La Cuestión Palpitante

Pois sí, miñas donas e meus señores. En vista da avalancha e dos ríos de tinta que fixo correr o fallo do Premio González Garcés (se algún lector estivo na estratosfera, nun búnker nuclear ou meditando á marxe das coordenadas do espazo-tempo, pode topar a noticia eiquí, e seguir doadamente as ampliacións, comunicados varios das partes e algunhas das bitácoras que deron a súa opinión sobre o asunto) un, que non é parte implicada (descoñecezo case totalmente a ámbolos dous participantes, Eduardo Estévez e Xavier Lama), tamén aportará os seus grans de area ao xigantesco reloxo-deserto do blogomillo...

O problema versa sobre unha cuestión de límites e de confianza. Ata qué punto os textos de Estévez podían ser considerados 'inéditos', visto que un bo feixe dos poemas premiados foran exibidos, discutidos e retocados -dentro e fora, suponse- por longo tempo nunha bitácora aberta? Ata qué punto tal publicación viola un principio de anonimato (que segundo lin non estaba presente nas bases, anque dende logo é de recibo nestes casos)? Ata qué punto é lícito leclamar ou incluso ameazar con levar o asunto aos tribunais? Lidas as argumentacións dunha e outra parte, atopo elementos insatisfactorios nos dous bandos, anque globalmente, paréceme que Xavier Lama ten máis razón nisto que Estévez. Vexamos...

Descoñezo o marco legal do asunto, e o que dirían os abogados (Deus nos libre deles! Aínda andarán os de Yoli buscando rastros virtuais dos Alfandegueiros...), pero persoalmente, non me parece ético enviar a un premio un poemario do que unha parte considerábel xa foi publicado e modificado na rede. É moi posíbel que non se violase a letra das bases ou da lexislación (algo que os editores, un chisco cínicos, coidaron de subliñar), pero sí o espírito.

Neste tipo de situacións, as fronteiras son sempre, claro é, porosas. Publicar dous ou tres poemas dun poemario de 30 nunha revista consideraríase vulneración do carácter inédito? Que pasa se son 5? E 10? E se son 7 pero considerábelmente modificados? Cada quen sabe o seu (e os xurados teñen cancha) pero algo máis do meramente marxinal (2, 3 textos) eu o consideraría 'publicado', e aproveitábel para moitas cousas, mais non para enviar a un premio.

Os editores, como dicía, insisten en que 'editado' é un termo moi preciso que esixe publicación con ánimo de lucro, ISBN mediante, ou formato descarga (pdf e similares). Sen dúbida. Mais con ese argumento, un podería autopublicar todo un libro, ou soltar todo un poemario por entregas en revistas como a finada 'Caramuxa' e dicir que, santas pascuas, o libriño segue inédito. O mesmo pasa cunha bitácora (máxime se tivo textos colgados durante anos, puidendo calquera descargar, ler e imprimir os textos en cuestión).

Algúns dos defensores de Estévez retrucan que resulta inevitábel e moi frecuente que algúns poemas dunha obra inédita circulen, xa sexa mediante recitais ou publicacións en revistas de poesía. Conforme. Mais tornamos ao mesmo: non é o mesmo publicar dous ou tres poemas en Dorna (ou se nos poñemos máis modestos, na 'Xanela') que publicar 12, ou 20. No caso da poesía recitada, o efémero do fenómeno (exceptuando fans moi entusiastas armados de gravadoras) e un número limitado de poemas debera levarnos de volta ao que xa dixemos para os textos vestidos de letra de molde.

Outra argumentación que lín versa sobre o 'conservadurismo' dos membros do xurado ou de non se sabe qué Cova Céltica de carcas carpetovetónicos e inimigos da poesía dos 90 e as súas formas populares -bares e Rede de Redes-. Un aplaude e valora con entusiasmo as iniciativas de creación nos novos medios (esta bitácora é testemuña), cousas coma o Proxecto Identidade, o fundido xeroglífico de imaxe/verso do cave canem, a propia idea e labor de Estévez con esta work in progress que facilita o intercambio co público e as flexibilidades da tecnoloxía blogueira... Mais non considero que asumir textos publicados neste medio como editados e invalidados sexa quitarlle importancia (antes ao revés: é darlle tanta importancia como unha publicación e libro!). Non é momento de iniciar, tampouco, un debate sobre as calidades ou problemas da publicación en Rede (incluíndo o necesaria anque incómoda aplicación de filtros e mecanismos de escolla ante a simplemente inabarcábel cantidade de material circulante), mais de todas maneiras, non vexo neste caso unha 'discriminación ignorante' contra os usuarios da nova tecnoloxía.

Tiña dereito (ou por mellor dicir, lexitimidade) Lama para reclamar? Non me cabe dúbida, dende o momento en que Lama considerase que o seu rival e gañador do Premio incumprira, ao seu parecer, coas bases deste (seguramente, pola forma en que o mesmo Estévez falou do proxecto, sen ter a sensación de estalas incumprindo, iso é verdade). Algúns falan de finezza e elegancia, e de saber perder (certamente, o xurado escolleu unha obra, a de Estévez, sobre a outra), mais se un cre que as bases se incumpriron, para mín está plenamente xustificado o inquirir e o insistir ao respecto. A penitencia xa se paga precisamente coa frustración de gañar ao final por un mero resquicio legal. Igualmente comenta un vello coñecido meu que "non hai que esquecer que non todos somos funcionarios e que a arte non é gratis e que hai quen pode ter falta de 6000 euros (se cadra iso outorgaría unha elegancia que se non é innata, tamén vale para o caso)". Quizaves o xurado tiña que ter pensado en deixar o premio deserto, en vez de transferilo ao accésit (un accésit que xa inclúe publicación)? Non sei, e prefiro non meterme nesas augas pantanosas.

Ao remate, mal que ven, todo fica como está, e case todos contentos, 'el catalán en sus trece / y Juan de Braganza rey': Estévez verá o seu libro publicado por Positivas, e dotado xa gratuitamente dunha intensa campaña publicitaria (iso sí, fica sen os cartos do premio). Lama verá o seu libro publicado e o diñeiro ingresado (anque seguramente non se poida librar da sombra de ser o segundo e ter conseguido o podio con artes escuras; amén da previsíbel animadversión que lle quedará entre os numerosos amigos de Estévez e os editores, que non é peccata minuta).

TecnoUtopistas, e outros bichos

Ando estes días moi absorvido (close reading e toma de notas) co libro 'Terminal Identity' de Scott Bukatman, unha análise moi interesante do actual suxeito en crise e do seu reflexo na literatura posmoderna e na ciencia ficción máis recente. Tanto que só me chegan os ecos da batalla cotián, da que quizaves fale un pouco nos días que seguen (refírome aos temas estrela do blogomillo -que é o polémico asunto do Garcés- e da prensa de onte -informe ultracrítico coa Cidade da Cultura que emitiron con toda razón e xustiza os asesores da UNESCO-). Agora unhas liñas tan só sobre o tema das tecno-utopías que tanto atopo no libro de Bukatman e noutras lecturas previas...

Por tecnoutopías entendo todos estes discursos inxenuos sobre as posibilidades emancipatorias da mera tecnoloxía aos que estamos acostumados dende seguramente os anos 60 (Marshall Mc Luhan é un dos odiosos fundadores da secta). Envoltos en fantasías de dominio técnico e de satisfacción de tódalas necesidades humanas, a tecnoloxía convértese nestes autores no motor da historia e do cambio social, ao tempo que facilita a teodicea e perpetuación feliz da sociedade capitalista, liberal e consumista. As antinomias (quen posúe esas tecnoloxías, para qué se empregan) agóchanse debaixo da alfombra e trompetéase unha doxa mesmamente tosca sobre como esta ciencia-técnica disolve os conflictos sociais (o soño de Bill Gates dun 'capitalismo sen rozamento'; o ciberespazo como esfera do capitalismo igualitario, feliz e sen límites).

Deixando para outra ocasión o culto respectuoso do mantedor pola ciencia 'dura' (niso en total desacordo coas críticas posmodernas ao discurso e á razón científicas), a miña atitude cara a tecnoloxía ríxese pola ambivalencia. Unha ambivalencia que xa está presente (é o que che ten a dialéctica) nas lecturas de Don Carlos, non de Schiller, senón de Tréveris (Das Kapital, Tomo 1, 4ª parte, capítulo 15: 'Maquinaria e gran Industria').

Partindo dos textos, a tradición marxista sobre a técnica seguiu un camiño dobre. Por un lado está a interpretación 'prometeica': a maquinaria é vista con bos ollos como libertadora das forzas productivas da natureza, postas ao servizo do home. A tecnoloxía permite a nosa mellor apropiación e sometemento do noso entorno, a maior producción de bens na menor cantidade de tempo, a posibilidade da liberación do traballo máis duro e repetitivo, que deixaríamos para os nosos tecno-servos de músculos de metal e sangue-electricidade. É a visión que tivo máis éxito na URSS (lembremos, amais, os eloxios de Lenin pola efectividade da producción Taylorista), amén de escasamente sensíbel aos lados tenebrosos da industria, incluída a contaminación masiva e destrucción de recursos (algo no que os países socialistas bateron tódalas marcas).

A outra liña, presente no capítulo citado, apunta á visión en parte negativa da maquinaria: as promesas emancipatorias desta cúmprense á inversa. En vez de liberar traballo e mellorar as condicións de vida, a maquinaria xera xornadas máis longas e paro en aumento. O home torna instrumento e a máquina soberano. A tecnificación do sector industrial obedece, amais, á lóxica do Capital (ao que a técnica e a ciencia están subordinados) de producir máis plusvalía relativa (reducción dos custos da man de obra), e como ferramenta empregada na loita de clases.

Unha lectura satisfactoria debera ter en conta estes dous factores, e con isto tornamos ao comezo e aos tecnoutopistas. As tecnoloxías de por sí carecen de moralidade, e os seus usos nunca son quen de escapar dos sistemas sociais que as crean e as determinan. Doutra banda, esa mesma tecnoloxía é sempre un factor desestabilizador das nocións claras que temos arredor de nós mesmos e o noso mundo (como ben poden testemuñar o heliocentrismo, a teoría da evolución ou a psicoanálise freudiá), e ás que nos custa moito traballo renunciar. Coma de costume, quixeramos nadar e gardar a roupa: disfrutar do poder e dominio desatados polas novas técnicas sen sufrir as ameazas aos dogmas e ás ideas que temos de nós e da nosa posición no mundo...

Mais chega por hoxe. Teño que retornar a Bukatman, que outros libros agardan impacientes na estantería: a 'City of Bits' de William J. Mitchell, 'Internet Culture' de David Porter e a 'Teoría del hipertexto', que editaron Anxo e Tare.

Apocalypse Now!

"El mineralismo va a llegaaaaaar" F. Arrabal Na lóxica perversa dos memes, é a miña obriga continuar a cadea que a Raíña Vermella guindou sobre mín, malia que desta volta o interrogatorio se reduza a cinco breves preguntas-respostas sobre qué facer se o mundo rematase mañá, e un estivese ao tanto. Vexamos... 1) Qué canción che gustaría escoitar? Home (ou muller...), non creo que estivese no mellor dos humores para porme a escoitar música, anque algo apropiado sería 'It's The End of the World As We Know it (and I Feel Fine)', de REM. A miña fixación persoal é coas misas de Réquiem, mais xa abondaría de dramatismo dada a situación... 2) A qué libro lle botarías un ollo? Tería que ser algo breve, quizaves poesía, xa que non é asunto de comezar a lidiar coa 'Busqueda do Tempo Perdido' ou 'Os Miserábeis' cando só contas cun par de horiñas. Algo de Rilke, seguramente os 'Sonetos a Orfeo'. 3) Con quen che gustaría falar? Ocórreseme algunha que outra rapaza... 4) Qué che gustaría comer? Toda a trapallada da cociña híbrida anglosaxona, da que son un case único defensor. A ultrasaturación calórica perdería importancia ante a queima global e inminente de graxas, polo que uns cantos Roasts, 2 ou tres curries, unha bandexa de mince pies, scones con clotted cream, muffins e brownies. 5) Qué farias e qué che quedaría por facer? Soterraría ben fondo unha copia en formato electrónico con toda a gran literatura e arte humanas, gramáticas de tódalas línguas, e unha foto ben grande do Mantedor. Por se outras futuras civilizacións alieníxenas o rescatan. Cuestión de vaidade persoal e da especie. Por facer quedaría a Revolución, anque dado o contexto, tampouco ía ser xa moi necesaria... A quen lle paso o castigo/testigo? Evidentemente, a ex-maré aberta e moitas máis bitácoras, agora transmutado en Emaín; ao Moncho amigo; ao vento furacanado do Suroeste; á tobeira raposil; e á miña replicanta favorita.

Stephen Greenblatt sobre o teatro isabelino

Un pequeno anaco do artigo 'Invisible Bullets: Renaissance Authority and its Subversion, Henry IV and Henry V', á súa vez incluído dentro do volume 'Political Shakespeare. New Essays in Cultural Materialism', editado por Jonathan Dollimore e Allan Sinfield.
É este un libro que lin fai xa tempo e que me resultara moi interesante (lóxico, se mesturaba dúas das miñas frikadas particulares dende o título: Shakespeare e o Marxismo); tanto que me tomei a licencia de buscar os enderezos electrónicos dos compiladores e enviarlles felicitacións por el (os dous contestaron moi amábelmente, e Dollimore encarreiroume a máis obras súas, que me puxeron ao tanto de bos libros da teoría queer en Teoría Literaria).
O rescate débese á prensenza do texto nun libro que estou lendo e do que quizaves faga unha reseña un día destes, cando o remate...

Para entender a concepción completa que ten Shakespeare do príncipe Hal, de moinante a monarca, necesitamos, de feito, unha poética do poder isabelino, e esta, á súa vez, vaise amosar inseparábel, en aspectos cruciais, dunha poética do teatro. Poñer a proba, rexistrar e explicar son elementos desta poética que está indisolúbelmente xunguida á figura da raíña Isabel, unha gobernante carente de exército permanente, dunha burocracia altamente desenrolada, sen un extenso corpo de policía, unha gobernante cuxo poder se constituía mediante celebracións teatrais da gloria real e a violencia teatral que caía sobor dos inimigos desa gloria. Pola contra, un poder que se sustenta mediante un aparato de policía masivo, unha forte familia nuclear de clase media e un complexo sistema escolar, un poder que soña co panóptico no cal os máis íntimos segredos están á vista da autoridade invisíbel, un poder tal terá a súa apropiada forma estética na novela realista; por contraste, o poder isabelino depende da súa privilexiada visibilidade. Do mesmo xeito que no teatro, a audiencia tiña que estar poderosamente comprometida nesta presenza visual, mentres que ao mesmo tempo tiña que manterse a unha certa distancia respectuosa con respecto a ela. 'Nós, os príncipes' díxolle Isabel a unha deputación dos Comúns e dos Lores en 1586, 'fomos postos enriba de escenarios, expostos á vista e á ollada de todo o mundo'.

O poder real maniféstase aos seus súbditos do mesmo xeito que no teatro, e os súbditos son absorvidos por espectáculos instructivos, pracenteiros ou terríbeis ao mesmo tempo que se lles proíbe a intervención ou unha intimidade profunda. O xogo da autoridade faise depender dos espectadores -'pois son os vosos pensamentos os que deben vestir agora aos nosos reises'- mais a montaxe aparece como totalmente fóra do control daqueles cuxas 'forzas da imaxinación' son as que lle dan a súa forza e significación. Sobre estes asuntos imaxina Tomás Moro ao pobo do común dicindo, arredor dun destes espectáculos, que 'son xogos de reises, coma se fose, pezas de teatro, e na maioría dos casos realízanse nos patíbulos. Espectáculos nos que os pobres homes non son máis que espectadores. E aqueles que son sabios non se inmiscuirán máis nestes asuntos'. Dentro da montaxe teatral hai unha insistencia a destacar sobre os paradoxos, ambiguidades e tensións da autoridade, mais esta aparente produción de subversión é, como xa tivemos ocasión de ver, a condición mesma do poder. Debera engadir que esta condición non é unha necesidade teórica do poder teatral en xeral, senón un fenómeno histórico, un modo particular desta cultura particular...

É precisamente pola forma inglesa da teatralidade absolutista que o teatro de Shakespeare, escrito para un teatro suxeito á censura do estado, pode ser tan incesantemente subversivo: a mesma forma, como forma de expresión primaria do poder renacentista, contén dentro de sí as dúbidas radicais que continuamente provoca... E somos libres de localizar e renderlle homenaxe ás dúbidas das obras tan só porque xa non son unha ameaza para nós. Hai subversión, unha subversión sen fín, só que non para nós.

Asaltando o Capital

Se fose tan doado...

En todo caso, ao que me refiro polo de agora é á sufrida lectura, para aqueles que non amamos precisamente da economía, do 'Das Kapital' do meu moi admirado Karl Marx, que aínda así se fai bastante levadeiro malia tamaño, temática e densidade pola fluidez e o estupendo estilo do seu autor.
Entre outros volumes, adico estes días á (re)lectura do tomo I da obriña (o único que publicou en vida o seu autor) e non podo menos de agradecer a gran cantidade de recursos online que xurdiron e que auxilian eficazmente a un. Por se vos animades vós tamén, fagamos unha pequena vista de páxaro:

O libro mesmo está colgado na rede (alomenos en inglés, para os que poidades pelexar con este idioma. Por desgraza, ou non, case tódolos recursos tamén están na língua do Imperio. Neste caso, son conservador e prefiro empregar o referente físico, que é a edición en español do Fondo de Cultura Económica, un agasallo de cumpreanos ao que me referirei algún día...). E xunto co libro, tedes resumos máis ou menos detallados, coma o feito for Engels ou a primeira de tres entradas sobre a obra, unha por cada volume, que temos na versión inglesa da Wikipedia. Coma resumos, a súa utilidade é de todas maneiras, limitada: dan unha perspectiva xeral e permiten o 'repaso' despois da lectura dos capítulos pertinentes.

Moito maior interese presentan as seguintes dúas páxinas: nesta tedes unha serie de conferencias (aínda falta a derradeira; son 13 en total), clases 'grabadas' de hora e media cada unha nas que o meu xeógrafo favorito, David Harvey, vai explicando algúns dos aspectos chave nos que fixarse, aos que atender ou reler, do tomo I do Capital. Moi entretida e doada de seguir, alén de con exempla moi levadeiros, é a guía para a lectura do mesmo volume que colgou o profesor e economista texano (e sospeito que zapatista) Harry Cleaver e que podedes consultar eiquí.

Con isto debera bastarvos, coma recursos virtuais e gratuitos, cos que ir descifrando o labirinto e complexa hermenéutica desta obriña. Retorno a ela, e a algunhas outras de Ciberpunk/cibercultura e teoría literaria (tendo a discutir violentamente e en alto co último destes libros.), xunto co recado que me encargou Suroeste (non me esquezo, eh? A ver se cho mando mañá...).

Banksy - Bucketboys

Goréntame moito certo graffiti, do que Banksy é un representante ideal. Este anaco esta pintado no muro da vergoña (non, non o de Berlín, que xa é tan só unha reliquia arqueolóxica e unha metáfora incompleta do fracaso de certo tipo de socialismo, senón o outro, en Cisxordania).

Para outra volta deixamos unha reseña de Snow Crash, conmemorar o aniversario da República de Gilán ou comentar o apoio crítico do Mantedor á considerazón europea de Turquía. Acaban de chegarme dous libros por correo, e agardan impacientes que me bote sobre eles...