Jeroen van Aken

é máis coñecido como Hieronymus Bosch, 'O Bosco'. A maiores, é o meu pintor favorito dende a primeira vez que ollei un cadro seu ('O Carro de Heno', unha das ilustracións da 'Crónica da Humanidade' que me agasallaron con seis anos, e que daquela servíame máis que nada de estímulo visual e mitolóxico). É o seu, como ben sabedes, un mundo fantástico de intensas cores, froitas estrañas, corpos nús e fantásticas criaturas entretecidas nun curioso tapiz de símbolos, saturados do denso perfume dos Bestiarios.
Anque tódalas súas pezas son extraordinarias ('As Tentacións de San Antón', 'Os Sete Pecados Capitais', o 'Xuízo Final'...) a estrela é, sen lugar a dúbidas, o tríptico do 'Xardín das Delicias', no que percorremos a Creación do Mundo, do Home, a Aparición do Pecado e a Condeación. O panel esquerdo reflexa o Edén, co Home e os animais vivindo sen interacción. Curiosamente, a Morte xa está presente (un gato leva un rato consigo, e un león anda a roer nun antílope. No panel central, dos 'praceres sexuais', homes e animais coexisten e mesturan. No panel dereito, 'Inferno Musical', os animais torturan aos homes, pechando o bucle que vai dende simples criaturas a superiores antropomorfos.

Outro admirador das fantasmagorías bosquianas foi o católico rei Felipe (en cambio, non lle encheu o ollo outro artista que tamén está moi alto na miña estimazón: Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, 'O Greco'). A iso lle debemos o feito de que contemos na Península con varias pezas del. Entre elas, o mencionado 'Xardín das Delicias', unha mole de tres metros de alto e moitos máis de ancho e que comparte sala no Prado co meu segundo pintor favorito, Pieter Brueghel o Vello (neste caso, a coincidencia é con Castelao, que o imitou nun cadro seu e escribiu prolixamente sobre as súas pezas no seu 'Diario'). Mais ao 'Triunfo da Morte' adicarémoslle outra xornada...
Un dos problemas do enorme tamaño do 'Xardín' é a dificultade para aprezar os detalles. O tríptico está que reventa de imaxes surrealistas e suxerentes, cada unha pintada ata os mínimos rasgos con esa precisión coa que os artistas flamencos do Renacemento buscaban atrapar a realidade (os italianos, pola contra, escolleron o camiño da Perspectiva, co engadido Venecián da Cor). Por iso, os libros de arte tampouco lle poden facer xustiza, máis que nalgúns fragmentos que aínda así fican moi lonxe do orixinal.
Non deixarei, polo tanto, de animarvos a que pasedes polo Prado en persoa, adicándolle o tempo que precisedes ao seu disfrute (no meu caso, unha hora non foi dabondo, e xa me tarda voltar). E como propina, alén das ligazóns de alta resolución, tedes este anaco de Inferno.

O Amor - Jüri Talvet

é mandamento, así pensaba
Kierkegaard. Mellor será
-penso eu- amar, sen facer
caso dese mandamento.
Recoñecéndose
a alma coa alma,
respostando
o sangue ó sangue,
sen saber, en pleno
voo -cara arriba
ou cara abaixo-,
cal será
o lugar de destino.

As Víctimas do Franquismo en Muros e Outes

Eis un anaco do tríptico que, co gallo do Ano da Memoria, sacou a nosa asociación Cívico-Cultural Terra de Outes e que se repartirá na estrea dunha placa-homenaxe a Maximino Martínez.

PASEADOS NO 36

21 de Agosto Luis Barrena, deputado en Cortes de Izquierda Republicana. Asasinado no Freixo.

22 de Agosto Pedro Pregue, veciño de Torea. Tiroteado en S. Xusto (Lousame).

1 de Setembro José Álvarez, (D. Álvaro) mestre de Louro. Abatido no camiño de Taxes (Muros).

Data indeterminada Xesús "O Grecho" e "Cantoño", de Muros

FUSILADOS DURANTE A GUERRA

En Luarca (Asturias) Maximino Martínez, de Ceilán, sindicalista, fuxido no bou Sta. Rosa e capturado trala caída da fronte.

En Boisaca (Santiago) Cipriano del Río, sindicalista veciño de Tarás.

El lugar indeterminado Libertad Alonso, mestra de Esteiro (Muros).

PRISIÓN

Avelino Freire, sindicalista de Ceilán, tamén fuxido nos bous que partiron de Muros e capturado trala caída de Asturias.

Xosé Veloso, de Esteiro, alcalde en funcións de Muros, condeado a pena de morte (conmutada por cadea perpétua) pola incautación dos bous nos que lograron fuxir os dirixentes republicanos.

Pedro García, sindicalista de Muros, condeado a pena de morte, logo conmutada por prisión.

Xosé Tubío, mestre de Esteiro, fuxido o 25 de Xullo e capturado trala guerra.

Isidro Caramés, de Muros, condeado a reclusión perpétua por "auxilio á rebelión".

Manuel Lago, garda municipal de Muros, cadea perpétua por igual motivo.

Peregrino Lestón, de Muros, condeado a igual pena no mesmo proceso.

Eduardo Romaní, de Esteiro, exiliado trala guerra en Francia, foi capturado polos nazis e pereceu no campo de exterminio de Mauthausen.

EXILIO

Na Arxentina Manuel Ramos de Ribademar (Outes), fuxido nos bous que saíron de Muros cara a Bilbao.

En Francia Lino Tieles, de Muros, que conseguiu fuxir da cadea na que estaba recluído pola axuda á incautación dos dous bous.

En Uruguai Manuel Tubío, alcalde de Muros, tamén fuxido nos bous Sta. Rosa e Sta. Eulalia.

En Francia Xoán Malvárez Baamonde, sindicalista de Muros, posto a salvo na odisea daqueles bous.

Tamén en Francia Xoán Malvárez Pérez, de Muros, acompañante do anterior na súa fuxida.

L' inutile beauté

As mulleres de singular beleza están condeadas á infelicidade. Incluso aquelas ás que as circumstancias benefician, as favorecidas por nascencia, riqueza ou talento parecen perseguidas ou posuídas por un impulso de destrucción delas mesmas e de tódalas relacións humanas nas que entran. Un oráculo sitúaas perante unha alternativa de fatalidades. Ou ben empregan a beleza para conseguí-lo éxito, e entón pagan coa infelicidade esa condición, porque, ao non poderen amar, envelenan o amor cara elas e fican coas mans baleiras; ou ben o privilexio da beleza dalles ánimo e a seguridade para asumi-lo intercambio, toman en serio a felicidade que se prometen e non escatiman nada de sí mesmas, confirmadas pola inclinación que todos senten cara elas, no senso de que o seu valor non deben somentes amosalo. Na súa xuventude poden escoller. Pero iso fainas volúbeis; nada é definitivo, todo pode en calquer momento substituírse por outra cousa. Moi cedo, e sen consideralo moito, casan e sométense así a condicións pedestres, despóxanse en certo senso do privilexio das posibilidades infinitas, redúcense a seres humanos. Pero ao mesmo tempo aférranse ao soño infantil do poder sen límites que a súa vida parecía prometerlles, e non deixa de desprezar -anque non á maneira burguesa- o que mañán puidera ser mellor. Tal é o seu tipo de carácter destructivo. Precisamente o feito de que unha vez foran hors de concours sitúaas nun segundo plano da competencia, á que agora se entregan maníacamente. Aínda lles fica o xesto da irresistíbel cando os motivos xa esvaeceron; o encanto afúndese cando, no canto de representar unha esperanza, aséntase no doméstico. Pero a víctima é agora a resistíbel: fica sometida á orde sobor do que antes tan só esvaraba. A súa xenerosidade sofre o seu castigo. Tanto a perdida como a obsesionada son mártires da felicidade. A beleza integrada converteuse co tempo en elemento calculábel da existenza, en mero sucedáneo da vida inexistente sen que rebase mínimanente esa nulidade. Rachou, para sí mesma e para os demais, a súa promesa de felicidade. Pero a que aínda manten rodéase dunha aura de desventura, e é ela mesma capturada pola desventura. Aquí o mundo ilustrado absorbeu por completo ao mito. Só a envexa dos deuses sobreviviu.

As partículas elementais

Non, amigos. Non pretendo hoxe facer unha reseña ou comentario da célebre novela de Houllebecq (nese caso aproveitaríavos mellor o artigo que Ur Apalategui escribiu sobre a variada producción do autor francés e que expuxo no congreso de Kiel). Malia ser FraVernero un home de letras, non pode negar certa fascinación diletante pola Ciencia Pura, e notoriamente, pola Física e as Matemáticas, que algún día agarda poder entender a nivel de leigo.

A este respeito, lembro unha asignatura que a USC creou o ano que naceron as asignaturas 'específicas' de Libre Configuración, e que tiven a sorte de facer; chamábase 'Historias do Universo para non expertos' (en román paladino, Astrofísica for dummies). As aulas dábanse na facultade de Física, un dos últimos círculos do infernal Campus Sur (digamos Caína, cos aparatos medidores de refulxente cobre atrapados non no xeo do Cocito, senón nas vitrinas de cristal). Dous profesores (un deles o antigo rector Carlos Pajares) desnovelaban para nós as partículas elementais, os quarks, tixolos da materia de cromática unión e poéticos nomes; as danzas do espín (tamén poema de Outeiriño, por certo) e as galaxias sempre expandindo. Libro recomendado de lectura era a 'Historia Natural do Tempo' de Stephen Hawking, que conseguín barato en Follas Vellas, e fíxoseme tan ameno que o seguín algo despois con outro famoso bestseller científico como é 'Os primeiros tres minutos do Universo', de Stephen Weinberg.

Hai unha beleza natural nas fórmulas da matemática e na xeometría das teorías físicas que escapa os burdos intentos (poesía-matemática?) de tender a ponte co mundo das letras e das artes. Só dúas mostras que lembre lle fan algo de xustiza aos dous mundos (e probábelmente máis ao estético), coma son o poema 'π' de Wisława Szymborska ou algunha desas láminas de vidro (nitróxeno ou helio líquido?) nas que o CERN, o superlaboratorio sito en Suiza, consegue grabar o choque e as traxectorias das partículas que fan chocar e estoupar a tremendas velocidades.

E para o voso disfrute (e o meu), velaí unha mostra: