quarta-feira, setembro 30, 2015

Libros do Mes (and back to work)

Setembro é un mes de eterno retorno, e por iso gardei este video para os primeiros días que, ao final, comparto convosco o derradeiro:


Choqueiradas aparte, aquí tedes a lista das lecturas mensuais...

Mirror of the Invisible World de Peter J. Chelkowski

The White Castle de Orhan Pamuk [E]

Jingo de Terry Pratchett [E]

Piers Plowman de William Langland

*Archaeologies of the Future de Fredric Jameson

*The Iliad de Homer / Ennis Rees (tr.) [E]

*Historia de la literatura griega de Albin Lesky [E]

*Philosophy: 100 Essential Thinkers de Philip Stokes [E]

terça-feira, setembro 29, 2015

The Powers that Be

É esta que vos poño no título unha expresión idiomática do inglés para referirse ás élites, tirada das traducións da Biblia de William Tyndale e de el-rey Xaime, e que glosa o grego αἱ δὲ οὖσαι ἐξουσίαι. Venme hoxe á mente porque relendo estes días a Ilíada de Homero e as fazañas dos seus reis e guerreiros, non deixa de sorprenderme o pouco peso dunha orde sacerdotal-clerical non só nesta obra, senón en toda a historia da Hélade e baixo a república e imperio romanos. Isto é algo ben característico e excepcional da civilización greco-latina (equiparable tan só, noutros lares, coa civilización sinítica e xaponesa). En case tódalas demais civilizacións premodernas, o podio do goberno é compartido case que a partes iguais entre unha aristocracia guerreira / funcionarial / terratenente, dunha banda, e unha casta relixioso-eclesiástica pola outra, que moitas veces pretende impoñerse por riba do poder civil (pensemos na nosa Idade Media, por exemplo).


quinta-feira, setembro 17, 2015

"You have your moments...

..., not many of them, but you do have them".

Tal é a frase que lle adica a princesa Leia a Han Solo nunha escea do Imperio Contraataca. Cólloa emprestada hoxe para me referir a un dos poucos passus, ou capítulos (concretamente o XVI) do poema inglés medieval Piers Plowman que resulta estéticamente interesante e non demasiado aburrido. É, defeito, a lectura que máis me está custando rematar da que teño memoria, ao mesmo nivel que o Hiperión de Hölderlin.

Vaia por diante que o mantedor é un friki habitual da literatura medieval, o que podería facer sorpresivas as dificultades de lectura que me está a provocar esta obriña, que mentalmente non podo deixar de comparar, negativamente, co Dante. Temos eiquí un longo e confuso poema alegórico sen unha clara trama aparente, agás da moi difusa pescuda de Verdade e Salvación por parte dunha personaxe anónima (máis adiante, e indirectamente, enterarémonos de que se chama William Langland). A personaxe cae durmida cada dous por tres, experimentando soños, visións e soños dentro de soños nos que, dun xeito repetitivo, monótono e heteroxéneo, vanlle aparecendo figuras alegóricas (a Santa Igrexa, a Conciencia, a Dama Estudo, o Clero, Pedro o Labrego, a Alma, a Paciencia...) máis secas que unha folla de bacallau, xa que case ningún nos presenta rasgos distintivos e propios, e que emiten longuísimos, interminables discursos non necesariamente relacionados co concepto que encarnan, e nos que con case predecible regularidade se critica a corrupción, o poder e o materialismo da igrexa da época -sobretodo no caso dos frades das ordes mendicantes. Polo medio hai tamén pequenos tableaux, esceas ou narracións alegóricas con algo máis de interese e valor estético, como a descripción inicial da 'Fermosa Chaira das Xentes', a fábula dos ratos, a prisión e xuízo da Dama Proveito ou a representación dos Sete Pecados Capitais.

A trama, dicimos, non parece avanzar nunca, xa que logo de encontro tras encontro con cada alegoría, un non ten a sensación de que as preguntas e respostas que se xeran sexan acumulativas e coerentes, e vaian xerando un extra de coñecemento que leve claramente á Verdade e Salvación que busca o protagonista. Esta é quizaves unha lectura severa, e certos críticos sí defenderían unha certa 'progresión', mais aínda admitindo que teñan razón, a tal progresión é unha escura noite da alma (e do lector) a través dun xardín de sendeiros que se bifurcan, de tal maneira que farían á obra merceredora de aprezo e inclusión no canon posmoderno como exemplo de escrita da différance do Derrida, que se a chega a atopar, adicaríalle de certo as súas boas dúas ou terceiras partes da Gramatoloxía. Noutra orde de cousas, tampouco axuda nada a língua en que está escrito o poema: unha versión enrevesada do inglés medio en verso aliterativo que fai parecer sinxelo e actual a Gonzalo de Berceo, e case intelixible sen transcripción moderna ao seu carón.

De todas maneiras, son consciente de que estou a ser inxusto coa obra, ao xulgala cuns parámetros que o autor e a sociedade que a crearon, de seguro, rexeitarían. Ningún dos dous entendería -ou aceptaría- a frivolidade da escrita cunha fín totalmente estética e allea ao didáctico-educativo; as preocupacións que inzan a obra (sobretodo, o porqué da aparente decadencia da sociedade cristiá medieval en vivir dacordo cos seus propios valores e idearios, ou o xeito correcto de enfrentarse á pobreza e á mendicidade) ou non son as nosas, ou xa non teñen urxencia ou xa recibiron respostas, satisfactorias ou non. Porén, e como lector actual, non podo menos que pensar no proveito intectual e artístico que lle saco a esta lectura, e alén dun maior coñecemento da mentalidade, o estilo, a linguaxe e as preocupacións da Inglaterra do século XIV, non lle saco moito.

Dito iso, a obra ten os seus momentos. Por iso recomendo ao curioso como introducción a lectura do passus XVI, no que autor decide deixar de lado (e para ben) os discursos longuísimos, e presenta unha serie de alegorías visuais efectivas, breves e doadas de entender: a Árbore da Caridade, que medra no xardín dos nosos corazóns; os tres piares que a soportan e que a defenden dos Tres Inimigos (o Mundo, o Diaño e a Carne), e que representan ás 3 figuras da Trinidade; os froitos da Árbore (matrimonio, castidade e virxindade), que cómicamente rouba o demo cando caen, e que transmutan entón nas almas dos xustos que viviron antes do Mesías e que por iso deben agardar no Limbo a súa chegada; a imaxe de Cristo como un cabaleiro da época, que loita nunha 'xusta' no Calvario contra o demo; ou ao remate, o encontro con Abrahám / a Fé, que segue explicando con símiles a Trinidade, asociándoa ao matrimonio. De gorentarche o que liches, podes seguir adiante e xustar ti tamén, coma Cristo co Demo,  co poema enteiro. 

terça-feira, setembro 08, 2015

Sir Terry - to read or not to read?

Recentemente saiu unha crítica moi criticada no Guardian, a cargo de Jonathan Jones, que podedes ler eiquí. Resumindo, o que ven a dicir é que na súa opinión, o finado Terry Pratchett é un sobrevalorado autor mediocre de bestsellers, que o rebumbio polo seu pasamento foi moito maior que o que seguiu á marcha de Günter Grass ou de García Márquez "verdadeiros titáns da novela", que na sociedade posmoderna en que vivimos se desdibuxan impunemente as fronteiras entre o éxito pecuniario/popularidade e a grandeza literaria, e que a vida é breve de máis para ler potboilers cando hai tantos clásicos aos que nunca daremos chegado por unha cuestión cronolóxico-vital. 

Porén, obviando o pésimo gusto de falar mal dos mortos e a miña persoal e coñecida devoción polas novelas do Mundodisco, o certo é que podo empatizar coa maior parte dos argumentos do señor Jones, anque non con algunhas das súas conclusións, ou a reviravolta pedante coa que se gaba de non ter máis que folleado algunha novela de Pratchett, e de non necesitar máis para emitir o seu xuízo de valor. 

Pódese emitir un xuízo sobre un autor e unha obra con tan pouco input de lectura? Un tendería a dicir que non, que é arrogante, simplista e cómodo. No caso que nos ocupa, Sir Terry ten unha producción de case medio cento de exemplares, entre os que hai diferentes grados, madurez, cualidades e calidades estéticas. O cal non quita para que, aplastados polas montañas de papel que se publican, moitas veces teñamos que guiarnos por criterios indirectos e autoridades para escoller o que ler. Son este tipo de criterios os que me levan a mín, por exemplo, a rexeitar de antemán adicarlle tempo á 'Casa de la Troya', de Pérez Lugín, ás múltiples sombras de Grey ou á poesía española do XVIII. Mais sería intelectualmente deshonesto que escribise unha crítica publica e censura publicada destas obras sen antes pasar polo case seguro calvario da súa lectura previa.

Sen dúbida podo aceptar o argumento, digamos, 'altocultural' de Jones: que existe a Literatura con l maiúscula, composta de obras 'clásicas' de grande complexidade formal e conceptual e calidade estética, de lectura non sempre sinxela, e que atesouran a potencialidade de ampliar os nosos horizontes morais, intelectuais e históricos; que as tales 'grandes obras' son pouco lidas e menos aprezadas na sociedade de consumo tardocapitalista, xa sexa dende a dereita (apoiándose nun utilitarismo tosco, no libre mercado e na conversión da lectura nun mero ocio mol, opiáceo sinxelo e pouco esixente) ou dende a esquerda (apoiándose no rexeitamento aos valores ideolóxicos evidentes ou soterrados dos 'homes brancos mortos' que compoñen a maioría do canon). Mais aceptar este argumento segue sen implicar un acordo á súa peculiar cruzada anti-Pratchett. O porqué, razoarémolo na seguinte entrada (ou entradas).