A Tenda de Lámpadas de Erich

É ben sabido que tódolos rexímenes políticos -e especialmente os novos- gustan de marcar física e emocionalmente os lugares que gobernan. E unha das formas máis tanxibles de facelo é a construcción de edificios e monumentos; os espectros e a metonimia atopan rápido acubillo nos tobos -novos e vellos- de pedra, cristal, madeira e aceiro.

Os comunistas da vella Alemaña Oriental non quixeron ser menos, e teceron unha peculiar topografía sobre as ruinas da capital irreal.

Unha das edificacións máis simbólicas foi o Palast der Republik, un edificio horrendo na peor liña do realismo socialista que edificaron nos anos 70 no centro mesmo do antergo Berlín. O seu solar fora anteriormente a sé do Pazo Real, seriamente danado na Segunda Guerra Mundial e derruído nos anos 50 -era símbolo pouco grato de Imperialismo Prusián para os líderes do SED. O único que se conservou do Pazo (alén das fotos e dos planos) foi un balcón, reubicado no sul da praza, e dende o cal o meu admirado Karl Liebknecht proclamara, anos atrás, a República Socialista Libre que nunca chegara a nacer, aló por 1918.

Voltando ao Palast, é un edificio xeométrico de grandes cristaleiras bronceadas. O seu hall de entrada estaba decorado con mil e unha lámpadas, o que deu lugar a un dos motes populares da casa: a Tenda de Lámpadas de Erich (de Erich Honecker,o todopoderoso Secretario Xeral e gobernante da República durante moitos anos).  Trala reunificación alemana, en 1990, descubriuse moi oportunamente que o edificio estaba contaminado con absestos. O parlamento alemán, na súa liña de aniquilación dos símbolos do anterior réxime, ordeou a súa demolición e a reconstrucción no solar do Pazo destruído -un proxecto faraónico que, calculando polo baixísimo, necesita 400 millóns de euros que aínda non se reuniron.

O esquelete desmoronado fica aínda; varios movementos culturais organizaron actos nel. Mais nada tan apropiado como a exibición dun exército de espectros: os dos guerreiros de terracota que na primavera do 2004 atoparon refuxio temporal nos seus muros.

Se queredes ver algo máis do edificio que xa non é, ou informarmos algo máis, poderedes topalo aquí e mais aquí.

E quizaves, ao final, vos pase como a min, e lle topedes un particular e difuso encanto a este fragmento do pasado que se esvaece no ar...

Albert Soboul - Comprender a Revolución Francesa

A herdanza xacobina que a Revolución Francesa legou ao século XIX encarnouse finalmente en dúas figuras cuxo valor de exemplo afírmase contradictorio: Robespierre e Marat (...).

Robespierre fora exaltado nos anos trinta polos republicans. Así, por exemplo, Laponneraye, que en 1832 publicaba un volume titulado Oeuvres choisies de Maximilien Robespierre e en 1840 unha Notice historique, na que definía a Robespierre como "unha das individualidades máis poderosas da Revolución Francesa, o xefe militante do partido xacobino, cuxo teórico fora Rousseau, e Xesús o seu iniciador". Lembremos tamén o robespierrismo de Buchez e da súa Histoire parlamentaire de la Révolution française (1834-1838). A exaltación do xacobinismo na persoa de Robespierre non sobreviviu ao ano 1848. Michelet non ocultaba as súas preferencias por Danton, ao que os sostedores do positivismo reabilitaban ao mesmo tempo. Pero sobor de todo, Robespierre veuse envolto no descrédito que, para os revolucionarios, ligábase aos homes do 48 e en particular ao "ex-predicador do Luxembourg", segundo expresión de Tridon.

O blanquismo afirmouse furiosamente antirrobespierrista. Son significativas ao respeito as notas de Blanqui sobre Robespierre redactadas en agosto de 1850 cando foi detido no castelo de Doullens, despois da súa condea por participación no motín do 15 de maio de 1848:

Robespierre era un Napoleón prematuro. Os mesmos proxectos por diferentes medios, pero coas mesmas paixóns, o mesmo odio ao espírito revolucionario e a incredulidade, a mesma antipatía polos homes de letras e sobre todo a mesma sede de poder. Nen falar da insensiblidade do corazón: nen un nen outro pertencían á especia humana. Ámbolos dous querían edificar a sociedade sobre a vella metafísica.

E máis adiante: "O 9 de termidor xa non había pobo. Robespierre desmoralizárao e embrutecido cos seus proxectos de dictadura reaccionaria e de reconstrucción relixiosa". Éste parece ser o argumento principar, pois Blanqui, anticlerical e ateo, non lle perdoaba a Robespierre o culto ao Ser Supremo.

O certo é que mentras Robespierre fora o ídolo dos revolucionarios ate 1848, Blanqui ensináballes a detestalo. A Histoire de Robespierre de Ernest Hamle, que apareceu en tres volumes entre 1865 e 1867, haxiográfica e algo lenificante, non era quen de remontar a corrente. A partir de entón, os hébertistas idealizados, dos cales en 1864 Tridon, discípulo de Blanqui, tornou apoloxista, foron os modelos a seguir para estes revolucionarios. Pero se ben é verdade que Blanqui guindaba a Robespierre ao inferno da contrarrevolución, a súa propia práctica revolucionaria, centralista, elitista, amosase inscrita na filiación directa do xacobinismo.

Máis precisa foi a persistencia da influencia xacobina nesa forma elemental que constituiu o maratismo. Un ano despois da reabilitación de Hébert por Tridon, Alfred Bougeart exaltaba a Marat nunha obra moi sólida, que reclaba a "cesación dun xuízo inicuo". Bougeart preguntábase, na noite do asasinato do Amigo do pobo: "¿Non se pregunta un involuntariamente, ao pensar nos acontecementos que habían de seguir, qué barreira podería opoñer Marat a Robespierre, a esa autoridade dictatorial ao parecer moito máis preocupada pola necesidade de desfacerse dos seus inimigos persoais que polo deber de rematar cos inimigos da liberdade pública?". Retomando un xuízo de Camille Desmoulins no número 2 do Vieux Cordelier (10 de decembro de 1793), Bougeart resposta: "Marat era o único que podía salvar á República, á Liberdade e á Revolución, porque era o único que se detivera no punto máis alá de onde só hai extravagancia e máis acolá só hai reacción". Posición centrista por excelencia, entre a esaxeración e a moderación, que foi precisamente ao do xacobinismo. Pero, ¿non é iso dar demasiado a Marat?

Aniversarios

Son datas de lembranza e celebración. Se un tempo atrás lembrábamos a Connolly e a Revolta de Pascua, dúas ou tres efemérides máis vanse agolpando no noso particular baúl de lembranzas.

Onte, por exemplo, cumpríase o centenario do nacemento de Samuel Beckett -outro irlandés-, o xenial escritor, secretario de Joyce, loitador da Resistencia en Francia, Premio Nobel e Saoi de Aosdána. E non hai método mellor de festexo que o de (re)ler os seus estupendos libros, que sempre están de actualidade (non só nestas datas sinaladas).

Saltamos agora ao que Nabokov chamaba con carácterístico mal xenio o 'matasáns vienés'. Neste caso xa son 150 dende o natalicio do pai da psicoanálise, bo fumador de puros, tremendo influxo alén da psicoloxía en innúmeros ámbitos do noso breve século vinte (os filósofos de Frankfurt, a escritura surrealista, ...). Tiña pensado meses atrás unha entrada falándovos da visita que fixera á súa casa, en Londres, co famoso diván, mais é algo que segue quedando pendente. Polo de agora, só un anticipo: falaremos tamén nesa entrada de Bloom, que considera que as obras de Sigmund pervivirán antes no canon literario que no científico...

Last, not least, hoxe é, como ben sabedes, 14 de Abril. Van 75 anos dende a proclamación da 'niña bonita', a Segunda República Española.

Como galego separatista, é de supoñer a miña escasa simpatía por todo o español. Mais certamente, o meu profundo desprezo pola tribo carpetovetónica tería evoluído doutro xeito de ter sido outra a nosa historia: a dun estado español republicano, laico, socialista e confederal, orgulloso da pluralidade de línguas e nacións do chan peninsular. Unha esperanza que alumeou con forza tal día coma hoxe, tan só para ser esmagada anos despois polos fusís do Feixismo e a deixadez e covardía das democracias occidentais.

E lendo en historiadores estranxeiros os encendidos eloxios dos españois que, derrotados, continuaron a loita contra o feixismo en Francia, en Rusia..., o tremendo valor e unidade dos 'españois roxos' en Mauthausen, conséguese suscitar en min (só en parte) ese orgullo e sentimento de pertenza que ningunha adoutrinación ou sistema educativo son quens de crear.

Ma non troppo. Moito teñen que mudar as cousas para voltar a prestarlles a miña confianza. E. por suposto, é condición indispensábel a reedición da República que quixemos rememorar hoxe.

Mark Rothko - Sen Título

Intertextualidade

Agora sabemos que un texto non é unha serie de palabras que liberen un significado único, teolóxico (a 'mensaxe do Autor-Deus'), senón un espazo multidimensional no que unha variedade de escritos, ningún deles orixinal, mestura e choca. O texto é un tecido de citacións arrincadas de innumerables centros de cultura ... o escritor pode tan só imitar un xesto que sempre é anterior, nunca orixinal. O seu único poder é o de mesturar escrituras, confrontar unhas con outras, de tal xeito que nunca descanse plenamente en ningún en concreto. Se o que quixese fose expresar o seu ser, debería alomenos saber que a 'cousa interior' que desexa transmitir é simplesmentes un diccionario previamente elaborado, as súas palabras só explicables a partir doutras palabras, e así indefinidademente.

(Roland Barthes, Image-Music-Text)