sexta-feira, dezembro 30, 2005

Ramón Blanco no Patíbulo

Fai uns días congratulábamonos pola saída de 'Orfeu en soños', primeiro libro de poemas de Ramón Blanco. Onte tivo lugar a súa presentación na Serra de Outes. Exposto coa súa obra en pública picota, varias cores alternaban sucesivamente na face do autor mentres se desnovelaba o acto.
E nembargantes, malia a lixeira incomodidade que este tipo de cousas provoca, Ramón podía estar tranquilo. Despois de todo, o público non lle arrebolou froitas, pedras e animais mortos. Igual que a crítica que ten saído ate o de agora -tanto en xornais como no boca a boca-, a recepción do libro foi do máis eloxiosa. O noso autor é tamén profeta na súa patria.
Non deixou o poeta de evocar o seu primeiro recital, nunha situación semellante, anos atrás. Gañador do certame local de poesía 'Francisco Añón', o acto tivera lugar nun parque público entre varias esceas carnavalescas e música de Sabina.
Surrealismos aparte, o parque da Cruz non conta con picota propiamente dita á que amarrar ao autor, anque o Cruceiro que ten podería suplir á pedra medieval. Mais non queremos deixar pasar a ocasión sen agasallarlle cunha picota persoalizada, que poderá estrear nos sucesivos actos que en breve terán lugar en Noia e Santiago (estaredes avisados).


As góticas teñen o seu encanto, anque se a víctima busca algo máis persoalizado, pode modificar a presentada, engadíndolle gradas, catro cabezas de dragón no alto ou corpo cadrado e escudo de pedra coas súas armas esculpidas.
Outro dos cadalsos polos que pasou o autor cifrouse nunha entrevista no ABC, da que contades aquí cunha versión resumida para consultar.
E finalmente, esta miña casa e os vosos comentarios constitúen tamén a última proba da que estou seguro -como das outras-, Ramón sairá máis que ben parado.

quarta-feira, dezembro 28, 2005

Aprenda vostede Ithkuil

Un non é moi adepto ás línguas artificiais. As naturais xa contan con suficiente complicación para aprendelas, e postos a aprender, mellor unha á que acompañe unha boa literatura (máis que a lingüística, o que me interesa da miña carreira). Nembargantes, ás veces atópanse cousas curiosas navegando pola rede.
Unha delas é a língua Ithkuil, creada polo lingüista norteamericano John Quijada entre 1978 e 2004. Dun nivel de complexidade endemoniado, o seu autor pretende demostrar con ela como podería funcionar unha língua capaz de transmitir enormes cantidades de información lingüística empregando menos e máis pequenas palabras que as línguas naturais.
Pero non pensedes que se trata simplemente de escribir e falar menos. Se aceptamos algúns aspectos alomenos da hipótese Sapir-Whorf (para os que vos sone a chinés esta teoría podedes mirar aquí), e supoñendo que pode haber algunha relación entre velocidade do pensamento humano e do acto de fala, esta língua, segundo Stanislav Kozlovsky permitiríalle a un falante nativo pensar cinco veces máis rápido que a unha persoa normal.
O Ithkuil tamén conta cun sistema de escrita propio: o Içtaîl, influído nos seus cambios de caracteres pola escrita etíope e brahmí, e no seu deseño visual polo Klingon e o Hebreo.



A min estame a parecer unha língua preciosa, estéticamente estimulante, anque terríbelmente difícil. Mentres sigo tentando asimilar a súa fonoloxía, remítovos se estades interesados á súa gramática online.

sexta-feira, dezembro 23, 2005

Osetia

Esta pequena república do Cáucaso é noticia estes días xa que o mércores inaugurouse na vila de Digora unha estatua de Iosif Stalin. Nunha escea digna dos vellos tempos, os rapaces axitaban panos vermellos e os maiores pousaban caraveis no obelisco de granito, coroado cun busto dourado de Koba.
É que coincidindo co solsticio de Inverno, os nostálxicos festexaron o 126 aniversario do natalicio do vello dictador. Tamén en Moscova, malia o mal tempo, xuntouse un grupiño diante da súa tumba; e na súa vila natal de Gori, en Xeorxia (moi perto de Osetia), os veciños brindaron na súa honra.
Pero o meu interese, alén do anecdótico, ven doutra banda. Acabo de rematar o libro de Georgues Dumézil 'Os deuses soberanos dos Indoeuropeos', e nel incluíase de pasada unha curiosa referencia a este pobo caucásico; en opinión do autor, este pobo sería descendente dos Escitas tan mencionados nos textos gregos da Antigüidade (hoxe parece que máis ben veñen dos Alanos e os Sármatas, anque en todo caso, todos estes grupos falarían línguas irmás, de raíz irania); entre as súas letras está unha colección de textos épicos arredor dos irmáns Nardas, que exemplificarían (como os Pandavas do Mahābhārata) as distintas funcións do esquema trifuncional indoeuropeo: a da maxia/soberanía, forza/vigor militar e riqueza/fertilidade.

Son as curiosidades dun país enorme como Rusia. Cando un pensa que un pobo desapareceu da Historia, como aqueles Alanos que invadiran, cos Suevos e Vándalos, Hispania, Gallaecia e o Norte de África; que deran a Aspar, magister militum do Imperio Bizantino, e á Alania medieval, velaí aparece de novo...
E a súa língua, como a nosa, está en perigo de extinción. Con menos de cincocentos mil falantes, a rusificación forzosa dende os anos 60 eliminou o oseto das escolas, a xuventude pasouse á lingua imperial e no territorio asentouse unha considerábel poboación de rusos étnicos pouco tolerantes co multilingüismo.
Agardemos que non despareza...

segunda-feira, dezembro 19, 2005

Estremecemento

Na páxina 153 do libro "Gulag" de Tomasz Kizny hai unha foto dun estraño artiluxio de madeira, en forma de roda, empregado nas obras da canle mar Branco-mar Báltico. Ao pé da foto, o seguinte texto:

Estes martinetes primitivos accionábanse coa forza muscular dos prisioneiros, que camiñaban polo interior da roda de madeira. 'Para cravá-las estacas no chan, procédese do seguinte xeito: os prisioneiros fabrican grandes rodas refozadas con táboas; catro prisioneiros camiñan polo interior da roda e, cando a cabeza do martelo se eleva á altura desexada, o quinto prisioneiro tira da corda e a cabeza cae dando un golpe na estaca. Como máximo, pódense dar dez golpes nunha hora, ou sexa, cen golpes nunha xornada de traballo de 10 horas. Nunha xornada, os prisioneiros cravan estaca e media. Hai que chantar unhas cinco mil estacas'
O máis estremecedor para mín é a similaridade desta maquinaria infernal cos aparatos da escenografía constructivista que, uns anos antes, empregaba Meyerhold nas súas montaxes. Concretamente, a roda parece unha adaptación 'práctica' da maquina exterminadora de "A morte de Tarelkin".




É que a realidade supera con creces á ficción. Por iso quixera colar esta impresión como prólogo ou apéndice dun traballo meu sobre cine e teatro soviético que sairá en breve.
Quede aquí testemuñado.

quarta-feira, dezembro 14, 2005

Xerxes fai azotar ao Helesponto

"...E cando se tenderan exitosamente as pontes, ergueuse unha gran tormenta que esnaquizou todo o traballado en anacos, e destruiu canto se erguera.
E cando Xerxes escoitou as novas montou en cólera, e deu ordes inmediatas de que se castigase ao Helesponto con trescentos latigazos, e despois se guindanse nel unha parella de grilletes. Incluso escoitei que mandou estigmatizar as augas cos ferros ao roxo. O que é seguro é que comandou aos que azoutaban o mar que, entre golpe e golpe, dixeran estas palabras bárbaras e malévolas: '¡¡Ou, auga amarga, o teu Señor castígache deste xeito porque o ofendiches sen causa, non tendo sufrido mal ás súas mans; En verdade el-rei Xerxes cruzará sobor de tí, queiralo ou non. Xustamente mereces que ningún home che honre con sacrificios, porque es en verdade un río traizoeiro e desagradábel!!".

Heródoto, libro VII (Polymnia)

sábado, dezembro 10, 2005

Foucault: Vixiar e Castigar

Quizaves hoxe nos avergoñen as nosas prisións. O século XIX sentíase orgulloso das fortalezas que construía nos límites e ás veces no corazón das cidades. Encantáballe esta nova benignidade que reemprazaba aos patíbulos. Marabillábase de non castigar xa os corpos e de saber corrixir daí en diante as almas. Aqueles muros, aqueles ferrollos, aquelas celas figuraban unha verdadeira empresa de ortopedia social.

Aos que rouban, encarcéraseos; aos que violan, encarcéraos; aos que matan tamén. ¿De onde ven esa estraña práctica e o curioso proxecto de pechar para corrixir que traen consigo os Códigos Penais da época moderna? ¿Unha vella herdanza das mazmorras da Idade Media? Máis ben unha tecnoloxía nova: o desenrolo, do século XVI ao XIX, dun verdadeiro conxunto de procedementos para dividir as zonas, controlar, medir, encauzar aos individuos e facelos á vez "dóciles e útiles". Vixiancia, exercicios, maniobras, calificacións, rangos e lugares, clasificacións, exames, rexistros, un xeito de someter os corpos, de dominar as multiplicidades humanas e de manipula-las forzas, desenrolouse no curso dos séculos clásicos, nos hospitais, no exército, nas escolas, nos colexios e nos talleres: a disciplina. O século XIX inventou, sen dúbida, as liberdades; pero deulles un subsolo profundo e sólido: a sociedade disciplinaria da que seguimos dependendo.





Para os interesados, o argumento prosegue (máis e mellor) no libro "Vixiar e Castigar" de Michel Foucault.

quarta-feira, dezembro 07, 2005

A Torre de Babel

Toda a terra falaba unha soa lingua e usaba as mesmas palabras.
Ao emigraren os homes desde o oriente, encontráronse nunha chaira, no país de Xinar, e establecéronse alí.
Dixéronse uns aos outros: -"Imos facer ladrillos e cocelos no lume". O ladrillo facíalles de pedra e o betume de cemento.
E nisto propuxeron: -"Imos construír unha cidade e unha torre, que chegue co cimo ata o ceo, e fagámonos un nome sonado, para non nos perder pola ancha face da terra".
Baixou o Señor para ver a cidade e a torre que os homes construían, e pensou:
-"Aquí hai un pobo unido que fala a mesma lingua. Se empeza facendo isto, ninguén podería privalos desde agora de faceren o que se lles veña á cabeza.



Baixemos e embarullemos alí mesmo a súa lingua, de xeito que non se entendan uns cos outros".
O Señor espallounos de alí por toda a terra, e deixaron de construír a cidade.
A esta chamóuselle Babel, porque alí embarullou o Señor a lingua de todo o mundo. Desde alí espallounos por toda a face da terra.

segunda-feira, dezembro 05, 2005

Lipovetsky: A era do vacío

Sociedade postmoderna: dito doutra maneira, cambio de rumbo histórico dos obxectivos e modalidades da socialización, na actualidade baixo a éxida de dispositivos abertos e plurais; dito doutra maneira, o individualismo hedonista e personalizado convértese en lexítimo e xa non atopa oposición (...) A sociedade postmoderna é aquela na que reina a indiferencia de masa, onde domina o sentimento de reiteración e estancamento, na que a autonomía privada non se discute, onde o novo acóllese como o antigo, onde se banaliza a innovación, na que o futuro non se asimila xa a un progreso ineluctable. A sociedade moderna era conquistadora, cría no futuro, na ciencia e na técnica, estableceuse unha rotura coas xerarquías de sangue e coa soberanía sagrada, coas tradicións e particularismos no nome do universal, da razón e da revolución. Esa época está a esvaerse a ollos vistos; en parte é contra eses principios futuristas que se establecen as nosas sociedades, daquela postmodernas, ávidas de identidade, de diferencia, de conservación, de tranquilidade, de realización persoal inmediata; disólvese a confianza, a fe no futuro, xa ninguén cre no porvir coruscante da revolución e o progreso, a xente quere vivir de contado, aquí e agora, manterse xove e non xa forxa-lo home novo (...) Os grandes eixos modernos, a revolución, as disciplinas, o laicismo, a vangarda foron desbotadas a forza de personalización hedonista (...)

Que erro ter pregoado precipitadamente a fin da sociedade de consumo, cando fica claro que o proceso de personalización non deixa de anchear os seus lindeiros (...)

...todo isto deixou paso, segundo din, a unha cultura postmoderna detectable por varios signos: procura de calidade de vida, paixón pola personalidade, sensibilidade ecolóxica, abandono dos grandes sistemas de sentido (...)