, pois (o esóxeno, relacionado coas tradicións e prácticas que un país absorve do seu contorno; e o endóxeno, relacionado coas propiedades das línguas concretas) son o noso punto de partida.

Xapón pertenceu tradicionalmente ao que se chama zona sinocéntrica, ou estremo oriente. Nesta zona, China constituíu de sempre o grande estado e o modelo ideal; un espello no que as demais nacións do contorno quixeron verse reflexados, e do que colleron moitísimos elementos: artísticos, relixiosos, político-administrativos, económicos, técnicos, lingüísticos, etc... Ata non fai tanto, o chinés clásico era o equivalente do noso latín en países coma Vietnam, as dúas Coreas, Mongolia, etc...

Cando a literatura xaponesa se pon a andar, a comezos do século VIII da era común, as élites nacionais xa estaban máis que acostumadas a ler (e incluso a escribir) textos literarios na língua do Imperio Medio. Os seus moldes, polo tanto, tiveron por forza que dirixir os primeiros esforzos creativos dos nipóns, fixando unha serie de formas literarias, de temáticas, de recursos, de contidos e de xustificacións teóricas e filosóficas da arte.

Polo que toca aos elementos do xaponés, esta língua presenta unha serie de peculiaridades que afectarán á súa producción poética. Para comezar, é unha língua polisilábica (ao contrario que o chinés, monosilábica), o que obrigará a topar solucións complexas para a súa escrita nun sistema de escritura que toman emprestado e onde cada caracter representa unha palabra plena. 5 ou 7 caracteres nun poema chinés representan unha frase enteira. Na adaptación fonética destes ao xaponés, cada caracter representará unha sílaba, e unha liña de 5 ou 7 caracteres, unha única palabra.

A frecuencia de terminacións vogálicas (con 5 vogais) e a ausencia de grupos consonánticos fai que a rima resulte demasiado sinxela en xaponés, o que a descarta rápidamente como elemento de demarcación poética (como acontece nas línguas romances, onde é un dos mecanismos principais). Do mesmo xeito, o xaponés é unha língua sen apenas peso acentual, o que obriga a descartar un modelo poético baseado nas sílabas acentuadas (coma no ruso ou no inglés). Por último, tampouco presenta (alomenos, o xaponés antigo) unha alternacia de sílabas longas e breves que puidese definir os metros poéticos (como sucedía no latín e no grego).

É por todo iso que a marca de poeticidade dun texto xaponés virá dada pola 'extensión do verso': os poemas caracterizaránse por alternar liñas de 5 ou de 7 sílabas respectivamente. A orixe desta escolla seguramente tome prestadas formas de versos chineses, anque coas consecuencias diferenciais que xa mencionamos: 5 sílabas (caracteres kanji) dun poema chinés representan unha frase completa (cfs., este verso de Bai Juyi: Hong ní xiǎo huǒ lú > arde un pequeno forno de arxila vermella), mentres que 5 sílabas (caracteres kana) dun poemás xaponés representan unha palabra (ho-to-to-gi-su > reiseñor).

Os primeiros poemas en xaponés son, como dicimos, do século VIII, e do periodo Nara: ao longo deste século os xaponeses procuran absorver e imitar a cultura chinesa, e aparecen os primeiros textos escritos, case todos en chinés, anque con versos intercalados nun emprego proto-silábico e fonético dos caracteres chineses. Os poemas aparecen en 'gacetillas' provinciais (as fudoki), textos relixiosos e inscripcións, crónicas históricas (coma o Kojiki ou o Nihon Shoki), etc...

Os primeiros versos aínda presentan unhas formas vacilantes, toscas e tentativas: xa amosan a alternancia de 5 e 7 sílabas, anque presenten con frecuencia irregularidades; presumíbelmente, moitos son extraídos de tradicións orais e de cancións populares.