Sociedade postmoderna: dito doutra maneira, cambio de rumbo histórico dos obxectivos e modalidades da socialización, na actualidade baixo a éxida de dispositivos abertos e plurais; dito doutra maneira, o individualismo hedonista e personalizado convértese en lexítimo e xa non atopa oposición (...) A sociedade postmoderna é aquela na que reina a indiferencia de masa, onde domina o sentimento de reiteración e estancamento, na que a autonomía privada non se discute, onde o novo acóllese como o antigo, onde se banaliza a innovación, na que o futuro non se asimila xa a un progreso ineluctable. A sociedade moderna era conquistadora, cría no futuro, na ciencia e na técnica, estableceuse unha rotura coas xerarquías de sangue e coa soberanía sagrada, coas tradicións e particularismos no nome do universal, da razón e da revolución. Esa época está a esvaerse a ollos vistos; en parte é contra eses principios futuristas que se establecen as nosas sociedades, daquela postmodernas, ávidas de identidade, de diferencia, de conservación, de tranquilidade, de realización persoal inmediata; disólvese a confianza, a fe no futuro, xa ninguén cre no porvir coruscante da revolución e o progreso, a xente quere vivir de contado, aquí e agora, manterse xove e non xa forxa-lo home novo (...) Os grandes eixos modernos, a revolución, as disciplinas, o laicismo, a vangarda foron desbotadas a forza de personalización hedonista (...)
Que erro ter pregoado precipitadamente a fin da sociedade de consumo, cando fica claro que o proceso de personalización non deixa de anchear os seus lindeiros (...)
...todo isto deixou paso, segundo din, a unha cultura postmoderna detectable por varios signos: procura de calidade de vida, paixón pola personalidade, sensibilidade ecolóxica, abandono dos grandes sistemas de sentido (...)
11 comentários:
Preguntaba na entrada anterior un usuario anónimo, queixándose de que 'non me mollase', arredor da miña postura sobre a actitude dun 'bo revolucionario posmoderno'. Non sendo eu politólogo, e tendo deixado a militancia en organizacións xa fai un tempo, creo que se poden apuntar algunhas liñas de interese.
1) A esquerda ten que reformularse profundamente, e desconfío nas capacidades que o mundo occidental pode ofertar a unha estratexia revolucionaria e socialista. Está claro que a caída do modelo socialista do leste creou un baleiro que non se deu enchido aínda. As nostalxias e voltas atrás non son o camiño: o leninismo está morto como praxe política, e teremos que ver o que podemos rescatar daí.
É importante ter unha atitude aberta cara os discursos da postmodernidade, anque sempre manténdose nunha óptica marxista e ilustrada, cousa que na teoría literaria (lástima que non haxa semellantes que coñeza na teoría e praxe política) fixeron Eagleton e Jameson. As condicións que nos tocan vivir e as novas formas de loita chocan con expectativas máis tradicionais de barricada e asaltos ao pazo de inverno, pero tamén proporcionan novas profundidades e retos.
2) Pero esta apertura non debe ser entendida como claudicación. Un segue crendo firmemente no discurso emancipatorio e ilustrado, e as formas de micropolítica e traballos sectoriais (feminismo, movementos gays, postcoloniais, etc...) son claramente insuficientes. Xa dicía Benjamin aquilo de que o pasado non se salvará de ser absorvido polo sistema se perdemos. Actualmente, as alternativas de loita postmoderna son pouco máis que espellismos reabsorvidos polo capitalismo. Aliás, as súas teorías explotan un irracionalismo excesivo para o meu gusto (non esquezan, señores, que Auchwitz e os nazis son producto dese irracionalismo, non tanto da perversión da racionalidade instrumental, pace Adorno).
3) Na praxe, vexo poucas saídas activas en occidente, alén da resistencia. Hai que profundizar nunha liña de socialismo democrático, da que un exemplo provisorio anque difícilmente extrapolable o xenera ao meu ver a República Bolivariana. É pouco onde agarrarse, mais é algo... Dende logo, case calquera cousa é mellor que aceptar a absoluta dexeneración dos partidos socialistas europeus, xa en trances de abandoar ata o keynesianismo (véxase o neo-thatcherismo de blair, o pacto do SPD coa CDU, etc...), e que son a vertente 'branda' dun liberalismo elevado a dogma de fe nos nosos estados liberais.
Sobra Gramsci xa falaremos, pero creo que é unha liña fundamental e interesante de marxismo non dogmático.
Tes moita razón no que dis. Asómbrame moito o diferentes e antagónicas que son as dúas caras do posmodernismo: por unha banda a creatividade (aínda que sexa a cargo moitas veces do pastiche e a parodia, pero creatividade ó fin e ó cabo), a liberdade, a subversión, a revalorización da cultura popular, e por outra banda a ideoloxía máis reaccionaria: destrúense todos os grandes relatos para que nos vexamos indefensos ante o capitalismo máis salvaxe dende o noso indiviualismo. Á parte de ser en certo modo unha cultura moi decadente, finisecular (aínda que da decadencia téñense xerado grandes obras: Óscar Wilde, por exemplo).
A verdade é que o posmodernismo é un tema interesantísimo...
Por certo, o post pertence a un traballo máis amplo (dígoo polas parénteses con puntos suspensivos)?
Sí, en efecto, laurandinha. Trátase dun libro do que seleccionei estes cachos, e que está dispoñible en español baixo o título 'La era del vacío' en Anagrama (ergo, libro barato e atopábel en case calquera librería).
Canto ao carácter dúplice e antagónico de tódalas instancias humanas, é bo remitirse á vella dialéctica hegeliana, tan ilustrativa en sinfín de ocasións. Como dicía Marx, o capitalismo é ao mesmo tempo o mellor e o peor que lle ten acontecido ao xénero humano. E o noso pensamento do futuro, dialéctico, deberá saber albiscar dunha mirada os varios elementos, que por desgracia non son separables maniqueísticamente, senón caras da mesma moeda.
Para min o capitalismo non ten ningunha cara positiva (se é que existe, explicádeme cál é)... Pero si o posmodernismo como movemento cultural. Un saúdo!!
para laurindinha:
"A burguesía desempeñou na Historia un papel eminentemente revolucionario. Onde quer que rivese conquistado o poder, a burguesía destruiu as relazóns feudais, patriarcais e idílicas. Todos os complexos e variados lazos que prendían o home feudal aos seus 'superiores naturais' despedazounos sen piedade, para só deixar subsistir, de home para home, o lazo do frío interese(...)"
e algo máis adiante: "A burguesía, durante o seu dominio de clase, apenas secular, criou forzas productivas máis numerosas e máis colosais que todas as xerazóns pasadas en conxunto. A subxugazón das forzas da natureza, as máquinas, a plivazón da química á industra e ao agro, a navegazón a vapor, os camiños de ferro (...), ¿qué século anterior tería sospeitado que semellantes forzas productivas estivesen adormecidas no seo do traballo social?".
Manifesto Comunista
O que se quere dicir con isto é que o capitalismo, con tódolos seus (innumerables) defectos é un estadio superior de producción social, xerador de riqueza e do desnovelamento de forzas productivas a escala tal que, por primeira vez na historia humana, permiten facer realizable unha sociedade universal de non-necesidade. Nos seus orixes, o capitalismo foi progresivo, e non só contra as taras económicas do feudalismo, senón tamén contra as políticas, sentando as bases dos nosos estados democrático-liberais e aniquilando as 'ideoloxías' lexitimadores de ordes sociais xerárquicos e inxustos. Mais todo isto choca ao tempo co seu carácter anárquico, coa restricción da riqueza a poucas mans, coa infernal espiral acumulativa do Capital.
Cara e cruz: o proceso científico xera agricultura intensiva, capaz de alimentar millóns de persoas, e permite que os stocks apodrezan nos peiraos para sacar beneficio. Crea enerxía para satisfacer necesidades de luz e calor, e bombas atómicas que destrúen toda necesidade -e toda vida.
Eis a dialéctica do sistema que temos que superar. Mais unha parte da superación sería quizaves navegar entre os escollos do luddismo utopista (o capitalismo é un monstro que non aportou nada de interese; o soño do pasado harmónico e orgánico que tanto persegue aos intelectuais) e a esaxerada confianza nas marabillas do capitalismo e os seus logros.
e para a Fleur-de-lis, flor da luz e grande lirio:
Paréceme moi lúcida e interesante a posición que defendes, anque só a comparta en parte. Ben sabemos, goyescamente, que o soño da razón produce monstros, anque eu apuntaría a que algúns dos seus excesos van máis por outros eidos (as cárceres e o punitivo, por exemplo, como se vé no 'Vixiar e Castigar' de Foucault), e debidos máis que á aplicación excesiva do proxecto ilustrado, á súa mistura cos elementos do imperialismo e da sociedade de clases nas que aínda está inserta o seu discurso idealista. Canto á paternidade de Auschwitz, os nazis están aí (Nietzsche -xa sei que é tópico- ladra detrás; e o discurso postmoderno tentou apropiar demasiado para o meu gusto a un pensador intelixente, ousado, interesante pero moi complicado de misturar cun discurso emancipatorio e progresista). Sempre o asalto á fortaleza da Razón, que dicía o Lukács.
E nembargantes, tamén está Stalin e o Gulag, claro...
Aínda así, considero que soemos aceptar moi acríticamente esa creación de intelectuais liberais, o concepto de 'estado totalitario', como se a Sociedade Aberta popperiana non fose en sí mesma un proxecto utópico e dunha liberdade falseada (notoriamente, polos límites ao permitido e pola flagrante violación de dereitos humanos á existencia, á dignidade, ao ocio e ao traballo digno).
Eu tamén lle vexo futuro á micropolítica (e considero que a minusvaloración de moitas das súas loitas polo marxismo 'clásico' foi un erro inescusável) pero teño serias dúbidas de que eses movimentos vaian non xa a derrubar, senón a poñer en perigo o macrosistema capitalista. E de derribalo a el é do que se trata, pois tódalas conquistas sectoriais que se consigan sempre as poderá absorver e desbaratar. No mellor dos casos quedarán como as reduccións xesuíticas do Paraguay, ou as terras do sertâo asoladas ao final da 'Guerra del fín del mundo'.
De tódolos xeitos, querendo e sen querer, o certo é que temos estes marcos operativos para rato, polo que xa podemos irnos acostumando en parte, e tentar buscarlles o lado bo. Voltando a imperante Razón (un, impenitente Hegeliano), podemos ver o actual como outro 'rouse of reason', un truco da razón mesma para aprofundizar a súa compresión do real, dentro dunha constelación de antepasados como o relato de terror finisecular (racionalista e absorvedor dos 'terrores') ou o pensamento freudiano, colonizador por parte dunha nova Razón máis profunda do inconsciente e da escuridade humana...
... Zacharias...
tornei de Paris, advirto que te estas metendo en terreos perigosos para os dous...
ti veras o que fas...
He, he...
P.S.: Pronto correo sobre todo o que me refires no teu ultimo id. (he, he, qué displicencia e qué cinismo... esas boinas sempre dixo David que delataban...).
Manolo, per carità, non lera unha das entradas que lle fixeches a Lauridnha co do manifesto comunista... non sigas por ese caminho... que me pierdo...
MANOLO, recorda que Marx é tamén espectropoética, quero dicir que produccion e accion son niveis de texto...
Manolo...
Estimada Flor de Lis:
creo que acabas de recibir reforzos da man do meu caro Sir Gawain, eterno flaxelador do meu soño dogmático (hehe). Seguro que sacará algunhas liñas da manga en breve...
E brevísimamente, dúas notas; é que anque Nietzsche fose 'readaptado' pola irmá, está claro que o seu pensamento, por interesante que sexa (e éo moito) é esencialmente elitista, desprezativo da masa e os seus movementos (todo aquilo da moral de escravos e do rabaño), alén de lixeiramente tramposo, como certos discursos postmodernos. Proclámase solemnemente a fín de toda verdade para colala despois de contrabando, subrepticiamente. Deste xeito, o mesmo xenial Foucault que ataca á Razón fundamenta as súas críticas aducindo ás agachadas ao 'chan crítico' que ésta permite.
Canto á caída da estructura queimada, ogallá teñas razón. Quixera ser tan optimista coma ti, mais o capitalismo leva máis de douscentos anos ameazado de morte e de colpaso imminente (menuda 'mala saúde de ferro') e amousou e(temo) amosará unha forza maligna para resistir. Nunca gozou aparentemente de maior esplendor e seguridade ca hoxe, e por iso nos vemos obrigados a voltar, como na época dos feixismos, aos marxismos pesimistas (Benjamin, Escola de Frankfurt) ou a certos discursos filosóficos que, aportando moito, non dan tampouco solucións fáciles. Porque se aplaudimos a diversidade, ¿onde quedará o proxecto común e o igualitarismo? Porque non tódalas opcións valen...
(pulla implacábel a Lyotard e a súa escandalosa tolerancia da lexitimidade do negacionismo...)
(...e a Guerra do Golfo, querido e por outra banda admiradísimo Baudrillard, sí tivo lugar. Que llo pregunten a Hussein, 'inxustamente torturado' -Papi Chulo dixit).
Querido Manolo,
alén dos chistes, eu sinto que neste debate ti e mais eu xa nos vendimos o peixe que tinhamos que vender. E sen embargo engadirei algo mais: restanvos ainda por definir os termos da dialéctica entre suxeito e ambito de consumo (espazo de grupo?). Refirome a que quizais non é que o molde xa non serva... é que o valor do molde non se establece nunha linha.
A ver se me explico...
Denostas en van a Foucault and co. (ainda que sei que sintes por el e mais Deleuze, Lyotard e tal unha admiracion desmesurada, tanto como a minha ainda que che foda) cando non caes na conta de que, como o demo-espectro estalinista sobre o teu ombreiro esquerdo, establecen categorias que como as tuas cometen o imperdoable erro de situarse se non nunha linha narrativa, si na pantasma dunha linha narrativa: a da relacion unidireccional texto (produccion, suxeito)/institucion.
Visto todo desde fora podes ben observar que quizais o opusculillo de Baudrillard tinha mais valor como provocacion que todos os libros xuntos da editorial Progreso... A quen lle importa se eu comparto o que Baudrillard di ou non? Iso seria como dicir que o Werther é xenial pola sua trama. En cambio o Werther non é xenial pola sua trama, nin pola sua linguaxe, nin importante porque fose cen mil veces imitado. O que pasa é a sua significatividade productiva se alonga cara si provocando algunhas das contradiccions das que Benjamin falaba nos seus artigos sobre Goethe. O final: o texto non existe. Iso é o que pasa...
Saudo a Flor de lis a quen non conhecia (a sua presencia teria sido aprezada no debate en torno o texto de Eagleton)... saudo tamén a sua filiacion foucaultiana-deleuziana. Eu podo dicir que bebin notablemente de ambos filosofos. Unha nota sen embargo... non esquezamos que o fascinante tipo de sofistica que inaugura Foucault (non o digo nun senso desprezativo, nin moitisimo menos: tal sofistica foi o unico xeito de fuxir da lousa que a historia da cultura occidental lle impon o discurso de verdade) leva a cabo a activacion de dispositivos retoricos de seu con respecto os cales convén estar atento. (Sobre isto ultimo Foucault estivo as portas de dicir algo decisivo en "L'ordre du discours", sen dubida un dos textos mais dramaticos, intelixentes e fatais que se tenhan escrito nos ultimos cincuenta anos. Pero o final non o dixo, ou sexa que non afirmou coa forza e a conviccion necesarias que as condicions de verdade son unha superretorica de caracter xeocultural.)
Modestamente, dixen...
(patalexando frenéticamente): ¡¡Viva a Ilustración!!
Hehehehe...
Agora, para a estimada Flor de Lis que agromou neste meu pequeno xardín:
En canto o pensamento nietzscheano ten de liberador, de proxecto utópico de mellora do individuo e de renuncia ás mentiras, podemos aplaudilo, e ata asimilar as súas confianzas ilimitadas no home coas do xoven Marx. E nembargantes...
O problema é que, contra do que dí, non soe ser a masa a que oprime o que despunta, senón os que están cómodamente arriba e procuran que as cousas non muden e os arrinquen da poltrona. E os seus intelectuais máis ousados repiten a cantinela elitista e o terror á chusma a o seu goberno que ecoa dende Platón e, máis recente, nos prantos melancólicos de Ortega e de Spengler sobor da decadencia de occidente...
E aínda así, hai que fuxir dos dogmatismos que non nos levaron a ningures. Recoñézoo. ¿Deleuze abre liñas? Creo que sí, pero a min dende logo cústame desnovelar ese fío de Ariadna cara unha proposta práctica e efectista. Non é que pida a re-toma do Pazo de Inverno, pero a revolución da 'imaxinación ao poder' (enténdase: os estudantes parisinos xogando a revolucionarios) é un dos espectáculos máis penosos que coñezo.
Canto a ti, malvado Mourelle, meu patricio:
como de costume, dis cousas sabias e intelixentes, e certamente confeso a miña admiración polo postmodernos. Iso non quere dicir, nembargantes, que me deixe convencer...
Sobretodo, porque sempre pelexa en min, máis que o espectro estalinista, o temor ao escapismo do mandarín...
"as condicions de verdade son unha superretorica de caracter xeocultural"?
Excesivo ao meu gusto. ¿A onde nos conduce iso, senón á amarga vía do Relativismo máis absoluto? Non é cuestión de caer tampouco nun idealismo kantiano... pero traballamos coas categorías da Ilustración ou facemos trampa co noso propio discurso (sempre e cando ese discurso pretenda ter un carácter liberatorio).
Xa seguiremos no Nadal, cabirto. Alén, poderemos inserir unha entrada nova nesta bitácora poñéndoche en evidencia: cómo, malia a túa sintonía filosófica cos franceses, os referentes ensenciais teus que se ven na túa escrita apuntan máis ben ao Modernismo que á época do pensamento feble... xD O que é un xeito de dicir que nos teus poemas vese moito o Pound e o Eliot, pero moitísimo menos o Deleuze e o Foucault... xD
Enviar um comentário