nihil sub sole novum

Lendo sobre as desastrosas políticas económicas dos soberanos da casa de Austria, éntralle a un unha desacougante sensación de dejà vu. Xulgade vós mesmo con estes fragmentos...

"Aunque la voluntad de la monarquía fuese la de conseguir un sistema tributario más justo, los obstáculos que se le presentaban eran tales, que anulaban sus tímidos intentos. Así, la Corona evitó la creación de nuevos impuestos directos, procediendo, para obtener mayores ingresos, a gravar el consumo. Es el caso del servicio de "millones", creado por Felipe II, que fue singularmente impopular pues afectaba artículos de primera necesidad (carne, vino, aceite y vinagre)".

(...)

"A medida que la Real Hacienda se endeudaba, los banqueros fueron controlando las diferentes fuentes de recursos de la monarquía. La escasez crónica de fondos empujó a los Austrias a la emisión de juros que fueron "situados" sobre las rentas ordinarias de la Corona, las cuales por este procedimiento, veían progresivamente "embargada" su producción. En 1543, un 65 por 100 de ellas estaba destinado al pago de intereses".

κρίσις

Estes días téñovos abandonados, mais é que estiven e estou liado con mil cousas que me impediron unha certa volta á normalidade. En primeiro lugar, falloume de xeito xa terminal e definitivo o meu vello PC, e ata hoxe mesmo non puiden comezar a experimentar co seu recambio, un MacBook Air dende o que vos estou a teclear nestes intres. Máis relevante foi outro suceso, crise ou catástrofe se o queredes ver así, que me aconteceu no eido laboral, xa que para o curso presente fun destinado por primeira vez a un instituto de ensinanza secundaria, coas materias de inglés e (afín) língua e literatura castelá. Aínda estou superando o shock da adaptación ás ensinanzas medias, ao seu público e ao seus métodos de traballo, polo que ata dentro dun par de meses non conto con retornar á rutina desta casa, coas súas reseñas, anacos de lecturas e reflexións variadas.

A miña confrontación coa ESO, ate o de agora, foi de todo menos relaxante, placenteira e instructiva, mais como tódalas crises, ou caídas (neste caso, tropezo), agrado aproveitala para aprender e para mellorar como persoa e como docente. Xa vos terei informados...

A fraqueza do bolchevique

Vendo as últimas novas arredor de Bankia e da creba real do sistema financieiro español, non paran de virme á cabeza imaxes sobre como resolvería esta situación o amigo Lenin. Un comisario político, pistola ao cinto, entraría no consello de administración e anunciaría arresto e axustizamento fulminante, procedendo ao pouco tempo a fusilalos a todos, do primeiro ao derradeiro, e continuando coa confiscación dos seus patrimonios e dos das súas familias...

Let them eat cake

Seguimos coa metáfora reposteira, anque para tocar unha corda diferente: a da tristeza infinita que causan no mantedor as miserias da realidade que nos tocou vivir e a bancarrota dos créditos da utopía, que seguen no seu marasmo habitual...

É que o peor da crise non é o que vivimos ou o que albiscamos, senón a abulia xeralizada e o desnortamento intelectual da esquerda, que leva durmindo o soño dos xustos dende o 89; non é xa que a esquerda oficial renunciara fai tempo a calquera construcción dunha alternativa socialista ao mercado e ao Capital; é que tamén renunciou ao programa da social-democracia (o welfare state e o capitalismo con rostro humano), para asumir o papel ingrato da esquerda cosmética posmoderna, que ceiba proclamas de boas intencións e mornos avances para minorías ao tempo que asume o neo-liberalismo económico e fai os traballos suxos da Dereita. Quo vadis, Zapatero?

Por suposto, non é a primeira crise na que a esquerda guinda ao caldeiro do lixo aos seus e lle deixa camiño expédito ao inimigo para capitalizar as rendas (e as rédeas, e as perdas). O resultado máis inmediato do crack do 29 foi, como é sabido, o ascenso de Hitler en Alemaña. E despois tivemos unha guerra terríbel. Parece que doutra volta estamos a perder o autobús, e as consecuencias non se farán de rogar.

Mais guindar tódalas culpas sobre os partidos sería simplista e demagóxico. Sempre crín fortemente que estes son unha imaxe bastante fidedigna da sociedade á que representan. Nas lameiras do consumismo e nos pantanos da preocupación polo eu propio é de recibo que só medren prantas trepadoras, lianas, herbas rastreiras. Nos días pasados podíamos contemplar con certo estupor (e para inmenso pracer dos especuladores e capitalistas) como os traballadores se tiraban os trastos á cabeza. Contra os funcionarios movilizouse unha artillería retórica que cismou sobre os vellos estereotipos do oficial de ventanilla e café: casta de preguiceiros, chupóns da teta do estado, insolidarios. O retruque non foi menor, e os traballadores da privada gozaron de alcumes coma os de derrochadores, corruptos defraudadores (en complicidade cos seus xefes e a economía sumerxida á Seguridade Social e ao fisco) e paletos ignorantes que sen apenas estudos e formación gañaban estes anos atrás soldos por enriba dos dos titulados universitarios. En fín, un espectáculo lamentábel...

En vista do retablo, parecen ficar poucas opcións para o cambio e a esperanza. Sentemos, pois, nos bancos da nave que se afunde mentres os músicos tocan melodías, a disfrutar da nosa aniquilación; e perante a fame e os laios dos desesperados, citemos de novo as verbas de Maria Antonieta: "Non tedes pan?. Pois comede pasteis!"

Crisi Primera: Reforma Universal

Dado o meu gusto polos títulos equívocos, xa suporíades que non vou falar do 'Criticón' de Gracián (un libro e un autor que admiro moitísimo), deixando a xuizosa e cortesá filosofía para o outono da varonil idade desta bitácora. As crises do conceptista serven de adro para unha breve reflexión do Mantedor sobre a crise actual (digo breve, dentro das miñas proverbiais limitacións para a síntese, dado que o formato blogueiro acorda mal coas reflexións longas, e adora imaxes e aforismos).

Seguramente é algo temperán para facer xuízos sobre a situación; máxime cando os medios informativos cultivaron un discurso de pánico apocalíptico ("unha crise peor que a do 29" dicían varios titulares) que aínda está por ver se se cumpre. De todos xeitos, as masivas intervencións bancarias por parte dos estados e as reconversións de coñecidos políticos liberais ao discurso neo-keynesián do capitalismo intervencionista soan bastante serias. É hora do pranto e rinchar de dentes para os profetas do (neo)liberalismo (alomenos, ata que a economía volte ao rego do ascenso, cando os seus cantos de serea voltarán coa mesma brusquedade coa que hoxe son desterrados); aqueles que levaban 20 anos vivindo das rendas da certeza autocompracente afrontan agora o que para eles é o 'comunismo' (vid. Friedrich Hayek, The Road to Serfdom) e totalitarismo inevitábeis ao que levan toda regulación rigorosa do mercado.

Evidentemente (a risco de resultar eu mesmo o autocompracente agora), a crise non é ningunha sorpresa para aqueles que, aínda dentro dunha cosmovisión marxista do social e económico, seguíamos á espreita desas rupturas masivas entre valor de uso e valor de cambio que o sistema capitalista non é quen de evitar a longo prazo. E iso é algo que ningunha regulamentación do sistema vai a poder solucionar: igual que na traxedia grega, na lóxica mesma da circulación do Capital e na dobre face da mercadoría está inscrita a crise e o repregamento. Mais iso é algo que podedes topar mellor explicado nos libros de Marx, e non no meu resumo-vulgata.

Mais falando do verdadeiramente tráxico, éo para mín o feito de que a crise colleu á esquerda totalmente desarmada e incapaz de resposta algunha eficaz, e nos variados foros que opinaron sobre o presente, a unanimidade esquerda-dereita sobre o pouco que esta crise pon en perigo a organización económica actual da sociedade resultaba abraiante. Aínda no remol do ano 89 (xa choveron 20 anos daquela, mais parece que as reciclaxes do pensamento levan moito tempo), a esquerda segue atrapada nunha dicotomía insatisfactoria: a dos que chamaremos 'Nostálxicos', ou 'Moradores do Monte Medulio', que ignoran a realidade e os serios problemas (económicos, políticos, intelectuais) aos que dera lugar o Socialismo Real e se limitan a certa dogmática marxinalidade e culto estático da teoría crítica impresa (outras opcións: aferrarse ao restos do naufraxio, xa sexa máis -Corea- ou menos -Cuba- panóptico, ou agardar, coma as Testemuñas de Xeová, que o Dies Irae do Proletariado estexa en realidade á volta da esquina -hoxe cea no Liñares, mañá Revolución!), e a dos que se renderon honorábelmente (a inmensa maioría: tamén alcumados 'Esquerda Post-Moderna', ou -con menos simpatía- os 'Vendidos'), convencidos de que a queda do Muro demostraba definitivamente a imposibilidade de toda alternativa ao Capitalismo e á actual organización económica, coa única opción de crear un 'capitalismo con rostro humano' (á inversa dos checos do 68) e das terceiras vías (non entre socialismo e capitalismo, evidentemente, senón entre capitalismo keynesiano e libre mercado salvaxe).

Parece que aínda non temos saída do pozo nen luz ao final do tunel, malia que un quixera rematar cunha nota optimista. O discurso anti-globalizador e a micropolítica posmoderna dos Dereitos e dos Outros xa teñen sido fustigadas con razón (-instrumental, ou sen ela!-; neste caso, entre múltiples referencias, vid. Slavoj Zizek, que tamén comentou recentemente, e moi ben, sobre a crise e as eleccións nos EEUU). A nova crítica acabará por xurdir, agardamos (o noso deber é estar traballando nela nestes mismos intres), e debera poder recoñecer claramante ao marxismo clásico como a súa tradición e o seu antecesor máis inmediato, anque libre de ataduras. Namentras, remataremos cun chiste:

Trala caída do socialismo, un obreiro de a pé ponse a increpar a un antigo apparatchik do Partido. "Ah, canalla! Todo o que nos dicíades do Socialismo non eran máis ca mentiras!". O apparatchik, azorado, resposta: "Iso non é o peor. O peor é que todo o que vos dicíamos do Capitalismo eran verdade!".