Libros do Mes

Leibniz de José Muñoz Santonja

The Survival of the Pagan Gods de Jean Seznec [E]

La Nada o el vacío cuántico de José Ignacio Latorre

Los números primos de Enrique Gracián

Carpe Jugulum de Terry Pratchett [E]

Genes, ambiente y cultura de Mattia Maccarone

The Murmuring Stream (2 vols.) de J.D. Frodsham

*A Game of Thrones de George R.R. Martin

*The New Oxford Annotated Bible with Apocrypha: New Revised Standard Version de VVAA [E]

*Men of Mathematics de E.T. Bell [E]

*Matemáticos, espías y piratas informáticos de Joan Gómez Urgellés

O Vernero que foi - Abril '06

Viaxando nesta peculiar máquina do tempo a Abril do 2006, vexo a miña curiosidade polas ruínas do Palast der Republik, metáfora acaída da fin do Socialismo Real e que antes ou despois desta data tivera oportunidade de contemplar en vivo. A nova Europa posmoderna do pastiche e dos mercaderes paira de novo cos seus guindastres enriba da obra, cun pomposamente bautizado Humboldt Forum  que recreará por fora a codia do pazo dos Hohenzollern e o mal gusto, pesado e hortera, da súa veciña catedral. 

Entre as lecturas (que non anotaba daquela) vexo, alén dunha cita resultona do Barthes, unha de Albert Soboul e do seu 'Comprender a Revolución Francesa'. A Grande Revolución é un eido que sempre me interesou, e do que teño lido unha pequena presada de libros (incluíndo un par deles, en inglés, da biblioteca de Outes). Dentro dos temarios das oposicións de historia, un dos meus favoritos -o 37- ía precisamente arredor da Historiografía (que non a Historia) da Revolución Francesa, e que tería escollido con certo gusto a falta de que caesen os meus temas mellor preparados (os idade media, mundo clásico, historia política moderna e contemporánea e arte). Soboul é un dos maiores representantes da tradición 'Clásica' ou Marxista, xunto con Lefebvre, unha tradición que (talmente o Palast der Republik) os historiadores revisionistas, con François Furet na cabeza, andiveron a derruír.

Dobre reseña: Los números primos / Un descubrimiento sin fin

Los números primos:  Un largo camino al infinito / Un descubrimiento sin fín: El infinito matemático

Enrique Gracián

2011, RBA

* * * * (bos)

Parella de volumes de matemática divulgativa, obras do mesmo autor, interesantes e asequíbeis. 

Entre os primeiros libros cos que fundei a miña biblioteca actual había tres coleccións de kiosko: Atlas Culturales del Mundo, de Folio (Xeografía e Historia de eras e áreas importantes), Civilizaciones Perdidas, de Time-Life (Arqueoloxía) e unha Historia de España, de Salvat, en 26 tomos. Dende aquela non volvera a recurrir a este formato, mais uns meses atrás, como xa vos teño comentado, suscribinme á colección de Con-ciencia / Materia III 'Descubrir la ciencia'; a día de hoxe, estou apuntado a outras dúas presadas de libros de matemática divulgativa: os das series 'Genios de las matemáticas' e 'El mundo es matemático'.

Son dous volumes desta última dos que vos quero falar hoxe. Cadrou por azar que os dous primeiros que lín dela son obra do mesmo autor, o divulgador e docente Enrique Gracián, do que podedes aprender máis cousas eiquí.

O volume dos números primos, primeiro da colección, aborda un tema que polas súas características o fai especialmente apto nun libro de divulgación: os primos son obxetos matemáticos que descubrimos e cos que comezamos a operar na primaria, e xa que logo, relativamente doados de entender, mais o estudo da súa aparición e posíbel recursividade é un dos temas máis abstrusos e avanzados da matemática máis abstracta e complexa (Teoría de Números). Ao longo das súas 139 páxinas imos vendo os sucesivos intentos por domear este serie particularmente intratábel: o seu descubrimento inicial e cálculo de mans dos gregos e a 'peneira de Eratóstenes', os intentos infructuosos de Mersenne ou de Fermat por atopar algunha fórmula que só producise números primos, as sumas infinitas e a función Zeta de Euler, que se pode expresar coma produto de tódolos números non compostos, a intuición de Gauss para chegar a unha aproximación aos números primos menores ca un certo número x empregando logaritmos naturais, a función Zeta de Riemann... O libro remata cunha sección encol dos usos prácticos destes números (sobretodo, criptografía) e unha panorámica do 'estado actual' da cuestión.

O exemplar arredor do infinito é, malia ser o décimo, o primeiro que lín da colección, xa que toca unha temática que me resultaba moi atraínte, na que xa me introduciran algúns videos de youtube, e  tamén asequíbel e interesante para o leigo en matemáticas. De novo axexamos nestas páxinas unha evolución histórica do concepto de infinitude, presente dende alomenos os antigos gregos (os paradoxos de Zenón, a materia primordial, Aristóteles), anque cunha distinción moi relevante entre o infinito potencial, aceptado por estes e polo noso sentido común, e o actual, co que nos custa aínda entendermonos. Séguese coa descripción co Cálculo polos europeos do XVIII, a ferramenta matemática que permitía traballar co infinitamente pequeno e coa física da natureza; As últimas seccións, quizaves as máis relevantes, xiran arredor de Georg Cantor, o xenio incomprendido que revolucionou a matemática cos seus traballos arredor de teoría de conxuntos e das diferentes clases de Infinitos existentes (hai infinitos infinitos diferentes!) nunha labor chea de dificultades e controversias que o levaron á tolemia, pero tamén a unha eterna fama póstuma.

Os dous libros son moi entretidos e relativamente doados de seguir para persoas cunha formación matemática moi limitada, como é o meu caso -o que non quita que teñan fórmulas e demostracións-, e non podo menos que recomendárvolos se caen nas vosas mans (sospeito que poden estar en non poucas bibliotecas de institutos do país). 

Ends and Means

"Non hai gris, tan só branco que se luxou. Sorpréndeme que non o saibas. E o pecado, meu homiño, é cando tratas ás persoas coma obxetos. Incluíndote a ti mesmo. Iso é o pecado".

Terry Pratchett, Carpe Jugulum 

"Obra de tal xeito que empregues á humanidade, tanto na túa persoa como na persoa de calquera outro, sempre ao mesmo tempo coma fin e nunca simplemente coma medio" 

Immanuel Kant, Fundamentación da metafísica das costumes

O Vernero que foi - Febreiro/Marzo '06

Estes dous meses de tempo atrás foron moi productivos no que á escrita dixital se refire; entre a presada de 16 entradas topamos un pouco de todo: anacos de libros que estaba lendo, libros que quería ler/mercar, dúas estampas de Kandinsky, un dos meus pintores favoritos de sempre, algunha creación pseudoliteraria...

Creo non ter falado en ningures do nacemento desta paixón polo artista ruso; no remoto 1998 en que estudaba Historia da Arte en COU, o final dunhas fotocopias incluía un comentario dunha pintura do autor -ningunha das súas pezas máis sonadas; pode que fose unha fotocopia en branco e negro da súa primeira acuarela abstracta, de 1910-; o caso é que me plantexei daquela levar a cabo o esforzo intelectual e estético por entender e quizaves aprezar a imaxe, con tanto éxito que as poucos meses xa estaba escribindo artigos encol da abstracción na nosa revista do instituto, e uns meses máis tarde ía ler con devoción as páxinas de 'Do Espiritual na Arte' e dun volume-antoloxía-estudo moi iluminador e colorista da editorial Taschen. Reloxo do tempo acelarado un pouco máis, e temos unha lámina, Amarelo-Vermello-Azul, de 1925 que durante moitos anos adornou a habitación do meu primeiro piso universitario. Porén, na primavera do 2006 estaba acubillado na minúscula cova en Xeneral Pardiñas que foi o meu segundo fogar santiagués, desta volta, sen cartaces nas paredes mais cunha minúscula sala con televexo dende a que vía con interese noticias en inglés e capítulos de House MD.

As citas e fragmentos permítenme unha reconstrucción parcial daqueles libros do(s) me(se)s: algúns eran cousa da carreira, e da última materia de literatura que cursaba (Huckleberry Finn, de Mark Twain, Wide Sargasso Sea, de Jean Rhys); outros, ferrinadas varias (o seu último libro, Contra Maquieiro, que me resultara un chisco decepcionante, e a entretida entrevista con Méndez Ferrín de Salgado e Casado, en Sotelo Blanco, na que se reparte leña a esquerda e dereita); algo de historia colábase tanto na vertente máis clásica (Historia Augusta) coma na posmoderna (O queixo e os vermes, de Carlo Ginzburg), e algún antollo persoal (Os Versos Satánicos, de Salman Rushdie e After Theory, de Tomas Docherty).  

Unha cita de Lord Dunsany lembrando os días con David e Ewa en Compostela conecta cunha compra relativamente recente; é difícil atopar edicións de bo papel e tapas duras deste autor irlandés que tanto me gorenta, polo que me tiven que conformar con esta antoloxía, que agora toca ler; conectan tamén as viaxes oníricas do irlandés coa inminente visita ao compartismo que tiña planeada para a Semana Santa daquel ano en terras italianas...

What keeps me away