Eusebio Lorenzo Baleirón

Now cracks a noble heart. Good night, sweet prince,

And flights of angels sing thee to thy rest.

Shakespeare - Hamlet

Queríamos hoxe dende esta bitácora facerlle unha pequena homenaxe á voz ferida de Eusebio, tráxicamente truncada no final dunha singradura de tres libros e unha vida intensa. A mellor poesía dos oitenta que, de ter seguido, tería dado lugar ao discutíbelmente mellor poeta da literatura galega.

Non che esquencemos.

FINAL

"E poi ch´a riguardare oltre mi diedi,

vidi genti alla riva d´un gran fiume"

Inferno. III, 70-71

Ao entregar os anos a esa treva

deterei-me na ourela deste rio

por onde as barcas pasan cara á morte.

Anos que son palabras advertindo

a estraña condición que me acompaña.

Por este corazón anugallado

que me fala da morte eu son apenas.

A sombra deixará ver sobre a folla

morta que quede morta no meu paso

outra sombra que son e agora teño.

POLITIKÊ

"¡Menudo Vilán Ilustrado! / Dádelle para que lea / a Política de Aristóteles"

Lope de Vega, 'Fuenteovejuna'

Fai moitos anos (nos primeiros exemplares da nosa 'caramuxa') adicábame a escribir sen ton nen son sobre calquera tema que me interesase. Era, amais, bastante prepotente daquela, e iso que non sabía moito dos eidos que comentaba.

Dende unha postura máis modesta, o formato blogueiro vaime permitir recuperar o pouco bo que podían ter aqueles artigos abertos. Nestas liñas, unha breve reflexión sobre a ideoloxía e os partidos políticos que os politólogos (se algún visita esta bitácora) poderán corrixir a pracer.

Imos aló.

O tema que traio a colación é o conflicto que todo partido político experimenta entre dous sectores estructurais da súa militancia e filiación: poderíamos chamalos o sector empírico-pragmático e o sector ideolóxico-idealista.

En teoría, todo partido político se constitúe arredor dunha determinada visión da realidade e dunha serie de obxetivos que pretende acadar por diversos medios. Este conxunto de teorías unifícanse nun corpus ideolóxico que, a priori, asúmese que todo membro do partido (incluídas incorporacións) aceptan con matices como 'a verdade'.

¿Pero qué pasa cando o conxunto teórico (como se dou o caso, por exemplo, nos partidos social-demócratas de finais do XIX) plantexa un modelo (neste caso, revolución social; destrucción da división clasista da sociedade) que está moi afastado da praxe cotiá á que esa organización se vé sometida?

Os partidos e as ideas non viven nun espazo sideral, senón nun mundo real con loitas e desequilibrios de poder. Rara vez contan cos medios para impoñer total e absolutamente as súas ideas. Este contacto coa realidade pode plantexar (e plantexa) oposicións con respecto ás ideas iniciais e ao 'programa ideolóxico'. Un programa que por natureza é difícil de modificar: é o motor inicial do partido e asúmese como un repertorio de 'verdades' non doadamente renunciábeis.

Un partido que conte cun desfase notable entre a súa teoría e a súa praxe política pode pasar por periodos máis ou menos longos de equilibrio inestábel (por exemplo, mantendo o discurso 'revolucionario' cara a galería ou cara un futuro considerado polo momento moi lonxano, namentras leva a cabo unha política 'real' de presencia nas institucións e de micropolítica -en concellos, asociacións veciñais, culturais, etc...); nembargantes, é previsíbel que a partir de certo momento, as novas inercias creadas, o peso cada vez maior de sectores 'empírico-pragmáticos' no partido (burócratas, novos afiliados) vaia desprazando os esquemas ideolóxicos, ata chegar á renuncia oficial e/ou adecuación ao marco político imperante (léase o revisionismo, Suresnes e os progresivos aggiornamentos polos que pasa o BNG). Unha tendencia que o desempeño de 'política real' (a chegada a cargos de poder) acelera aínda máis.

¿É acaso unha tendencia inevitábel?

Doutra banda, temos o exacto contrario. Neste caso, trátase dos pequenos partidos do extremo político. Carentes totalmente de poder político real, dos medios para transformar a sociedade segundo os seus desexos, tampouco necesitan adaptar os seus esquemas ideolóxicos á realidade. Poden sentirse 'xustos' e 'puros', e captan á súa militancia polo método inverso que os grandes partidos: neste caso, os sectores ideolóxico-idealistas son os que pesan no partido.

Mais iso ten pinta, claro, dun autoengano sectario, un consolo que se plasma na imposibilidade de facer algo máis que 'xogar a revolucionarios'.

¿Qué vos parece?

Herba aquí ou acolá

Eis o mellor Cunqueiro, autor sempre pracenteiro de ler, que ensina deleitando.

Todo pende en que ún esteña morto
perguntando póla herba que nasce derriba
coma por un novo corpo máis levián,
abaneado pólo vento,
- que trae e que leva a semente -
Herba no monte ou nas rúas da cidade
- aquí podían ser os pés dos vagabundos
que ún se soñara nús unha mañán de cedo -

Canto vai da memoria á herba
por onde terreas pensativas azas
caladamente te recomezan. Ouh abril,
tí liberdado dos vermes e dos ósos
dos ouvidos por onde estabas apegado
a aqueles outros pasaxeiros de traxe novo!
Cando chove adeprendo a beber auga.
Por unha boca que non tiven, abrancuxados
fíos que zugan no terrón e medran:
foron percisos nubes e sol e un sacho
- namentras te valeiras
esqueces os cantos ledos do verán e o merlo
o pan o lume e esa doce sorrisa
que todos tivemos unha vez pousada no peito -

Todo pende en que ún esteña morto
e queira volver ao val e á noite
esmola de home, pasteiro comunal
onde brancas ovellas alindadas por unha vella
pacen seguido sin erguer a cabeza
sin decatarse de ónde ven a herba
que moen e remoen os dentes apertados.

Sin decatarse da resurreción da carne de Álvaro Cunqueiro,
un novo corpo limpo que soñaba co vento,
— beira dun río, quizaves,
ou nun alto —.

Terry... vostede sí que sabe

Hai varias peticións formuladas por parte do meu exiguo público. Nembargantes, antes de satisfacelas, permítome colar unha traducción do gran teórico literario marxista Terry Eagleton, cuxas consideracións sobre marxismo e retórica (véxase o seu libro 'Walter Benjamin, or towards a revolutionary criticism') me parecen dignas de ser meditadas e discutidas.

Ata onde afecta á retórica, entón, un Marxista ten que ser platónico dun certo xeito. Os efectos retóricos están calculados na luz da teoría da polis coma un todo, non simplesmentes na luz da coxuntura pragmática fetichistizada polo post-marxismo. Retórica e dialéctica, axitación propaganda, están próximamente artelladas; o que as une para Platón é a xustiza, por sí mesmo un concepto moral só posíbel en base dun coñecemento social, oposto á doxa, opinión ideolóxica. En vista de que toda arte é retórica, as tarefas do traballador cultural revolucionario son, en esencia, estas tres: primeiro, participar na producción de obras e actos que, dentro de medios 'culturais' transformados, ficcionalizan ata tal punto o 'real' como para conseguir que eses efectos conduzan á victoria do socialismo. Segundo, como 'crítico', expoñer as estructuras retóricas polas cales obras non socialistas producen resultados políticamente indesexables, como un xeito de combatir o que agora está demodé chamar falsa conciencia. Terceiro, interpretar esas obras, na medida do posíbel, analizar esas obras malia os prexuízos, para absorver delas o que poida ser de valor para o socialismo. A laboura dun traballador cultural socialista, en breve, é proxectiva, polémica e apropiativa. Estas actividades poden incluir, de cando en cando, cousas como estímular aos demais a sacar pracer das belezas da imaxinería relixiosa, estimular a producciòn de obras carentes de calquera contido político explícito, e discutindo en lugares e momentos concretos a favor da 'grandeza', 'verdade', 'profundamente conmovedora', 'leda', 'marabillosa', 'estupenda' virtude de obras concretas.