Os Versos Satánicos - Salman Rushdie

Na pantalla, representaba ao 'prigado' -o pailán que se namora da bela e que non é quen de ver que ela nunca se namoraría del nun millón de anos-, ao tío gracioso, ao parente pobre, ao paleto local, ao criado, ao estafador incompetente, ningún dos cales era o tipo de rol no que lle tocase algunha vez unha escea amorosa. As mulleres mallaban nel, abofeteaban, quentábano ou ríanse del, pero nunca, no celuloide, fitaban para el ou danzaban ao seu redor con amor cinemático nos seus ollos. Fóra da pantalla, vivía só en dúas habitacións baleiras perto dos estudos, e tentaba imaxinar cómo serían as mulleres cando se ispen. Para sacar a cabeza do tema do amor e do desexo, estudou, converténdose nun omnívoro autodidacta, devorando os mitos metamórficos de Grecia e Roma, os avatares de Xúpiter, o rapaz que tornaba en flor, a muller-araña, Circe, todo; e a teosofía de Annie Besant, a Teoría Unificada dos Campos, e o incidente dos Versos Satánicos na carreira temperá do Profeta, e a política no harén de Mahoma despois do retorno triunfal á Meca; e o surrealismo dos xornais, nos cales bolboretas podían voar dentro das bocas das mociñas, pedindo seren consumidas, e nacían nenos sen cara, e os rapaces soñaban con imposíbel detalle as súas anteriores reencarnacións, por exemplo, nun Forte dourado cheo de pedras preciosas. Encheuse de Deus sabe qué, pero non podía negar, nas pequenas horas das súas noites de insomnio, que estaba cheo dalgo que nunca usara, e que non sabía como comezar a usar, isto é, o amor. Nos seus soños era atormentado por mulleres de beleza e dozura inaturábeis, polo que prefería estar esperto e forzarse a sí mesmo a ensaiar algunha parte do seu coñecemento xeral para borrar o sentimento tráxico de estar dotado dunha máis-que-habitual capacidade de amar sen unha soa persoa no mundo a quen ofrecerlla.

Jean Rhys - Sorría, por favor

Libros

Antes de que puidese ler, sendo case un bebé, imaxinaba que Deus, esa estraña cousa ou persoa da que escoitaba falar, era un libro. Algunhas veces era un libro grande que se erguía de pé, medio aberto, e podía albiscar os caracteres impresos no interior, mais carecían de sentido para min. Noutras ocasións o libro era máis pequeno, e dentro había cousas afiadas e brillantes. O máis pequeno era -agora estou segura- o libro de coser de miña nai, e as cousas brillantes e afiadas as súas agullas co sol a bater nelas.

Tardei tanto en comezar a ler que os meus pais comezaban a preocuparse. Entón, de súpeto, coma se cun brinco, podía lidiar con palabras bastante longas. Non pasou moito tempo e xa era quen de entender os contos de fadas que me enviaba a miña avoa irlandesa -o vermello, o azul, o verde e o amarelo-. Despois envioume Os heroes, As Aventuras de Ulises, Perseo e Andrómeda. Lía todo o que chegaba ás miñas mans. Contábamos co habitual estante de libros con cuberta de cristal no fondo da sala de estar, mais a chave perdérase e nunca estaba pechado. A única advertencia era que había que mantelo arrimado, xa que había que protexer aos libros dos insectos.

Aínda podo ver os volumes da Enciclopedia Británica -que nunca tocaba-, unha Biblia grande, varios libros de historia, novelas de lombo amarelo e no alto da estantería unha curiosa colección de poetas: Milton, Byron, despois Crabbe, Cowper, Mrs. Hemans, tamén Robinson Crusoe, A Illa do Tesouro, As viaxes de Gulliver, O camiñar do peregrino.

Á miña coidadora, que se chamaba Meta, non é que lle gustase moito, e armada cun libro xa era demasiado. Un día topoume envurullada na escaleira e lendo unha versión expurgada das Mil e Unha Noites e de minúscula letra.

Dicíame: 'Se todo ti les tanto, sabes o que che vai pasar? Vanche caer os ollos, e vanche fitar despois dende a páxina'.

'Se me caesen os ollos, non podería ver', retrucaba.

Ela reafirmouse: 'Caen, menos os pequenos puntiños negros cos que ves'.

Crina a medias, e imaxinei as miñas pupilas como cabezas negras de alfiler, o resto desaparecido. Pero seguín lendo.

Kitsch Socialista

O primeiro que nos ven á mente, en arquitectura, son as 'Sete Irmás', os sete rañaceos da Moscova de Stalin que fusionaban heteróclitamente as torres barrocas do Kremlin coas góticas catedrais da europa medieval e coas ascendentes torres norteamericanas dos anos 30.

Tamén o 'agasallo' do líder soviético ao pobo de Varsovia: o Pazo da Cultura e a Ciencia, que aparece de fondo no debuxo de Marzo dese calendario rancio e sovietista que me mandou David dende Polonia.

Contaban os nativos que o Pazo era o lugar coas mellores vistas de Varsovia: era o único lugar da cidade dende onde o edificio mesmo non era visíbel...

Só en extremo oriente, nembargantes, segue florecendo o estilo. Concretamente, en Pyongyang, onde os escasos visitantes occidentais poderán disfrutar da Torre da Idea Juche; da Gran Casa de Estudo do Pobo; do Arco do Triunfo, na rúa Kaeson; do Gran Monumento de Mansudae...

E sobre todo, o máis coñecido: o Monumento á Fundación do Partido:

Alén das clásicas fouce e martelo, o que parece unha lanza é, en realidade, unha brocha, símbolo dos intelectuais.
A mesma imaxe poderédela topar na novela gráfica 'Pyongyang', de Guy Delisle, que agardo ler en breve...

Im Grau

"No Grís é o punto e final do meu periodo dramático"

(Kandinsky en 1936 a Hilla von Rebay, pintora e coleccionista)

'No Grís' é un dos escasos traballos da época rusa de Kandinsky. Unha breve consulta ao volume de Taschen danos a súa data (1919) e algúns detalles: complexa composición sen dirección clara, 'óleo en xeroglíficos abstractos que xiran e flotan nun fondo gris indefiníbel (...). A pintura da época moscovita parace máis sobria e fría grazas a grandes superficies abstractas de cores'. A súa obra futura, moi influída polos suprematistas e os compañeiros da Bauhaus xermana, seguirá un camiño máis 'visual abstracto-xeométrico'.

Anque deteste o biografismo simplón, é posíbel empregar este cadro fascinante e lixeiramente deprimente como metáfora da insatisfacción do pintor no país dos Soviets. Director do Instituto para a Cultura Artística, Kandinsky tópase co rexeitamento das súas posicións entre os vangardistas, que as consideran 'subxetivas e irracionais'. Eses mesmos que o critican, nembargantes, contarán co dubidoso honor de compartir con cadros seus unha futura exposición na Galería Tretiákov de Moscova, en 1937: contra unha parede, os cadros 'Nublado', de Kandinsky; a 'Composición núm. LXIV', de Rodchenko; 'Suprematismo dinámico' e 'Cadrado negro sobre fondo branco', de Malévich. En tiras de papel, a frase: "A arte da burguesía, no calexón sen saída do formalismo e a autonegación".

Agora o biografismo barateiro é cando se estende a min mesmo, pois hoxe teño un deses domingos preguizosos e estériles, no que as ideas escapan e o gris tórnase nota dominante -tan dominante como para empregar o cadro de Kandinsky como excusa para unha entrada-.

Estou enpantanado co Mark Twain e o seu 'Huckleberry Finn', que non dou rematado. Estame a resultar unha novela aburrida (case un oxímoron), e cústame crer que haxa persoas que a inclúan entre as obras que loitan polo mítico, griálico título da 'gran novela americana' (NOTA: se alguén quere discutirme as súas virtudes, agradézolle os argumentos de antemán, anque son escéptico). Tamén me pesa a mala conciencia e a necesidade de atacar con rigor os temarios das Oposicións para acceder ao mandarinato inferior...

No inmediato, estou a debatir internamente se me resisto aos cantos de serea do Heroes of Might and Magic IV ou dou comezo ás miñas programadas 'sesións de opera' dominicais: escoitar os cedés no computador ao tempo que os sigo cuns librettos en rede.

Mentres me decido, podedes ir botándolle un ollo a isto, que xa me mandaron o outro día: os comparatas atacan de novo. O último exemplar da Revista das Letras está adicado aos novos poetas de filoloxía, e non podían faltar os meus queridos bologneses...

Antoninus Heliogabalus

'...Gustáballe sobremaneira facer bromas aos seus escravos, obrigándoos incluso a que lle trouxeran mil libras de teas de araña, e ofrecéndoas como recompensa; e conseguiu reunir ata dez mil libras, e entón sentenciou que calquera se daría conta por isto de qué grande cidade era Roma. Tamén lle gustaba enviar aos seus parásitos xerros con rás, alacráns, cobras e outros reptís, como se lles mandase a ración anual de provisións, e pechaba unha enorme cantidade de moscas en xerros deste tipo, chamándolles 'abellas domeadas'.

Con frecuencia introducía as cuádrigas do Circo nos pórticos e salas do banquete mentres xantaba ou ceaba, incitando aos seus convidados a conducilas, malia que moitos eran homes maiores e algúns rexentaran cargos públicos. Incluso cando chegou a Emperador, daba ordes para que lle presentasen dez mil ratos, mil denociñas, ou mil musarañas. Tan habilidosos eran os seus pasteleiros e leiteiros que tódolos tipos de comidas que servían os demais cociñeiros (xa fosen de carne ou de froita) as replicaban, facéndoas desta volta con productos lácteos ou de confitería.

Aos seus parásitos servíalles ceas feitas de vidro, e ás veces enviaba ás súas mesas só panos tecidos con debuxos das viandas que tiña diante súa, tan abondosas en números como pratos el ía comer, de tal xeito que aos lambóns só se lle servían estas representacións feitas con agulla e dedal. Noutras ocasións, en cambio, tamén se lles servían pinturas , de tal modo que anque lles presentaran toda a cea, estaban atormentados coa fame. Tamén lle gustaba misturar xoias con mazás e flores, e arrebolábaa polas xanelas tanta comida como a que lle servía aos seus amigos'.

After Theory - Thomas Docherty

Esta música postmoderna, compositiva, pode retrotraerse exitosamente ao Prelude à l`après-midi d´un faune, de Debussy, que deixou sentada a idea de que era posíbel compoñer sen empregar unha única, sólida clave como fundamento. A música torna, dalgún xeito, desarraigada e desterritorializada, como o escandoloso baile de Nijinsky, os movementos do cal suxerían unha orientación erótica cara o pracer autónomo do corpo implícito nunha desterritorialización. Aínda máis, a música de Debussy, tante nesta peza como noutras, como La mer, cumpre outra importante función máis tarde extendida á música do século XX: o abandono dunha progresión narrativa explícitamente lineal. O que temos aquí é unha música que prefigura os desenrolos da narrativa de autores como Joyce ou Gide, ou máis recentemente, a completa anti-linealidade dos nouveaux romanciers (Robbe-Grillet, Sarraute, Butor, Sollers, Pinget), e o traballo importantísimo e innovador de Wittig, cuxos textos esquivan as narración lineares como unha forma masculinista.

Con Debussy, por suposto, pode un engadir a Stravinsky e a Schoenberg como innovadores nos que se albisca un fugaz destello de posmodernidade. Stravinsky abandoa a clave, sustituíndo ese chan cun asentamento máis explícitamente temporal no ritmo nunha obra como Le Sacré du printemps; e Schoenberg abandoa (ao seu pesar, quizaves) a tonalidade e a harmonía. Estes son os principais feitos no denserolo da nova música e nas orientacións políticas destas obras. Atali argumenta que con Schoenberg, Berg e Webern,

a música forzou á ruptura coa tonalidade antes de que a acumulación económico forzara a ruptura coas leis da economía da representación. A harmonía -o principio represor do real-, despois de ter creado o romanticismo -o principio utópico do real, a exaltación da morte na arte- convértese na morte do arte é destruída polo real. Un exceso de orde (harmónico) dá lugar a pesudodesorde (serial). A antiharmonía é a ruptura do medre combinatorio, ruído. Ao final do significado, integra ao aleatorio, ao sen-sentido, quérese dicir... a repetición.

Para Atalli -e como se podería suxerir, para Lyotard, Baudrillard e outros pensadores postmarxistas- a sociedade actual, ensombrecida pola música da repetición, e unha na que nada pasa, 'coa excepción de pseudoeventos creados artificialmente e violencia azarosa que acompañan o poñer-en-lugar dunha sociedade repetitiva'. O clásico texto teatral aquí é, por suposto, o Agardando a Godot de Beckett, no que os silencios están puntuados por actos de violencia, e toda a peza suxire a súa propia, interminábel auto-repetición, unha repetición que se torna explícita na posterior Comédie de Beckett.

Cinco Libros e Cinco Mulleres

Fai moitos anos adicáralle a un dos meus mellores amigos un estraño cumprido: 'es unha mistura de libro e muller'. Anque poida soar extravagante, a formulación consegue xuntar as dúas cousas que máis pracer me dan e que máis desexo, respectivamente.

Dado que na miña outra casa xa fixen unha entrada sobre libros de historia que tiña que mercar e ler urxentemente, hoxe vai tocar aquí unha lista doble de libros -non de historia- a mercar e ler a medio prazo (alomenos, despois dos da lista anterior), e de mitos eróticos do mantedor. Nalgúns casos, unha cousa solápase coa outra, como veredes...

5 Libros

-'O bosque dos raposos aforcados', de Arto Paasilinna; este home é, ao parecer, un novelista de culto no seu país, Finlandia. A obra foi vertida ao galego polo meu amigo Tomás González Ahola, polo que alén do interés meramente literario entran en xogo factores sentimentais. É tamén o primeiro proxecto, creo (xunto con 'Seda', de Baricco), dunha nova e valente editora adicada á traducción de textos ao galego: Rinoceronte Editora.

-"Vida y visiones de Hildegard von Bingen", publicado por Siruela, con cd de música e pinturas da propia autora. Hildegarda é unha ben coñecida mística, visionaria, escritora, compositora... e abadesa de mosteiro. Neste caso confésovos que o seu espectro persegue as miñas pulsións libidinosas, anque ao contrario de Patti Smith, non me masturbe coas imaxes de escritoras mortas

-"O Anti-Edipo. Capitalismo e Esquizofrenia"

, de Deleuze e Guattari (publicado por Paidós no 73) ten fama de ser unha obra densa e inintelixíbel, aínda dentro da habitual retórica barroca dos filósofos posmodernos. Encargárao fai uns meses nunha librería, pero terei que probar de novo...

-"Heike Monogatari": incríblemente, este clásico da literatura xaponesa acaba de ser traducido e publicado por Gredos (unha famosa colección de tapas gris e marrón que habedes coñecer, e que saca libros carísimos e interesantes).

-e last, not least, o primeiro tomo de "Mito y Epopeya", de Dumézil, un clásico da mitoloxía comparada que está editado por Seix Barral.

5 Mulleres

-Sophie Scholl: a loitadora antifeixista e membra da 'Rosa Branca' está agora de nova actualidade polo estreo na carteleira dunha producción alemana, nominada aos Óscar e dirixida por Marc Rothemund. Nalgunha ocasión ideara un texto cursi sobre ela e outras víctimas do Totalitarismo, incluíndo a metamorfose en raposa amarela de sete colas, que afortunadamente non cheguei a escribir...

-Rosa Luxemburg: ben lembramos aquilo de que 'a liberdade é sempre liberdade para disentir'. A demasiado lúcida revolucionaria e teórica alemá (ou polaca, ou xudea...) foi asasinada o día anterior á miña onomástica, e arrebolada con Liebknecht a unha canle que visitei cando estiven en Berlin.

-Virginia Woolf é para min a grande escritora modernista, e a novela 'Ao faro' ('To the Lighthouse'), unha das lecturas máis pracenteiras das que teño memoria (anque nos comezos atascárame algo na primeira parte; a central ('Time passes') é unha auténtica delicia, trala cal xa estás enganchado á novela). Coñézolle dúas fotos, nunha das cales sae moi avellentada, pero na outra, de nova, está estupenda e lixeiramente espectral.

-Ingerborg Bachmann é unha das miñas poetas favoritas. A nativa dunha Carintia rural e reaccionaria seguiu os pasos de Goethe e de Zacarías Werner na pescuda do limoeiro florecido; publicou poucos pero selectos títulos (recoméndovos dous en Hiperión: 'Invocación á Osa Maior' e 'Non sei doutro mundo mellor').

-Para rematar, acabo coa xa citada Patti Smith, musa rockeira, e a única que segue viva destas particulares mitoloxías que dibuxei hoxe para vós ('Pandoroloxías' sería máis axeitado). É unha das poucas mulleres á que son capaz de perdoarlle estéticamente a poboada mata que coroa os seus sobacos (anque creo que iso xa é cousa do pasado, cando cultivaba aquel look andróxino de Raíña-Poeta do Punk; tralo matrimonio con Fred Smith pasou a tocar o clarinete e a voltar a encaixar nun imaxinario feminino máis clásico).

Caoimhneagdh Roisin - Easter 1916

Too long a sacrifice
Can make a stone of the heart.
O when may it suffice?
That is Heaven's part, our part
To murmur name upon name,
As a mother names her child
When sleep at last has come
On limbs that had run wild.
What is it but nightfall?
No, no, not night but death;
Was it needless death after all?
For England may keep faith
For all that is done and said.
We know their dream; enough
To know they dreamed and are dead;
And what if excess of love
Bewildered them till they died?
I write it out in a verse -
MacDonagh and MacBride
And Connolly and Pearse
Now and in time to be,
Wherever green is worn,
Are changed, changed utterly:
A terrible beauty is born.

A versión musicada, eiquí.

Xogo para Arnaut Noel (e quen queira sumarse)

Como ben saberá o meu amigo e poeta, acosado polos monxes de Montaudon ("mas us fols mots c´om non enten"), o soneto é unha forma literaria de moi tardía introducción nas Illas Británicas. Hai que agardar ao século XVI e ás obras de Sir Thomas Wyatt e o Earl of Surrey, ou ao famoso volume de Philip Sidney 'Astrophel and Stella' (1591).

Certamente, Sir Thomas Wyatt tivo unha vida pintoresca (amante de Ana Bolena; embaixador ante o Papa e o rei de España-Emperador Alemán Carlos; varias veces preso na Torre de Londres, onde contemplou a execución da súa amada; e seu fillo á cabeza da famosa rebelión de Wyatt contra a raíña católica e o seu católico esposo, 'Philip of Spain'). Das súas viaxes por Italia parece que recolleu un hálito petrarquista, xa que traduciu moitas das súas rime ao inglés.

Velaiquí tedes unha mostra:

I find no peace, and all my war is done:

I fear, and hope; I burn, and freeze like ice;

I fly above the wind, yet can I not arise;

And nought I have, and all the world I seize on;

That locketh nor loseth holdeth me in prison,

And holdeth me not, yet can I 'scape nowise:

Nor letteth me live, nor die at my devise,

And yet of death it giveth me occasion.

Without eyen I see, and without tongue I 'plain;

I desire to perish, and yet I ask health;

I love another, and thus I hate myself;

I feed me in sorrow, and laugh in all my pain.

Likewise displeaseth me both death and life,

And my delight is causer of this strife.

Agora, a pregunta é (resólvase sen facer trampas e mirar no google, anque hai permiso para fuzar o que se queira no 'Cancioneiro'): ¿de cal das rime é este soneto unha transliteración?

A resposta, xunto con algúns comentario, deberá traer -a ser posíbel- o poema orixinal.

Convite

A Editorial Toxosoutos e o Colectivo Sacou teñen o pracer de convidalo á presentación do libro Orfeu en soños de Ramón Blanco.

Acompañarán ao autor Iria Lago García, presidenta do Colectivo Literario Sacou, e Xosé Agrelo Hermo, director de publicacións da Editorial Toxosoutos.

Venres, 3 de marzo de 2006

Ás 20:30 h.

Casa da Cultura de Noia