Shoah

"Nach Auschwitz noch ein Gedicht zu schreiben ist barbarisch" é unha das citas máis famosas de Theodor W. Adorno. En román paladino: "escribir poesía despois de Auschwitz é unha mostra de barbarie". E nembargantes, o mesmo sabio se desdicía pouco tempo despois: "O eterno sufrimento ten tanto dereito de expresión coma o que teñen os torturados para berrar... e quizaves foi errado dicir que non se podía facer poesía despois de Auschwitz".

Unha boa mostra (anque sexa tópico e reduccionista) é a vida e obra de Paul Celan, seguramente un dos mellores poetas que nos deixou o século pasado. Alén dos seus dos coñecidos poemas Todesfuge e Engführung, que poderedes topar con facilidade na rede se non os tedes en libro, tamén deixou dito o seguinte:

"Só unha cousa permanece ao alcance, cercana e segura no medio de tódalas perdas: a linguaxe. Sí, a linguaxe. Malia todo, permaneceu segura contra o perigo de perda. Mais agora tiña que pasar pola súa propia carencia de respostas, a través dun silencio terrorífico, a través das mil escuridades do discurso asasino. Atravesouno. Non me dou palabras para o que estaba a acontecer, pero atravesouno. Atravesouno e puido rexurdir, 'enriquecido' por todo isto"

Eis unha pequena chama e acordanza na noite do Día Internacional de Lembranza do Holocausto. Tanto máis necesario hoxe cando a xusta carraxe contra o abuso aos palestinos e o emprego xustificatorio da Shoah como carta branca por parte do estado de Israel se equilibra co inaceptábel rexurdimento dos 'revisionistas' e as negacións da Traxedia.

Melancolía

Espazos

Nunha das interminables conversacións que teño cun dos meus amigos poetas, éste veume a facer unha especie de autopoética na que me expresaba a importancia que tiñan os espazos nos seus versos. Un espazos que son testemuña pasiva e memoria oculta dos sucesos que tiveron lugar a carón deles, sucesos que a súa poesía pretende ás veces evocar.

Tamén tiña unha proxecto ('Aldeia-Almofada') de fotos e poemas que non chegou a realizar, pero tempo ao tempo... .

Un espazo de Compostela bastante anodino máis cheo de significados para mín é un portal que hai indo por Galeras, algo antes de chegar ao Hospital Vello. Nun venres de Inverno e Chuvia acubilleime nel mentres arrastraba a maleta cara a Facultade e, despois, Estación de Autobuses. Por esas datas, estaba totalmente enganchado a un pequeno libriño do historiador alemán Joachim Fest sobre os derradeiros días de Hitler (un historiador moi ameno de ler, anque me resultara particularme ingrato ideolóxicamente; era dos que estaban con Ernst Nolte e contra Habermas e Wehler na famosa Historikerstreit, a disputa continuada nos xornais entre historiadores alemáns sobre o tratamento do Holocausto e as relacións entre a Alemaña Nazi e a Rusia Soviética). Pouco despois saía nos cines unha película baseada no libro: Der Untergang, de Oliver Hirschbiegel (máis coñecido nestes lares pola teleserie 'Rex, un policía diferente')

Baixo o portal, coa chuvia constante de cortina de fondo, continuei ávidamente coa lectura, tan divertida e inevitábel que parecía unha febre que me amarrase ao seu duro banco. Diante dos meus ollos desnovelábanse as últimas batallas do Terceiro Reich nas colinas enlamadas de Seelow, e o espectáculo -entre o cabaret e a ópera paródica de patacón- da atmósfera de irrealidade do Führerbunker e da cidade asediada. Imaxes que despois me servirían para un texto...

E o espazo lémbrase, e lémbrame. Os dous nos lemos mutuamente cando pasamos o un diante do outro, cadaquén carregado de significacións para o outro...

Twelfth Night

En efecto, hoxe é a 'Noite de Epifanía, ou o que gustedes', unha das mellores comedias de William Shakespeare e o último día das festividades tradicionais do Nadal na Inglaterra Isabelina. Doce días que facían as veces do noso carnaval -abondosa comida e copas cheas, roles sociais postos patas para arriba, e o goberno do 'Señor da Desorde', contra o que tanto berraban os teólogos, católicos e protestantes.

A obriña de Shakespeare (como tantas de época) foi no seu día parte das celebracións (concretamente, na noite de epifanía de 1612 ten lugar a súa primeira posta en escea, no Middle Temple Hall de Londres).

Nada mellor para festexá-lo aniversario e o remate das vacacións que o visionado da adaptación cinematográfica de Trevor Nunn. E quizaves, tamén (xa que a película non a podo compartir convosco) unha imaxe e unhas liñas. A imaxe é a de Laurence Olivier facendo o papel de Malvolio na montaxe da Royal Shakespeare Company de 1955:

"My masters, are you mad? Or what are you? Have you no wit, manners, nor honesty, but to gabble like tinkers at this time of night? Do you make an alehouse of my lady's house, that ye squeak out your coziers' catches without any mitigation or remorse of voice? Is there no respect of place, persons, nor time in you?"
II.iii.83-89

(Meus señores, sodes uns tolos? Ou qué sodes? Non tedes acaso sentido, modais ou honestidade máis que para apostar coma compoñedores a estas horas da noite? Facedes unha taberna da casa da miña señora, berrando as vosas cancións de borrachos sen remorso ou mitigación da voz? Non tedes respecto ningún por sitio, persoas ou hora?)

E non deixaremos de facernos eco da resposta de Sir Toby, que igual vale para tódolos esmorgantes de tódalas épocas e lugares fronte aos aburridos puritanos:

"Dost thou think because thou art virtuous there shall be no more cakes and ale?"

(Ou pensas que porque es virtuoso non debería haber festa para ninguén?)

Só unha última recomendación: non deixedes de escoitar, se cae nas vosas mans, un Cd de cancións isabelinas do que xa teño falado nesta bitácora. Unha das máis bonitas é 'Oh mistress mine', que pertence a esta peziña de teatro.

Campo Vermello das Lascas de Sílex

Eis o poético e estrafalario nome co que -etimoloxía ao xeito de San Isidoro- traducía para mín a rúa en que nos hospedamos durante o noso periplo xermánico: Flintkampsredder, 11. Un sinxelo exercicio de mnemotecnia aderezado cunha lectura á inglesa das palabras alemás, e pensando nos nosos sufridos diálogos cos taxistas na pescuda da residencia perdida.
Os profesores paraban máis abaixo, no centro-cidade, a carón da Igrexa tardogótica de San Nicolás e do Alter Markt, unha das varias praziñas nas que agromaran os tenderetes para a feira de Nadal.

A foto pode dar unha impresión enganosa, anque só sexa porque estivemos nela en pleno inverno e sen bandeira ondeando a un vento cortante coma pedernal. Dende a xanela do meu dormitorio podía contemplar polas noites unha paisaxe digna de Caspar Friedrich, coas árbores desfolladas axitando as pólas baixo un romántico ceo, mil tonalidades de grís e reflexos nouturnos das tremelocentes luces de Nadal.
E malia o seu carácter industrial e aséptico, a rápida sensación de fogar. Das Heim. Seguramente axudaban a calefacción alta, o ter unha galega no cuarto do lado e os chocolatiños de xenxibre e mandarina enriba do escritorio. Despois, outro galego entrando pola porta aberta e dando comezo a unha amena conversa; logo as estonias, falándonos en inglés e buscando onde apousentá-la cabeza.
Enriba do escritorio, unha presada de papeis: guías de buses, mapas parciais da cidade, publicidade da Universidade Christian-Albrechts... Todos materiais que me puxen a estudiar con fervor nun intento parcialmente exitoso por absorver a xeografía descoñecida, e mapear as rutas cara o dispersísimo campus que teríamos que percorrer os días seguintes.
A nosa residencia é un dos espazos que lembro con nostalxia de Kiel, e que me permito antropomorfizar coma unha sorrinte rapaza alemana coa toda a luz do Báltico atrapada nos ollos, montando nunha bicicleta cara estas liñas, os meus pensamentos e, quizaves, algún texto do futuro.
Os espazos nunca vistos (como a Max-Reichpietsch-Platz, adicada ao mariñeiro socialista executado por axitación en 1917. Ou a estraña habitación de cristal e luces vermellas onde -segundo me xurou un amigo estonio- podía verse o espectro de Marx pola noite, ou talvez un retrato) fican para unha próxima, improbábel, visita, ou para o reino da imaxinación. Despois de todo, menos nesta última, somos seres limitados.
Feliz Aninovo a todos!!