A alma escolle a súa propia compaña

Con estas verbas comeza o recitado que, a carón do mar, fai Ramón Blanco dun anaco do seu Emily on the road. A xira do libro entra na súa recta final, cunha pequena serie de recitais a comezos de xaneiro, mais contamos con ir ilustrando de xeito virtual os recitais xa feitos, xunto cuns videos con preguntas e respostas arredor do libro que gravamos a comezos da xira e aínda non tivemos tempo de montar. Eis un aperitivo privilexiado para vós, que podedes acompañar, de gustardes, coas reflexións escritas que o autor pendurou recentemente na súa bitácora arredor do nacemento do poemario en cuestión.

Libros do Mes

Kwaidan de Lafcadio Hearn [E]

The Nō Plays of Japan de Arthur Waley [E]

Gagaku. Court Music and Dance de Masataro Togi

The Grand Scribe’s Records, vol. 1 de Ssu-ma Ch’ien / William Nienhauser (ed.)

The Cambridge History of China vol. 3: Sui and T’ang China de Dennis Twitchett e John K. Fairbank (eds.) [E]

*Japanese Nō Dramas de Royall Tyler (tr.) [R] 

*Kukai: Major Works de Yoshito S. Hakeda [E]

*Soledades, de Luis de Góngora

Reseñas - Gagaku

Gagaku. Court Music and Dance

Masataro Togi, William P. Malm (introducción)

1971, Weatherhill

* * * * (bo)

Unha moi boa introducción á antiquísima danza e á música clásica da corte xaponesa.

Dentro do que son as artes performativas do Xapón, algunhas son máis coñecidas que outras. Case todos escoitaron falar algunha vez dos teatros kabuki e noh, e quizaves do de monicreques (joruri, ou bunraku). Mais soamente os máis avanzados na materia teñan escoitado falar do gagaku e do bugaku, as máis que milenarias artes de música e danza que chegaron á corte xaponesa arredor do século VIII da nosa era procedentes das prácticas artísticas da chinesa dinastía T'ang e que sobreviviron dende entón, mais ou menos fosilizadas e ritualizadas, no mundo pechado da corte imperial.

No pequeno volume de Masataro Togi (non pasa moito das 200 páxinas) temos unha eficaz intruducción a este arte: dividido en tres capítulos, o primeiro (artellado como unha conversa do músico cos espectadores antes dunha función) explícansenos os rudimentos do gagaku, as súas clasificacións, os instrumentos que emprega, os traxes e máscaras, e danse algúns detalles dun par de danzas. Na segunda parte temos unha historia do gagaku dende a súa chegada a Xapón ata a restauración de Meiji (1868). Na derradeira faise unha pequena perspectiva do arte dende Meiji ata a actualidade.

Nembargantes, o texto é realmente breve, xa que a metade, alomenos, do volume, está adicado a ilustracións do texto: as fotos (en branco e negro máis tamén en cor) dannos unha idea da suntuosidade e da beleza estética do gagaku, fan palpábeis as estrañas máscaras e instrumentos, e enriquecen en grande maneira a lectura.  

O único defecto desta pequena xoia, alén do seu pequeno tamaño (imaxino que haberá volumes máis extensos, mais desgraciadamente sen traducir á lingua inglesa) é a falta dun acompañamento sonoro e visual das danzas e da música, anque o tal é un erro sinxelamente subsanábel grazas ás novas tecnoloxías. Só en youtube podedes atopar videos de non menos dunha trintena destas danzas antiquísimas, co que poderedes enriquecer a lectura e facervos unha idea máis exacta da arte en cuestión.

O gagaku é un dos patrimonios inmateriais da humanidade (cortesía da UNESCO). Non se me ocorre mellor adro para o seu coñecemento e disfrute que este volume, xunto cun documental do que xa vos teño falado e que tamén toparedes na rede, se vos pica o vezo por esta arte.

Recalada - Navy Bar

O sábado pasado a xira 'Emily on the Road' tivo a ocasión de recalar na cidade olívica, mais concretamente no local da asociación cultural Bou Eva, no que resultou unha estupenda velada cun público entregado, e unha ocasión de reencontro -después de tantos años- con Oriana e Alberto.  Non desaproveitedes a ocasión de visitar o local social se pasades por Vigo!

Trala lectura completa de onte á noite no Fina Stampa (Noia), a xira vai chegando á súa fin, mais as presenzas virtuais hanse intensificar cando en breve comecemos a pendurar videos dos actos. Dende esta bitácora en concreto iremos insertando os anacos dunha longa entrevista que tivo lugar pouco despois da saída do libro e que de seguro han axudarvos na navegación literaria das súas páxinas...

Libros do Mes

La caligrafía japonesa de Noni Lazaga

The songs of the Orchis Tower de Friedrich Alexander Bischoff (tr.)

Tonoharu de Lars Martinson [K]

Sources of the Japanese Tradition, vol. 1 de Wm. Theodore de Bary (ed.) [E]

The Shu King de James Legge (tr.) [E] [R]

The Grand Scribe’s Records, vol. 9 de Ssu-ma Ch’ien / William Nienhauser (ed.)

*The Nō Plays of Japan de Arthur Waley [E]

*Kwaidan de Lafcadio Hearn [E]

*The Cambridge History of China vol. 3: Sui and T’ang China de Dennis Twitchett e John K. Fairbank (eds.) [E]

A Rose for Emily

Non, non se trata daquela solteirona sureña de nome Emily Grierson sobor da que teceu un relato breve o xenio de William Faulkner, senón dunha rosa persoal de homenaxe a Emily Dickinson e ao libro de poemas Emily on the road que, baixo a firma de Ramón Blanco, acaba de publicar a editorial Acha Escrava, e que hoxe presentamos na Serra de Outes.

Aqueles que fiquedes perto e que amedes a boa poesía estades convidados a esta sesión, que terá lugar na Casa da Cultura dende as 8 e media en adiante. Caso de que vos veña mal, podedes consultar na bitácora de Acha Escrava a axenda coas diferentes presentacións en numerosas cidades e vilas do país.

Sorpresa, sorpresa

Estes días, entre outras lecturas, estou cun volume do profesor Friedrich Alexander Bischoff adicado ao ciclo de poemas do Pavillón das Orquídeas. Os poemas, acompañados dun famoso prólogo que é unha das obras mestras da arte caligráfica chinesa, son a mostra perdurábel dunha xuntanza de 43 literatos que, aproveitando o festival da purificación da primavera do ano 353, pasaron un serán agradábel compoñendo poemas, tocando música e bebendo viño. Un dos costumes destes cabaleiros (entre os que estaban o xenial calígrafo Wang Xizhi -王羲之-, o estadista e antergo de poetas Xie An -謝安- ou o poeta Sun Chuo -孫綽-) consistía en facer flotar copas de viño sobre os regatos do parque onde repousaban; cando unha copa chegaba ás marxes do río e ficaba queda, o home que máis perto estaba dela tiña que baleirala e escribir un poema. En total, vinteseis dos participantes escribiron os trinta e sete poemas do ciclo.

Ata aquí, todo moi aristocrático e refinado. De feito, a xuntanza do Pavillón das Orquídeas deu lugar ao máis valorado dos rollos caligráficos chineses, e a numerosas pinturas que recreaban o elegante evento. Mais a tese a a tradución que defende o profesor Bischoff destes textos non ten nada que ver con estas lecturas tradicionais: segundo el, a xuntanza consistiu no fundamental nunha orxía gay mística e taoísta; así, a súa tradución do prólogo e dos versos fai lecturas explícitas do que el toma por referenzas indirectas ao sexo anal, a inxesta de seme, a falos e cús e a lecturas verdes, intertextuais e obscenas dos clásicos confucianos. O libro (The songs of the Orchis Tower), porén, fará as delicias dos amantes do homoerotismo e da teoría queer.

Ignoro ata qué grado a orixinal interpretación de Bischoff é realmente defendíbel; na súa contra xoga o recoñecido carácter polémico das súas lecturas, mais ao seu favor que foi un académico rigoroso e de renome, consultando as súas traducións cos maiores e máis reputados especialistas occidentais do momento na lingua chinesa. A poesía chinesa clásica, amais, caracterízase pola súa ambigüidade e carácter elusivo e aberto, sempre esixindo a co-participación do lector na tarefa de forxar significados. En todo caso, serve como testemuño de que, rañando detrás da surficie de cousas e textos, hai moitas voltas océanos soterrados que nada teñen que ver co que agardamos ou con milenarias tradicións de lectura e interpretación textual...

    

Libros do Mes

The Cambridge History of China vol. 1: the Ch’in and Han Empires de Dennis Twitchett e John K. Fairbank (eds.) [E]

A Companion to Latin Literature de Stephen Harrison (ed.) [E]

The Grand Scribe’s Records, vol. 8 de Ssu-ma Ch’ien / William Nienhauser (ed.)

Hsi K’ang and his Poetical Essay on the Lute de R.H. Van Gulik

*La caligrafía japonesa de Noni Lazaga

* The Shu King de James Legge (tr.) [E] [R]

*Sources of the Japanese Tradition, vol. 1 de Wm. Theodore de Bary (ed.) [E]

Video et [G]audeo

En efecto, vexo e alédome de ver que, malia que a maioría do material en youtube sexa breve e de escaso valor, de cando en cando aínda se descubren cousas que disfrutar. Recoméndovos varias: temos unha película chinesa sobre a vida de Confucio e que está pendurada íntegra; tamén de moito interese é un documental sobre a antiquísima música da corte xaponesa, o gagaku; e para rematar, tres variacións sobre as flores da ameixeira no guqin, o máis fermoso -física e acústicamente- dos instrumentos tradicionais chineses.

Deja Vú

Escoitando ao Beiras retrucar coa súa grande oratoria os resultados e a 'doce derrota' sinto por uns intres coma se os últimos 10 ou 15 anos non tiveran pasado en absoluto...

Seis poetas en busca de tradutor

No último ano e medio, o meu hobby-horse é a poesía chinesa clásica (sobretodo, a anterior á ocupación de China polos mongois, en 1279). Non se pode dicir que este eido conte con escaseza de tradutores nas linguas europeas: centrándonos tan só en autores da dinastía T'ang, conseguín non menos de 21 volumes monográficos adicados á tradución/antoloxía e/ou estudo de outros tantos poetas da que sen dúbida é a era do seu maior florecemento en sínicas terras.

Nembargantes, a abundancia aumenta -no canto de reducir- a cobiza por aqueles autores albiscados escasamente en volumes colectivos e que malia o prometedores que resultan nesa lectura, non conseguiron espertar a interese de tradutores e editores (bon, ás veces sí dos primeiros, normalmente no seo dunha tese doutoral de estudo de autor e obra, mais como imaxinaredes, as teses moi raramente chegan a libros normais e mercables). Deixo aquí unha pequena lista de 6 poetas clásicos que ben merecen o seu volume, e a esperanza de que algún día topen co seu verquedor ás letras anglosaxonas.

Encabeza a miña lista Liu Yuxi (劉禹錫), un filósofo, poeta e ensaísta de mediados da dinastía T'ang (772-842) e seguramente un dos máis destacados rapsodas do movemento das 'Novas Baladas', un tipo de poesía confuciana crítica e de compromiso social. É coñecida a historia de que por uns versos foi exiliado, e cando retornou, teimudo, escribiu outro poema que continuaba o anterior, gañando con el outro novo desterro. Aproveitando este aloxamento en zonas remotas e entre xentes de etnia diferente, topou a inspiración para un ciclo de poemas folclóricos de moita sona (as Cancións da póla de bambú).    

Seguen en interese Lu Zhaolin (盧照鄰) e Luo Binwang (駱賓王), ámbolos dous de comezos da dinastía homónima, e ámbolos dous agrupados por parte dos historiadores da literatura chinesa nun grupo de 'Catro Eminencias Literarias de Comezos de T'ang' (初唐四杰). Ao parecer, son moi coñecidos no seu país por un tipo de prosa requitadísima, erudita, rimada e paralelística que chaman bianwen, e que non topa interese algún nos tradutores, mais os seus poemas tampouco corren mellor sorte, agás un par de pezas antologables. Binwang ten sona pola súa participación na revolta contra a Emperatriz Wu, unha das poucas mulleres que foi quen de rubir ao trono do dragón, e contra a cal elaborou un famoso manifesto. Zhaolin esperimentou problemas e dores físicas toda a súa vida, e ten melancólicos poemas onde retrata árbores murchas e paxaros solitarios.

De finais da dinastía é a figura de Luo Yin (羅隱), un xenio satírico físicamente moi pouco agraciado e con ben pouca sorte nos exames dos mandaríns, e que versificou entre outras cousas sobre a vida da aristocracia capitalina, os heroes e homes do pasado, os festivais taoístas e outros fenómenos, sempre dende un gusto orixinal e barroco polo espectral, o irónico e o funerario.

Por último, mencionarei a unha parella de monxes poetas: Guanxiu (貫休) foi un grande pintor e calígrafo, amais de monxe e poeta, sendo o autor dunha obra mestras das artes plásticas chinesas nun conxunto de dezaseis arhats, logo copiado noutras épocas e países. Os seus versos inclúen un percorrido pola linguaxe da ilusión e da alucinación elegante, como reflexan os paraísos minerais dalgúns dos seus poemas. Polo que toca a Qíjǐ (齊己), este foi un amante das terras acuosas e das lagoas do sur de China, e refractou os temas e imaxes tradicionais a través da dogmática budista da transitoriedade e carácter ilusorio das cousas, superando o recurrente memento mori cunha resignación e ecuanimidade tranquilas. 

  

Libros do Mes

Popular Songs and Ballads of Han China de Anne Birrell

The Sacred Books of China: The Texts of Confucianism. Part I The Shu King, the Religious Portions of the Shih King, the Hsiao King de James Legge (tr.) [E]

The Grand Scribe’s Records, vol. 2 de Ssu-ma Ch’ien / William Nienhauser (ed.)

Worlds of Dust and Jade, de Ts’ao Chih / George W. Kent (tr.)

*A Companion to Latin Literature, de Stephen Harrison (ed.) [E]

*The Cambridge History of China vol. 1: the Ch’in and Han Empires de Dennis Twitchett e John K. Fairbank (eds.) [E]

Ocupado

Hai varios temas (ou teimas) que quixera compartir convosco nestes días de finais de setembro: un poema de Ts'ao Chih, a morte de Santiago Carrillo, os cómicos comentarios de Robert Graves sobre Ezra Pound e outros popes poéticos anglosaxóns de comezos do século XX, ou a inminente saída de dous libros de Ramón Blanco (un de Añón, o outro de poemas) ao mercado; mais estes días pilládesme ocupado de mais, entre preparación de aulas, secuenciacións, traducións e demais líos. Teredes que ter un chisco de paciencia...

O noso 11-S

Wanted

Ollando entradas dun ou de dous anos atrás arredor do tema do libro electrónico, teño que lamentar os escasos ou nulos avances que se teñen producido aínda neste terreo. De feito, o pouco que mudou foi para peor, ao producirse o peche de páxinas coma gigapedia e library.nu que proporcionaban ligazóns de descarga de moitísimos libros interesantes. mentres que os e-readers seguen no marasmo habitual.

Cun ano máis ás costas de experiencia lectora do Kindle, reafírmome en tódolos defectos citados con anterioridade, e que en esencia redúcense en dous: tamaño de pantalla/letra e rixidez de formato.

Cavilando no e-reader ideal que estaría disposto a mercar, as seguintes cousas véñenme á cabeza (acéptanse recomendacións se coñecedes algo así):

1) Tamaño: como mínimo, de tableta (pantalla equivalente a un DIN A4 ou maior). É o mínimo indispensábel para poder ler comodamente un pdf, formato que para ben ou para mal, e dada a súa dispoñibilidade en libros descargados, segue a ser o rei para min (o 96% dos meus libros electrónicos están nel).

2) Tinta electrónica: imprescindíbel para non fundir a vista. É o factor que máis me bota para atrás á hora de mercar unha tableta. O branco e negro resúltame indiferente, anque teño escoitado que xa existe a tecnoloxía da tinta electrónica en cor.

3) Táctil: isto é seguramente o máis realista, xa que a case totalidade dos productos máis recentes xa o inclúen. Non o Kindle co que eu conto, nembargantes.

4) Navegación sinxela: pode que por torpeza ou por incapacidade real, o certo é que non son quen de pasar no meu e-reader a unha páxina calquera que desexe. O único xeito que funciona é pasar pola tal páxina e 'marcala'. Isto é de escándalo, e fai que a navegación electrónica sexa, de feito, máis torpe que a dun libro en papel (!!). Hai que arbitrar un método rápido de ir á paxina que se desexe.

5) Multiformato: Cantos mais poida ler, mellor, evidentemente. O mínimo imprescindíbel debera incluír, alén do pdf, html e epub, que está a converterse nun formato moi habitual (non na tenda de amazon, evidentemente, mais si en libros descargábeis de balde).

6) Internet: dada a posibilidade de ler libros pendurados na rede, non viría mal unha navegación decente. O Kindle conta con acceso á Rede, mais estremadamente limitado e torpe: non deixa ler cómodamente entradas e hiperlibros (anque de novo, pode ser defecto meu e que haxa un medio sinxelo de arranxar isto co Kindle).

7) Obsolescencia: isto é relativo aos custes. Canto máis caro saia o e-reader, maior durabilidade debera de posuír. Dende logo non estou pola labor de pagar 400 ou 500 euros por unha maquiniña que tan só le libros dixitais se aos tres ou catro anos comeza a darme problemas. 

Con isto xa me daría por satisfeito no que se refire ao lector, porque o tema dos contidos é outra historia de nunca acabar. De todos xeitos, a calidade, prezo e dispoñibilidade dos e-books tamén retroalimenta na demanda do lector: mentres os libros electrónicos 'legais' sexan carísimos (todo o que estexa por riba dos 7-8 euros), de formatos raros e con limitacións proprietarias e de país, a utilidade dun e-reader depende tan só da dispoñibilidade de contidos gratuitos e ilegais. Algo tremendamente decepcionante, xa que o que son eu, non tería ningunha pega a pagar polos productos dos que estamos a falar.

   

Libros do Mes

Caderno de Xapón de Miguel-Anxo Murado

The Classic of Tea de Lu Yü / Francis Ross Carpenter (tr.)

Os cinco narradores de Bagdad de Fabien Vehlmann e Frantz Duchazeau [K]

Crónicas Birmanas de Guy Delisle [K]

Chinese Rhyme-Prose de Burton Watson

Pollo con ciruelas de Marjane Satrapi [K]

Theory’s Empire: an Anthology of Dissent de Daphne Pathai e W. Corral (eds.) [E]

The Art of Chinese Poetry, de James J.Y. Liu [E] [R]

The Han Rhapsody de David R. Knechtges

Liu Tsung-yüan and Intellectual Change in T’ang China de Jo-shui Chen [E]

Two Chinese Poets: vignettes of Han life and thought de E.R. Hughes

*Soledades de Luis de Góngora

*Popular Songs and Ballads of Han China de Anne Birrell

*The Sacred Books of China: The Texts of Confucianism. Part I The Shu King, the Religious Portions of the Shih King, the Hsiao King de James Legge (tr.) [E]

Reseñas - Liu Tsung-yüan

Liu Tsung-yüan and Intellectual Change in T'ang China, 773-819

Jo-Shui Chen

2006, Cambridge University Press

* * * * * (excelente)

Un valioso e detallado estudo académico arredor dunha figura e dunha época interesantísima e fundamental na Historia de China.

Para aqueles que lean algo de poesía oriental, a dinastía chinesa de T'ang non é unha completa descoñecida, xa que foi baixo a súa éxida cando viviron e escribiron os mellores poetas de toda a historia do milenario imperio: nomes coma os de Li Po, Tu Fu ou Wang Wei que aparecen incluso en traduccións casteláns e citas galegas de cando en cando.

Alén da súa fertilidade estética, a era de T'ang (618-903) produciu a reunificación política do país despois de case catrocentos anos de fragmentación e invasións estranxeiras, e unha política exterior expansiva que tornou Asia Central e o actual Vietnam ao mundo sinocéntrico. Mais a expansión non foi undireccional, e a cultura chinesa puido enriquecerse con novas artes, músicas, pobos e danzas que revitalizaron ao país e axudaron non pouco ao florecemento da época.

Mais o Imperio que renacía cal ave fénix non puido, no bo e no mal, borrar os anos da fragmentación coma se non existisen. Un dos legados deste periodo foi a chegada e o éxito da relixión Budista ás Terras do Medio, e competindo con esta, a elaboración relixiosa e institucional da relixión Taoísta. O Confucianismo, que fora a relixión oficial e o piar ideolóxico sustentante da Dinastía Han, entrara nunha paseniña decadencia e subordinación, mesturando cos dous credos anteriores como unha subordinada manifestación externa (na práctica política, familiar e institucional) das verdade interior, teolóxica, do Tao ou do Buda. É o que se chamaba 'Confucianismo no exterior, Budismo (ou Taoísmo) no interior'.

A mediados da dinastía T'ang, e logo de varias crises políticas e literarias, a situación cambia. Os escritores e intelectuais póñense á cabeza dun movemento por restaurar o Confucianismo como eixo central da vida chinesa tanto nas artes (co movemento a prol da 'vella escrita', ku-wen) coma na teoloxía e na política. O nacemento deste movemento intectual, destinado a grande éxito no futuro chinés (dende a seguinte dinastía, Song, e adiante, cando se estandariza nun pensamento alcumado 'neo-confuciano' e recibe o respaldo total do estado) é o obxecto de estudo deste libro, e singularmente artéllase mediante un estudo biográfico dun dos seus representantes máis conspicuos: o nobre, escritor, poeta e funcionario Liu Tsung-yüan (柳宗元, na transcripción pidgin Liu Zongyuan).

Nas páxinas deste volume aprendemos o transfondo biográfico de Liu, e como inflúe este nas súas posicións políticas, relixiosas, rituais e estéticas; a súa meteórica pero á fin desafortunada carreira política; a súa vida no desterro do sul, e a evolución do seu pensamento intelectual, que se vai achegando paseniñamente ao confucianismo renacente da época, capitalizado polo tamén escritor e funcionario desterrado Han Yü (韓愈). Aprendemos o que comparte  Liu Tsung-yüan co movemento nacente, mais tamén no que discrepa. Estas discrepancias son as que o fan, como pensador, tremendamente interesante: así, Liu é anti-metafísico e materialista por definición; cre apaixonadamente na obrigación dos funcionarios e do estado de servir ao pobo e loitar polo seu benestar, e refuga das vellas e conservadoras visións confucianas dun Ceo que intervén no mundo para castigar aos malvados e recompensar aos bos. Precisamente por estas e outras razóns, Liu ten sido moi defendido e canonizado na República Popular China coma un precursor dos comunistas.     

O libro de Jo-Shui Chen é un excelente e entretido estudo académico que vos axudará a poder navegar por este periodo tan fundamental da historia chinesa, e para coñecer con algo de profundidade a un dos seus mellores escritores (sendo Liu un dos mellores prosistas clásicos de China). Se algún defecto lle podemos atribuír á obra é somentes que non inclúa máis poemas e fragmentos da escrita do autor que a inspira, e que non é que estexa moi traducido nen sequera ao inglés; unha maldición que comparte con outro gran escritor e poeta contemporáneo, Liu Yü-hsi (劉禹錫) do que falaremos nalgunha outra ocasión.

O braseiro de Lu Yü

O seguinte texto non é unha fabulación de Borges, anque podería selo. Trátase dun fragmento do Clásico do Té (茶經, Cha Ching), o primeiro libro da historia arredor desta sustancia, e obra do erudito e esteta da dinastía T'ang Lu Yü. Vexamos o braseiro sobor do cal o noso home cociñaba o famoso beberaxe:

No meu braseiro tópase escritura na antiga caligrafía en cadanseu dos tres pés, sumando un total de vinteun caracteres. Nun dos pés pon "K'an enriba; sun deibaxo, e li no medio". Noutro pé a inscripción reza "Forxado o ano seguinte á destrucción dos Mongois pola Grande Dinastía T'ang". A terceira inscripción dí "Harmoniza os cinco elementos no corpo e expulsarás ás cen enfermidades".

Hai unhas xaneliñas no braseiro entre os pés. A parte do fondo ten o buraco de ventilación e o lugar para recoller as cinzas. Enriba de cada xanela hai máis caracteres na antiga escritura, sumando un total de seis. Hai dous caracteres enriba de cada xanela, e xuntos din "Para a familia Lu, para ferver o té".

Dentro de cada xanela hai unha reixa. Nunha está gravado un faisán. Agora, o faisán é un paxaro de lume. O seu trigrama é li. Noutra hai un pequeno tigre, que é unha besta de vento, e ten o trigrama sun. Na terceira hai un peixe, criatura de auga e do trigrama k'an. Sun goberna ao vento, li goberna ao lume e k'an goberna á auga. O vento pode erguer o lume, e o lume pode ferver a auga. Esta é a razón pola que conta cos tres trigramas. Outra ornamentación incluse deseños xeométricos, flores entrelazadas, follas de viña pendurantes e cursos de auga.  

En Shibuya

Saio do metro, mergullado nunha multitude: varias ducias de miles de persoas a esta hora do día. Calquera estación do centro de Toquio está a certas horas máis poboada que moitas cidades. Tras tres cuartos de hora de tren monorrail e media hora de metro teño por fin a sensación de ter chegado ó Xapón. 

Fóra paro a contemplar a estatua de Hachiko, a cadela. Este can levaba todos os días á estación ó seu dono, un profesor, e volvía para recollelo puntualmente. Cando o profesor morreu, o can seguiu acudindo a diario a agardar por el. Converteuse nun personaxe popular, se cadra o único usuario non anónimo desta estación pola que pasan cada día millóns de persoas. Para destacar nun lugar así, hai que pertencer a outra especie. Levantáronlle unha estatua de bronce, que durante a guerra se fundiu para facer canóns (como as campás en Europa, unha transmutación física e moral, unha alquimia da escala de valores). Agora Hachiko volve estar aí. É a única estatua desta praza, e unha das poucas da cidade. É apropiada. Existe unha épica non cantada do metro de Toquio, que é unha das grandes migracións do século nun espacio reducido (multitudes percorrendo diariamente subterráneos). Hachiko é a heroína desa aventura baixo terra, a única da que coñecemos o nome.

Miguel-Anxo Murado, Caderno de Xapón

Libros do Mes

Galicia, unha luz no Atlántico, de Victor Freixanes (ed.)

An Anthology of Chinese Verse, de J.D. Frodsham e Ch’eng Hsi (tr.)

Stalingrad, de Anthony Beevor [E]

Hitomaro: Poet as God de Anne Commons [E]

Five Women who Loved Love, de Ihara Saikaku

The Book of Songs, de Confucio (ed.) e Waley (tr.) [R]

The Shi King de William Jennings (tr.)

Romancero chino de Carmelo Elorduy (tr.)

*The Classic of Tea de Lu Yü / Francis Ross Carpenter (tr.)

*Theory’s Empire: an Anthology of Dissent, de Daphne Pathai e W. Corral (eds.) [E]

*Soledades, de Luis de Góngora

Tarta de Cava

Eis a última incorporación á lista de repostería doméstica desta bitácora, que como sabedes, dende que teño traballo e dieta vai reducindo a regularidade das súas entradas. Esta tarta de cava é obra colaborativa coa miña dona, Noriko. Canto ao seu sabor, xa volo direi mais adiante, que aínda non tiven ocasión de probala: quedou para a festa de Santiaguiño na casa mentres un servidor ía con bandeiras a Compostela para o Día da Patria Galega...

Adornados de mirto e loureiros

Hoxe comezamos un congreso na Casa da Cultura de Outes arredor da figura de Francisco Añón co gallo do bicentenario do seu nacemento. Ponencias a cargo, entre outros, de Henrique Monteagudo, Ramón Blanco, Xoán Mariño e de min mesmo sucederánse entre o xoves e o domingo.

Se os ocios, traballos e días vos deixan, non deixedes de acudir!

 

Traduttore, Traditore

Nalgunha ocasión xa temos falado das dificultades da labor de traducir dunhas a outras linguas. Constitúe, amais, unha discusión sempiterna que teño cos meus amigos, e na que é habitual que defenda a tese maximalista de que en todo proceso de verquido dun texto literario a outra lingua, sempre se perde como mínimo o 50% do valor e das c(u)alidades do orixinal (calibrado segundo a distancia entre linguas e o xénero e estilo do libro en cuestión; en poesía e en linguas exóticas, por exemplo, a perda aproximaríase máis ao 90%).

Un exemplo paradigmático témolo co 'Libro das Odas' (Shih Ching), un clásico da literatura chinesa compilado entre os séculos X e II a.C. e que estou a reler simultáneamente en tres traducións diferentes: dúas en inglés (a de Arthur Waley, The Book of Songs; a de William Jennings, She King) e unha española (de Carmelo Elorduy, baixo título de Romancero Chino).

Vaia por diante que a poesía chinesa clásica é de por si unha auténtica pièce de résistance no que se refire ao verquido estético e lingüístico. As dificultades comezan coa selva de caracteres, pero vense enfatizadas pola antigüidade do texto, que xa tan cedo como na dinastía Han (206 a.C.- 220 d.C.) resultaba en boa medida inintelixíbel para os propios nativos sen unha presada de notas e comentarios; e continúan con algunhas características das linguas chinesas en xeral e da súa vertente literaria en particular que chocan moito ao lector (e tradutor) occidental: síntese e brevidade ata o estremo, ambigüidade, carencia de referencias de xénero e número e supresión de case tódalas partículas aclaratorias de significado gramatical).

Vexamos un exemplo concreto, mediante tres versións dun mesmo poema: o número 84 (segundo a numeración tradicional) titulado 山有扶蘇 ('Shan you fu su', Na montaña hai árbores corpulentas), e parte dos 'Aires de Zheng'. Comezamos pola versión de Jennings:

BY-PLAY

For the hill the myrtle-tree

For the swamp, the water-lily.

No Tse-tu see I for me,

Only some one crazed and silly!

For the hill the stately fir,

For the swamp the dragon-vetch.

No Tse-ch'ung see I astir,

Only you -sly little wretch.

Esta tradución é de 1891, e delata moitas das características da época: é rimada e emprega unha linguaxe deliberadamente arcaizante e 'poética' ao gusto dos autores victorianos. A interpretación que fai Jennings é que se trata dun poema de 'coqueteo' (eis o título que suxire), no que unha muller se burla lixeiramente do seu pretendente, ao que contrasta con homes ideais do pasado lexendario (os tales Tse-tu e Tse-Chung). Ela debe ser belida, e nas metáforas iniciais establece unha asociación do 'axeitado en cada lugar' (nos montes árbores outas e nobres, nos pantanos plantas fermosas), que resulta na antítese entre o home ideal que busca e a realidade do pretendente.

Canto ao nome das plantas que se cita, o traductor tómase considerábeis liberdades, como nos dan a entender as súas notas. O que traduce como 'mirto' di que en chinés é 'árbore fu-su' e que non a deu identificada. 'Dragon-vetch' é o seu verquido máis ou menos literal dunha pranta dos pantanos, en chinés alcumada 'dragón errante'.  

Vexamos cal é a opinión que nos proporciona o xesuíta e sinólogo Carmelo Elorduy:

EN EL MONTE HAY ÁRBOLES CORPULENTOS

Faltan hombres grandes

En el monte encuentras árboles corpulentos,

en los terrenos bajos y pantanosos florecen los nelumbos.

 Lo que no encuentro son hombres eximios.

Hallo sí, muchos idiotas mentecatos.

En el monte encuentras altísimos pinos.

En los terrenos pantanosos, altos polígonos.

No encuentro varones como Tz'u Ch'ung.

Sólo veo adolescentes arrogantes y taimados.

O senso xeral é semellante, mais hai importantes diferenzas. A botánica está algo máis e mellor precisada (alomenos no que toca aos 'altos polígonos'. A planta sería, segundo o derradeiro tradutor que aínda non vimos, Polygonum Orientale). O poema inclúe un segundo encabezado que daría o tema: 'Faltan homes grandes'. 

Este tituliño seguramente estexa estraído do 'Comentario do Mestre Mao', ao que soe cinguirse Elorduy nas súas interpretacións dos poemas. Durante a dinastía Han, o Shih Ching canonizouse como un dos libros 'clásicos' (Ching) da escola Confuciana, e producíronse varios comentarios que 'explicaban' os poemas, normalmente aclarando os caracteres mais tamén impoñendo unhas interpretacións puritanas, políticas e moralistas de tódolos poemas, moitas veces en absurdo e delirante contraste co evidente senso literal destes. O único destes comentarios que sobreviviu foi o do 'Mestre Mao', e que se reparte en notas ao pé e breves paráfrases de cada poema.

A lectura 'a través' deste encabezado danos un poema diferente: unha voz poética que xa non ten porqué ser feminina critica a carencia de 'grandes homes' para rexir o estado ou facer as guerras; o poema sería unha crítica da decadencia dos homes do seu tempo e lugar (o ducado de Zheng no século VII a.C.?)

Por último, vexamos o que nos di ao respeito Arthur Waley, o sinólogo máis reputado da primeira metade do século XX e un excelente tradutor, académica e estéticamente falando:

THE NUTGRASS STILL GROWS IN THE HILL

The nutgrass still grows in the hill;

On the low ground, the lotus flower.

But I do not see Zi-tu;

I only see this madman.

On its hill the tall pine stands;

On the low ground, the prince's-feather.

But I do not see Zi-chong.

I see only a mad boy.

A botánica de novo chámanos a atención. Onde os dous tradutores previos viron claramente 'árbores', Waley introduce o 'nutgrass', unha mala herba arbustiva e rizomática (Cyperus rotundus) que pode chegar aos 50 cms. de altura en boas condicións. A segunda planta referida é, malia os nomes diferentes, a mesma nos tres casos: a flor de loto. A terceira, o piñeiro, coincide en Elorduy e Waley. A derradeira tamén (prince's feather é o nome inglés do Polygonum).

Nunha nota, porén, Waley proporciona unha interpretación totalmente diferente do poema: os 'tolos' dos que se fai cita serían unha especie de 'chamáns' disfrazados para espulsar aos demos da enfermidade, e os versos en cuestión serían a canción coa que as persoas dunha casa recibirían aos exorcistas...    

 

Libros do Mes

Hestoria universal de Paniceiros, de Xuan Bello

Rikyu and the Beginnings of the Japanese Tea Ceremony, de Herbert Plutschow [R]

Os Señores da Mentira de José Carlos Bermejo Barrera

Tales of Times now Past de Marian Ury (tr.)

Yoshimasa and the Silver Pavilion de Donald Keene [E]

*An Anthology of Chinese Verse, de J.D. Frodsham e Ch’eng Hsi (tr.)

*Galicia, unha luz no Atlántico, de Victor Freixanes (ed.)

*Stalingrad, de Anthony Beevor [E]

Resistencia

Tende un a pensar que a resistencia é a única postura ética, estética e política realmente dispoñíbel para os mirrados nestes tempos de capitalismo serodio. A palabra evoca imaxes de maquis franceses con cruz de lorena e gabardina, ou partisáns italianos ou rusos cantando cancións pegañentas; e a nivel galego, a chulesca comicidade dunhas liñas do Estirpe de Méndez Ferrín ("Xullo, noventa e dous, resistimos, qué pasa"). Mais lendo últimamente os versos dunha antoloxía de poesía chinesa, atopo outra resistencia coa que empatizo, como é a que busca valentía perante o fundamental absurdo da existencia, a brevidade da vida e a inexorábel desaparición. Juan Chi (ou Ruan Ji, 阮籍) exprésao á perfección deste xeito:

O hibisco florecendo nas tumbas
debuxa unha vívida mancha de cor.
Cando o branco sol descende entre as árbores,
as pétalas caen, borboleteando na estrada.
O grilo canta no umbral e no peitoril
as cicadas choran entre as toxeiras.
Por só tres días o enxamio das moscas de maio
voa coas súas azas iridiscentes.
Para qué nos adubiamos con tanta beleza,
vestíndonos de dourado para tan só un intre?
Canto dura a vida dun home?
Mais contodo, tentemos amosar un chisco de valentía.

De sterrennacht

Co gallo dos exames xa vedes que vos teño algo deixados de lado. Para compensar aquí tedes unha mestura interesante de escrita e pintura (ut pictura poesis, que xa dicía o poeta de Venusia). O texto é un dos anacos dos 'Ensaios dun ocioso' de Yoshida Kenkō do que xa tivemos ocasión de falar noutras ocasión. A imaxe é un dos máis célebres cadros de van Gogh. Un faime de voluntaria (en mín) ou involuntaria (no autor) écfrase do outro...

"Un ermitán dixo unha vez: 'Hai unha cousa á que incluso eu, que renunciei a tódalas ataduras mundanais, lamentaría ter que renunciar: a beleza do ceo'. Podo entender porqué sentía deste xeito".

Escola 0.0

"Hai moitas cousas na internet: por exemplo, o 50% do seu contido é pornografía, como sinala Hedges, o que responde a unha certa demanda do mercado e cumpre unha función ao servizo da sociedade. Na internet están as revistas científicas, que non se poden consultar gratuitamente, senón a prezos desorbitados impostos polas tres multinacionais que controlan ese tipo de mercado, e na internet tamén hai miles e miles de libros. Un libro é un libro, xa estea gravado en pedra, arxila, pergamiño, papel ou nun soporte electrónico. Un libro é un texto máis ou menos longo e complexo que esixe un esforzo de lectura e comprensión, xa sexa segundo un relato, un argumento, un discurso ou unha demostración matemática. O desprezo cara os libros que se está implantando en España dentro do chamado "proceso de Bolonia" non pode ser un desprezo ao papel imprenso, senón que en realidade é un desprezo ao pensamento.

No uso da internet, como analizou Nicholas Carr, pódese caer baixo o dominio da superficialidade. Os programas informáticos facilitan a procura de datos previamente recistrados e detectables mediante programas de procura (os non rexistrados nin detectables pasan simplemente a non existir), polo cal quen controla o rexistro e o patrón de procura controla e crea a realidade. Nunha procura de datos de tipo x cun programa e, todos os usuarios acaban por atopar os mesmos datos, razón pola cal a internet pode ser un instrumento esencial á hora de uniformar o pensamento. E é por iso polo que os deseñadores do "proceso de Bolonia" admiran o Grande Irmán da internet.

Por outra banda, a internet, como sinala N. Carr, privilexia a conectividade sobre o fluxo lineal mediante o uso constante de links, cada vez máis breves, máis numerosos, que obrigan a desprazar constantemente a atención e a abandonar a trama narrativa, discursiva ou demostrativa, facendo que o internauta poida perderse polos camiños do bosque. A internet e todas as ferramentas dixitais existentes, cuxo deseño é o froito do traballo, o esforzo e a intelixencia, son iso, ferramentas utilizables para un fin, mellor ou peor, segundo a intelixencia e os coñecementos de quen as utilice. En España, pola contra, e no "proceso de Bolonia" en concreto, a internet é a bandeira baixo a que se está predicando o odio ao pensamento, á intelixencia e ao espírito crítico, e baixo a que se pretenden uniformar e someter as comunidades académicas dentro dun molde común de mediocridade". 

José Carlos Bermejo Barrera, Os Señores da mentira

Libros do Mes

The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu, de A.L. Sadler [R]

Cantar de Mio Cid, de anon. [R]

Outono aquí, de Mario Regueira

Textos clásicos de teoría de la literatura, de Mª Luisa Burguera (ed.)

Chado: the Japanese way of tea, de Sen Shoshitsu [R]

Hōgen Monogatari, de Robert Wilson (tr.)

*Hestoria universal de Paniceiros, de Xuan Bello

*Galicia, unha luz no Atlántico, de Victor Freixanes (ed.)

*Estudios sobre el Romancero, de Ramón Menéndez Pidal

Maitreya

Dentro das tradicións do budismo Mahayana, o típico do estremo oriente (Xapón, China, Mongolia, Tíbet) está a crenza nun complexo e numeroso panteón de divinidades protectoras. Fronte á escaseza e modestia do  Buda histórico engadiron unha presada de Budas presentes nos diferentes mundos e universos, e cada un obxecto de cultos particulares: o sandador Bhaisajyaguru, o eterno e supremo Vairocana, o señor da Terra Pura de Occidente Amitābha, Akshobhya 'o inamovíbel', son algúns dos máis importantes. Por debaixo estarían seres coma os 'reises da sabedoría' (vidyarāja) e, sobre todo, os bodhisattvas, pedra angular da teoloxía Mahayana.

En efecto, os bodhisattvas son para estes o obxecto de maior aprezo e devoción. Considéranse como tales aqueles seres iluminados que, malia poderen acadar a iluminación e o estadio de budidade para si, escollen retrasar e transferir os seus méritos para conseguir a salvación de tódolos demais seres vivintes. Esta filosofía do sacrificio heroico oporíase ao ideal clásico do budismo tradicionalista (Theravada) que, fronte ao 'camiño do bodhisattva', propón como vía a seguir e a imitar o  'camiño do arhat' (buscar un mesmo acadar a iluminación e acceder ao Nirvana).

Entre os bodhisattva máis coñecidos están Avalokiteśvara e Mahāsthāmaprāpta (os axudantes do Buda Amida), Mañjuśrī e Samantabhadra (os axudantes do Buda Gautama) ou Ksitigarbha, o salvador dos condenados infernais. Nembargantes, o que agocha maior interese para min é, pola contra, Maitreya. Maitreya é unha figura mesiánica: o Buda que virá. Cando, dentro dunha presada de miles de millóns de anos, as ensinanzas do Buda histórico fiquen esquencidas, el descenderá á terra, e predicará de novo a doutrina budista.  

Na actualidade, Maitreya é aínda un bodhisattva, de nome Nātha ('Protector'), que agarda no Paraíso de Tushita a súa futura reencarnación. Moitos budistas practicantes fan a promesa de renacer na súa seguinte vida en Tushita co gallo de poderen escoitar as súas ensinanzas e de renacer na terra no remoto futuro en que se convirta en Buda.

O culto a Maitreya está bastante extendido entre os budistas de tódalas denominacións, anque xa teña sido máis popular do que é. Conta con representacións no arte greco-bactriano, mais as imaxes que máis me gorentan del son unhas estatuiñas pequenas que nos séculos V-VI de nosa era se popularizaron por Corea e Xapón. Nelas aparece meditativo, coa perna dereita dobrada enriba da esquerda, e transmitindo un engado sobrenatural e filosófico, non tan lonxano da repetida figura do Pensador de Rodin. Cando tiven oportunidade de visitar a sección do museo de Tóquio adicada ao Horyuji, farteime de ver estas figuriñas. Para que vos fagadas unha idea, aquí tedes unha delas:

A fraqueza do bolchevique

Vendo as últimas novas arredor de Bankia e da creba real do sistema financieiro español, non paran de virme á cabeza imaxes sobre como resolvería esta situación o amigo Lenin. Un comisario político, pistola ao cinto, entraría no consello de administración e anunciaría arresto e axustizamento fulminante, procedendo ao pouco tempo a fusilalos a todos, do primeiro ao derradeiro, e continuando coa confiscación dos seus patrimonios e dos das súas familias...

Problemas de educación

Hoxe non predico verbas miñas, senón que vos aconsello pasar un chisco lendo as alleas. Acabo de descubrir unha interesante bitácora dun profesor andaluz que trata de xeito moi instructivo algúns dos problemas da educación no noso estado. O seu punto de vista é bastante liberal (cousa na que discreparíamos), mais topo lugares de encontro na defensa dunha educación mellor e mais esixente para todos. Por de pronto, recoméndovos a súa entrada sobre as novas ratios por aula e o (des)goberno no que parece estar inmerso o ministerio de educación...

Libros do Mes

Los reinos enterrados de China I de Time-Life [R]

Los reinos enterrados de China II de Time-Life [R]

Dawn to the West: Japanese Literature of the Modern Era (poetry, drama, criticism) de Donald Keene

Songs of the South, de Qu Yuan / Hawkes (tr.)

Japón, de Rossella Menegazzo [R]

* The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu, de A.L. Sadler [R]

*Textos clásicos de teoría de la literatura, de Mª Luisa Burguera (ed.)

Reseñas - The Songs of the South

The Songs of the South: An Anthology of Ancient Chinese Poems by Qu Yuan and Other Poets

David Hawkes (tradutor e anotador)

2011, Penguin books (reimpresión)

* * * * (bo)

Excelente edición e traducción da segunda antoloxía máis antiga da poesía chinesa clásica.

A tradición literaria chinesa é moi descoñecida no mundo occidental, agás algúns dos poetas máis destacados da dinastía T'ang, coma Li Po ou Tu Fu. Nembargantes, cando estas e outras luminarias fixeron primeiro acto de presenza e de escrita, o chinés literario xa contaba con arredor de dous mil anos de práctica escrita; e as futuras manifestacións, nunha lingua moi semellante, continuarían de xeito ininterrompido ata comezos do século XX.

A primeira antoloxía poética desta língua que se conserva é o Libro das Odas (Shih Ching), do que xa temos falado algo nalgunha ocasión. A segunda máis antiga estivena a ler estes días pasados: é o Ch'u Tz'u (ou na moderna transcripción pidgin, Chu Ci), traducido habitualmente coma 'Poemas do Sur', ou 'Elexías de Chu'.

O reino de Chu (楚國) era un dos 7 grandes estados que se repartían o territorio chinés na época dos Estados Combatentes (475-221 a.C.). Asentado nas ribeiras dos ríos Yangtzé e Huai, presentaba unha cultura con rasgos que o diferenciaban dos demais reinos chineses máis ao norde, nas cuncas do ríos Wei e Amarelo. O chamanismo, por exemplo, era a relixión oficial, e éstes adicábanse á práctica de 'viaxes astrais' e chamamentos das almas fuxitivas como prácticas habituais.

Entre finais do século IV e comezos do III a. C. fai acto de presenza no reino que nos ocupa o nobre, cortesán e poeta Ch'ü Yüan (pidgin, Qu Yuan), que logo de ser desterrado da corte polos marmuradores e por criticar as políticas erradas de el-rei Huai, compón o longo e orixinalismo poema Li Sao ('Atopando tristeza') para logo suicidarse nas augas do Mi-Luo. En Li Sao, o poeta inspirábase na tradición chamánica para recrear as súas desventuras logo de verse desterrado: comeza describindo a súa orixe e as súas virtudes, representadas por unha exótica imaxinería floral, e a mediocridade dos 'aduladores' cortesáns que forzaron o seu desterro; continúa cun catálogo erudito de exempla de bos e malos reis e conselleiros do pasado, e remata cunha viaxe astral nun carro tirado por dragóns e escoltado por varios deuses e constelacións.

Este poema (e as tradicións orais nativas que mesturaban tamén a lírica e o chamanismo) darían lugar nos séculos seguintes a unha tradición poética, alcumada 'sao' que, alén de por formas métricas determinadas, se definía pola temática (o bo ministro desterrado e choroso, as viaxes sobrenaturais e a imaxinería vexetal e animal). Tras varios procesos de recopilación e engadidos, pasando polas mans de alomenos tres editores-poetas (Liu An, Liu Xiang e Wang Yi), a antoloxía adoptaría a súa forma actual e definitiva trala acción do derradeiro destes, a mediados do século II da nosa era, e case 450 anos despois da escrita de Li Sao. Outras pezas destacadas da colección son o Tian Wen ('Preguntas Celestiais'), unha especie de enciclopedia chamánica arredor da mitoloxía chinesa, o Jiu Ge ('Nove Cancións'), invocacións chamánicas a varias divinidades empregando un formato de viaxe-relación amorosa, o Jiu Zhang ('Nove Pezas'), que inclúe un lamento pola caída da capital de Chu a mans inimigas,  ou o Zhao hun ('Invocación da Alma'), no que a voz-poética/shamán realiza un ritual de chamamento á alma fuxitiva do rei para que retorne ao seu corpo, describindo os horrores do mundo exterior e as delicias da vida cortesá.  

A traducción íntegra desta secuencia é mérito do finado profesor inglés David Hawkes, anque algúns dos mellores versos da antoloxía xa foran obxecto de aparición noutras antoloxías ou de estudo doutras traductores (coma Arthur Waley, o decano e maior luminaria dos estudos siníticos do século XX). A súa edición, longamente descatalogada, retorna afortunadamente ás librerías na edición que nos ocupa. É unha edición anotada coidadosamente, e que contrastada con outras traduccións, amosa unha enorme lucidez estética e poética que acompaña o seu ton académico, e unha grande claridade nas escollas (algo moi complexo ás veces na translatio a linguas occidentais da poesía chinesa clásica, onde polas características da língua, hai frecuente elisión de suxeitos e indeterminación de tempos verbais, pronomes e enunciadores).

Só teño palabras de louvanza para esta magnífica obra, que lle recomendo a tódolos meus lectores. A única eiva é, quizaves, a pobreza do formato da edición (unha edición en tapa branda de Penguin en papel de escasa calidade).

Chuvia

Despois dunha era prolongada de seca, parece que algunhas pingueiras están a caernos enriba e a aliviar a escaseza de auga. Nun ano de tan poucas choivas, a ledicia de ver caer as gotas faime reparar especialmente nun poemiña do xaponés Nishiwaki Junzaburō (alcumado por algúns coma o 'Eliot nipón') e que leva o título do líquido elemento nestes versos do poemario Ambarvalia:

O vento do sul trouxo deusas xentís,
mollou o bronce, mollou as fontes,
mollou as azas dos paíños e as plumas douradas,
mollou a marea, a area, os peixes,
mollou silandeiramente templos, termas, teatros;
esta procesión de deusas xentís e caladas
tamén mollou a miña lingua.

Outra primavera (2)

Libros do Mes

Repensar la educación, de Inger Enkvist [E]

The Flowering Plum and the Palace Lady, de Hans H. Frankel

Pompeya, la ciudad desaparecida I de Time-Life [R]

Pompeya, la ciudad desaparecida II de Time-Life [R]

Rashōmon and Seventeen Other Stories de Akutagawa Ryūnosuke

Tales of Moonlight and Rain, de Ueda Akinari

Aztecas, sangre y esplendor I de Time-Life [R]

Aztecas, sangre y esplendor II de Time-Life [R]

The Cambridge Companion to Greek Tragedy, de P.E. Easterling (ed.) [E]

Sugawara no Michizane and the Early Heian Court, de Robert Borgen

*Dawn to the West: Japanese Literature of the Modern Era (poetry, drama, criticism) de Donald Keene

Reseñas - The Cambridge Companion to Greek Tragedy

The Cambridge Companion to Greek Tragedy

P.E. Easterling (editor)

1997, Cambridge University Press

* * * (regular/ben)

Estudos en monografías algo dispersas (e algo posmodernas) arredor da Traxedia grega.

O formato anglosaxón do 'companion' refírese a unha tipoloxía moi variada de libros, que só teñen como eixo común o da súa presunta función ancilar sobre o tema que tratan. Quérese dicir, a súa vocación é a de ser complementos, anotacións, aclaracións sobre un obxecto de estudo amplo.

Como digo, a súa forma pode ser moi diversa. Así, o Indiana Companion to Classical Chinese Literature, por exemplo, é un diccionario de autores, xéneros, formas e obras das letras chinesas arcaicas. Postmodernism: a reader de Thomas Docherty é unha colectánea de artigos, ensaios e fragmentos das meirandes e máis sobranceiras figuras no eido; E o libro que nos ocupa é unha serie de monografías algo ceives sobre a traxedia grega clásica.

A priori, teño que dicir que o libro que recopila artigos é un formato que cada vez me gusta menos, anque entendo que resulta mais cómodo de levar adiante que un estudo exaustivo por parte dun só investigador arredor dunha area de coñecemento. As monografías están ás veces mal fiadas e mal conectadas, reiteran os mesmos temas ou son dun contido tan académico e especializado que non engaden moito aos lectores que quixeran ter unha visión xeral e un libro de consulta. En parte, este problema aqueixa ao Cambridge Companion. Dividido en tres seccións, os artigos da primeira parte céntranse na traxedia 'histórica'; os da segunda entran algo (anque non moito) a comentar obras concretas e algúns outros aspectos de socioloxía e pensamento; os da terceira reflexionan por extenso sobre a recepción e adaptacións da traxedia en tempos posteriores.

Os estudos son todos de certo interese, anque agás os da primeira parte, o certo é que non axudan a ter unha visión moi detallada da Traxedia ática. As obras non son obxecto de comentario ou estudo minucioso (agás aspectos moi concretos que lle interesan a algún dos autores participantes) e a sección sobre recepción é demasiado extensa para o meu gusto: se leo un libro sobre este tema, o que me interesa de verdade é o espectáculo teatral-literario do século V a. C., e moi pouco as lecturas posteriores e reapropiacións que se fixeron del. Nisto confeso a deformación clasicista que é patrimonio do voso reseñador, e que o me fai moi hostil aos elementos de discurso posmoderno que tamén fan entrada soterrada no libro (relativismo e limitación histórica das interpretacións da traxedia, sobrevaloración dos seus aspectos 'deconstructivos', liminais, etc...).

Con todo, non sería facerlle xustiza ao volume o menosprezar a calidade académica dos seus artigos e o interese puntual de varios destes. Mais globalmente, teño a impresión de que o companion da editorial Blackwell arredor do mesmo tema toca en mais detalle tanto as obras coma unha visión minuciosa de tódolos aspectos da traxedia grega da antigüidade.

Outra primavera

Flor de Palma

Na constante brisa oceánica, estendeu o voluminoso dicionario inglés, e deixoulle á punta do dedo atopar palabras para el.

Talaria: unha sandalia con ás
Tale: un conto
Talipot: unha palmeira de cocos nativa das indias orientais. Tronco de arredor de 50 a 100 pés de altura, as follas empregadas coma parachuvas, abanos, sombreiros, etc. Florece unha vez cada 70 anos...

A súa imaxinación pintoulle un vívido retrato desta flor. Logo esperimentou unha descoñecida sensación a rañarlle na gorxa, e antes de que se decatase, deixara caer unha masa de flema sobor do dicionario. Flema? Mais non era flema. Pensou na brevidade da vida, e máis unha vez imaxinou a flor do cocoteiro, a flor desta palmeira ascendendo ao mais alto lonxe, máis alá do océano.

Akutagawa Ryūnosuke, Rashōmon and Seventeen Other Stories