Cortezas de Faia

A última entrada do ano (non segundo o calendario do que xa vos falei, claro, e segundo o cal estaríamos a 10 de Nivoso, Ano CCXVI...) vai adicada aos libros, esa alquimia que me resulta tan grata de pasta de papel e tinta, ás veces coiro, vitela e varas de bambú. É curioso que a palabra inglesa que os designa proveña do inglés antigo 'bōc', á súa vez da raíz xermánica '*bōk-', cognado de 'Faia'. Algúns especulan que os primeiros 'libros' dos xermanos facíanse coa corteza desta árbore...

Cabalgando a maré das Ondas Virtuais, teño varios exemplares que me veñen de camiño. Un deles é Count Zero, de William Gibson, que se pode entender como unha continuación de 'Neuromancer' -a súa obra máis famosa, e iniciadora do Cyberpunk- e o termo medio da triloxía do Sprawl. Xa o encargara o 4 de Novembro, mais debeu de perderse, e a librería envíame outro exemplar que debería estar aquí polo 9 do mes que ven...
Tamén de camiño están o 4º exemplar de Persépolis, de Marjane Satrapi (xa resulta inatopábel por eiquí dende que sacaron de novo a obra en só dous volumes), Gloriana, de Michael Moorcock, e Ravensbruck: Everyday Life in a Women's Concentration Camp 1935-45, do profesor Jack G. Morrison. Este último é un estudo bastante exaustivo dun dos campos nazis que tiña como elemento característico a exclusiva presenza feminina. Leva tempo a comerme a orella, e por fín me decidín a mercalo cando a Xunta me ingresou (por fín!) os cartos da viaxe a Estonia...
Do libro de Moorcock só mencionar que é unha reconstrucción en mundo alternativo dunha tola e luxuriante Inglaterra Isabelina, que me chamou sobre todo polo baixo prezo (menos dun dólar, ao que temos que sumar os gastos de envío, claro) e pola presenza da personaxe do poeta Ernest Wheldrake, que xa paseara por unhas das mellores novelas de Michael: 'The Revenge of the Rose'. Teño tido malas experiencias coas novelas 'raras' deste autor (non me gorentou moito 'Bizantium Endures', ou a recopilación 'Earl Aubec' de relatos e novelas curtas que pillara por error), mais correrei de novo o risco.
Nas librerías de eiquí só rescatei, como auto-agasallo de Nadal, o tomo dos Konemann adicado ao Arte Gótico (as oposicións danme unha boa excusa para telo como obra de consulta); e nunha pequena visita á facultade atrapoume o 'Hipertexto', de George P. Landow, co que discrepo moitísimo máis que me está a resultar unha lectura amena (e quizais, incluso útil á hora de preparar cousas para as unidades didácticas e o emprego das novas tecnoloxías). Cando o remate, xa vos colarei algún fragmento na bitácora.
E iso é todo polo de agora. Que teñades unha boa entrada no 2008!

Calendario Republicano

Saúde e Fraternidade, Cidadáns!

O Mantedor confesa que precisamente nestas datas xudeo-cristiás, séntese máis e máis namorado do Calendario Republicano Francés, aquel que impuxeran os Xacobinos durante os trece anos que van dende o 24 de Outubro de 1793 (ou máis propiamente: o 3º de Brumario, ano II) ate o 1 de Xaneiro de 1806 (o día despois do 10 de Nivoso, ano XIV), fecha na que ese déspota e tirano a cabalo que era Napoleón Bonaparte restaurou a conta polo Vello Réxime. Xa con anterioridade se suspenderan algúns dos intentos de crear tempo e reloxos decimais, igual que o metro, mais a iniciativa callou menos aínda que o calendario, que só sería restaurado anos despois, na breve aurora boreal da Comuna de París (do 16 Floréal ao 3 Prairial, Ano LXXIX).

En pequena imitación, hai que dicir que tódalas revolucións (e algunhas contrarrevolucións) crearon calendarios novos, subordinados as máis das veces ao común e universal. Os soviéticos adaptaron a Rusia ao calendario gregorián nada máis tomar o poder (e nos anos 30 experimentaron cunha versión reducida da semana e meses máis regulares para fomentar a productividade laboral); Corea do Norde segue a rexirse polo calendario Juche (que parte do momento da concepción do 'Querido Líder'); en Cuba seguen a contarse os anos dende o triunfo da Revolución, e o Franquismo tenebroso agasalláranos o fenómeno local cos números romanos do 'Ano Triunfal' dende o ominoso golpe de estado...

O Francés, nembargantes, segue coa primacía. Calendario fermoso e racional onde os haxa, malia algúns desaxustes á hora de fixar o comezo do ano (no Equinocio de Outono) e no axuste dos anos bisiestos... Só algúns dos seus meses entraron no imaxinario colectivo, coma o 18 Brumario (o golpe de estado de Napoleón) ou Thermidor, cando rodaron as cabezas dos Xacobinos.

Mentres busco o calendario francés deste ano para ir colgando na parede, déixovos cun programiña que vos permitirá doadamente facer as transferencias...

'Antelami 'Jones en busca do Púlpito Perdido...

No ronsel do estudo continuado para o acceso as rangos do mandarinato inferior, onte estiven a estudar o temario de Arte Románico, algo que despois de todo resulta case entretido e interesante (refírome á acción de estudar; alomenos, se che gusta a materia, faise máis levadeiro, e teño a sorte de que me gusten case tódolos temas de historia e de arte). Refrescas vellas nocións e, nos temas artísticos, refrescas tamén as imaxes, buscando en grosos volumes ou (máis doado) na Rede de Redes os aspectos internos e externos do San Zenón, de San Martín de Frómista, do St. Lazare de Autun...

O problema e o descubrimento viñéronme dados pola escultura románica italiana. Nos apuntamentos teño dous mestres lombardos (en Italia xa se coñecen os nomes dos artistas): mestre Guillerme e Benedetto Antelami. Son incapaz de reter o segundo na cabeza, e dedico tempo a diversas estratexias mnemotécnicas. O nome é sinxelo: o papa actual; o problema é o apelido. Tras moito cavilar, queda convertido na mistura de formiga inglesa (Ant) + 'lama' un pouco variado. Ant(e)lama> Antelami. Antelami, Antelami...

Maiores dificultades topo despois cando busco os exemplos que aparecen: de Mestre Guillerme, o púlpito da catedral de Pisa. De Antelami, o púlpito da catedral de Parma. Ningunha das dúas cousas aparecen por ningures: nen libros, nen Rede, nen nada. Probo nos buscadores con varios idiomas distintos. Nada. Nun último esforzo, por fín da aparecido o púlpito de Guillerme, que resulta que xa non está na catedral de Pisa (aí o que acapara a atención agora é o de Niccolò Pisano, que ten outro, amais, no baptisterio), senón na de Cagliari, en Cerdeña. É o que agora chaman o Pergamo di Guglielmo...

Con Magister Antelami seguen os problemas. Non hai mostra de púlpito nengún en Parma (o que sí vexo na catedral é a famosa 'Ascensión da Virxe', de Correggio, que non lembraba estivese alí). Tampouco no baptisterio. Entérome de que este último foi deseñado e decorado polo Benedetto, mais non me vale como exemplo para arquitectura (Bologneses, as 'lunette dei tre portoni' non son os tímpanos, verdade? En inglés/francés, as 'lunettes' son o espazo de pinturas, normalmente dentro e por riba das portas). Poderíame valer a 'cattedra del vescovo di Parma'...

Como son testán, sigo buscando. E atopo nunha páxina en italiano que certo baixoreleve da catedral de Parma (Deposizione dalla croce) é do único que fica, case dese púlpito (destruído?). Vamos, en román paladino:

I componenti rimasti del pulpito sono conservati in parte nella Cattedrale (la lastra frontale raffigurante la Deposizione) e nel Museo Nazionale di Parma (tre capitelli ed i leoni stilofori). La sedia episcopale si trova in Cattedrale ma è difficilmente osservabile.

Hoxe, a lidiar co Gótico, que agardo que me non me cause tantos problemas de busca...

A Modest Proposal

Nese panfleto mercenario e coruñesista que é 'A Voz de Galicia' (sic) topamos hoxe unha interesante reflexión do home co apelido máis desafortunado de toda a literatura galega: X.L. Franco Grande. Baixo o título 'Pouca lectura', o autor glosa unha reflexión devastadora sobre o estado das nosas letras que non me resisto a colarvos na súa breve integridade:

Sinto moito dicir, despois de máis de medio século participando no mundo cultural galego, que nada me estraña que a xente non lea literatura galega, nin, en xeral, libro galego. Por unha razón moi sinxela: porque o que se escribe en galego acostuma ser, non só de moi pouca calidade, senón un timo á cultura, á intelixencia e ao bo gusto. Penso que nos últimos corenta anos a creación en língua galega se foi degradando, feito non específico noso, senón común ao mundo en xeral, e por moitas razóns, entre elas as mentiras que proveñen do mercado editorial, a ausencia dunha crítica merecente deste nome e unha xeneralizada banalización intelectual. E a falta de honradez intelectual. Porque son moi comúns as mentalidades delirantes que comparan a escritores que provocan sono con Tolstoi ou con Stendhal, que proclaman como xenios da poesía a coitados rapaces sen o menor talento creador, e que, non poucas veces, tributan silencio a quen é merecente de certa atención. Paréceme que o peor que lle pode pasar a un lector é poñerse a ler un texto literario e comprobar que lle empeza a entrar o sono. Ou algo peor aínda: diante dunha obra proclamada como 'xenial' ir decatándose da ausencia de calidade ou da falta total de bo gusto. Do timo, ao cabo. Porque, ao meu ver, mellor fose traducir máis e boa literatura foránea que encher os andeis das librerías dos timos a que estamos acostumados. E ter máis xeito no emprego dos adxectivos e tamén no uso do botafumeiro.

Bon, por outro lado, non é algo que non soubesemos xa, e que non fose proclamado aos catro ventos. Por buscar outra voz do mesmo momento, tedes eiquí a entevista na Folla Parroquial do PSOE (Polanco bien vale una misa) á última premio Xerais, Rexina Vega, que segue lindeiros semellantes. Unha das poucas cousas en que todos parecen estar dacordo é que o noso sistema literario, sí, é cada día máis provinciano, sectario, narcisista, autocompracente, subvencionado, caciquil, enchufista, de curtas miras, pobre e menos e menos interesante. No que non concordamos é nas solucións, claro (xa que todos tenden a crer que eles son a excepción á regra. Aí temos, por exemplo, o cómico desenfado co que Vicente Araguas, só por poñer un exemplo, pontifica co 'aquí escrébese demasiado' para acto seguido publicar uns libros horrendísimos e continuar a crítica sumisa). E as queixas rituais non evitan, por suposto, a continuación de todas estas estratexias. Parece que como única solución, pois, tocará recomendarlle a tódolos escritores, editores e críticos que se reúnan nunha xuntanza nun polideportivo (en plan oposicións), con pinchos, refrescos, alcool e canapés (indispensábeis sinónimos cando se fala de cultura en Galiza) para practicar un seppuku colectivo. Éi-lo maior servizo e homenaxe que se lle pode facer ao país, que tamén amosa á súa vez fortes tendencias suicidas. Despois de todo, non lle imos deixar só aos feixistas o pracer de estetizar a propia aniquilación... P.S.: Cos poemas de morte prometemos facer unha antoloxía a toda cor, con tapas de coiro e vitela, e coa metade da edición sufragada pola Xunta...

Pepetela - As aventuras de Ngunga

Parece que vai ser un día de celebración para a Lusofonía, en vistas de que é posíbel o acordo que permita unha maior unidade ortográfica entre os distintos países. Despois de todo, a fragmentación é algo que só xoga na nosa contra.
Non temos falado moito eiquí de normativa (é algo do que xa se fala de máis, e cunha enorme acritude, en moitos dos espazos da rede) mais o Mantedor, anque os terreos filolóxicos que percorreu foron outros, non deixa de expresar a súa simpatía pola lóxica interrelación de tódalas variedades do romance occidental da península que se falan. E consideraría un grande progreso que todos (galegos incluídos) empregásemos unha normativa común, facilitando as mutuas lecturas e contactos.
Antes de entrar na academia, a semana pasada, tiven oportunidade de matar o tempo nunha librería e topar un exemplar barato de 'As aventuras de Ngunga', de Pepetela. Tiña vezo por ler algo deste Angolano, que xa se me escapou cando veu a Compostela. Non imos entrar, claro está, en debates de exotismo, anque se vos interesa o choio, discutirémolo noutra entrada e ocasión...
Eiquí, un anaco...

-Porque estás a chorar, Ngunga? - perguntou Nossa Luta.
-Dói-me o pé.
-Mostra então o teu pé. Vamos, pára de chorar e levanta a perna.
Ngunga, limpando as lágrimas, levantou a perna para a mostrar ao Nossa Luta. Este olhou para ela, depois disse:
-Tens aí uma ferida. Não é grande, mas é melhor ires ao camarada socorrista.
-Não quero.
-Se não te tratares, a ferida vai piorar. A perna inchará e terás muita febre.
-Não faz mal -disse Ngunga. - Não gosto de apanhar injecções.
-És burro. Agora, o socorrista não te vai dar injecção nenhuma. Mas depois, se tiveres umha infecção, então precisarás de injecções. Que preferes?
-O socorrista está longe.
-Acaba com as desculpas. Vai lavar-te e parte.
-O dia está a acabar. Em breve será noite.
-Ainda bem. Dormes lá. Amanhã és tratado e voltas. Qual é o problema?
Ngunga abanou a cabeça, mas nãao refilou. Foi lavar-se e preparou comida para a viagem.
Ngunga é um órfão de treze anos. Os pais foran surpreendidos pelo inimigo, um dia, nas lavras. Os colonialistas abriram fogo. O pai, que era já velho, foi morto imediatamente. A mãe tentou fugir, mas uma bala atravessou-lhe o peito. Só ficou Mussango, que foi apanhada e levada para o posto. Passaram quatro anos, depois desse triste dia. Mas Ngunga ainda se lembra dos pais e da pequena Mussango, sua irmã, com quem brincava todo o tempo.
Quando o sol começava a desaparecer, Ngunga partiu para a aldeia do socorrista. Conhecia bem o caminho, não poderia perder-se. Mas a noite ia cair e teria de dormir antes de lá chegar. Ngunga, porém, estava habituado. A bem dizer, não tinha casa. Vivia com Nossa Luta, por vezes; outras vezes, se lhe apetecia, ia viajar pelos kimbos, visitando amigos e conhecidos.
Mas para quê avançar de mais? Temos tempo de conhecer a vida do pequeno Ngunga.

Anacos de Esloveno

Non, non é que intentase aprender de novo outra exótica língua do leste de Europa. É que xa puiden ver as dúas películas de Slavoj Žižek ('Žižek!' e 'A pervert's guide do cinema'), e apetecíame meter algún dos fragmentos teórico-humorísticos que transcribín. Nun principio pensei en quedar con algúns dos seus excursos (con ilustración fílmica) das tres instancias da psyche freudiá (baixo unha inscripción do tipo 'Psicoanálise for dummies'), mais para incluír as dúas películas, e deixar a porta aberta a futuras entradas, ide facendo castelos con esta morea de osos...

(por certo, que xa que os transcribín, consideróme xustificado en ser preguiceiro e non ter, amais, que traducir. Se algún ten problemas coa nova língua latina, que me avise...)

[Zizek está a comentar a película ‘Persona’ de Ingmar Bergman. Este anaco de texto intercálase coa famosa escea na que Bibi Anderson lle conta a Liv Ulmann a historia dunha pequena orxía na praia que tivera lugar uns anos atrás.]

Women, at least in our standard, phallogocentric mood of sexuality, even when we are doing it with the real woman, we are effectively doing it with our fantasy. Woman is reduced to a masturbatory prop. Woman arouses us in so far as she enters our fantasy frame. With women, it’s different. The true enjoyment is not in doing it, but in telling about it afterwards. Of course, women do enjoy sex immediately. But I hope I am permitted as a man to propose a daring hypothesis: that maybe, while they are doing it, they already enact or incorporate this minimal narrative distance. So that they are already observing themselves and narrativising it.

[Zizek está a mirar noticia e foto que saen del nun xornal argentino despois dunha charla na universidade. O titular é: ‘George Soros me recuerda a los chocolates laxantes’]

Can I ask you a simple question? If you were to have a daughter, would you allow this guy (sinalando a súa foto) to take your daughter to cinema? Be honest, the answer is ‘no’. I hate the way I appear. In some documents, it’s even worse. It’s really as a kind of a criminal that I appear, you know...

[Zizek está na súa casa, explicando porqué ten un cartaz con Stalin enriba do telefonillo...]

Often, friends tell me: ‘But why do you provoke people unnecessarily? Why don’t you simply say what you mean? That, of course, you are against fascism, bad, blablabla’. I tell them yes, this is good, as an abstract theoretical -not even theoretical- intellectual, whatever, statement. But it doesn’t work like that. For example, concerning Stalinism. My God! I’ve probably written more about Stalinism, about its most horrible aspects, then most of the people who reproach me with Stalinism. And that’s my wager here. That sorry, the only way to get the message; if you say, of course, I am against fascism, there are just some attitudes which were traditionally even more to the left but fascism appropiated them blablabla, I think it doesn’t have the desired precise political effect. It enables the liberal consensus to reappropiate it. You must say it with this excess.

[Zizek está a respostar unha pregunta sobre a súa popularidade. No medio, intercalouse unha pregunta que lle fixera unha derridiá en Columbia sobre o seu 'dogmatismo lacanián', á que resposta airado conque eles son igual de dogmáticos, pero con Derrida. 'I am a card-carrying Lacanian!'. Logo, ven a explicar porqué se dedica a facer o show e o paiaso...]

I think that I admit it: there is a clownish aspect to me, like they put it in the New York Times (Marx brother or whatever, no?), all that, and I may flirt with it. But nonetheless, I am getting tired of it, because I noticed that there is, as it were, when there are some stupid reports on me, reactions to me..., a kind of a terrible urge, compulsion, to make me appear as a kind of a funny man, and so on and so on. And the true question should be: 'Where does this urge come from?' 'Why is there this necessity to portray me as someone who can only thrive through jokes and so on and so on..., and even my publishers buy it (...). So, you know?, it is much more then it may appear what is going on here. It is quite a complex phenomenon. I am almost tempted to say that making me popular is a resistance against taking me serious.

Exipto e o Exterior

En vista de que ese Can pastor dos Pirineus en que metamorfoseou o Nadador (el-rei Sol gorentaba moito deles, e alcumaba ao seu 'Señor do abrigo de peles branco') anda a morderme nas coxas para que volte ao redil pasado de entradas histórico-mitolóxicas inaturábeis, voume deixar facer, e levar adiante o encargo de "8 momentos de humor negro na historia ou 8 momentos surrealistas da historia", anque penso que os vou repartir entre dúas entradas, para que deste xeito corran tan rápido coma eses outros cans que me resultan gratos estéticamente: os lebreis árabes, ou Salukis, de pranta tan nobre e elegante que xa adornaban os muros da tumba do rei Atef e as modernas tendas dos beduínos, que os exclúen do catálogo de animais impuros.

1) A Peste Negra é un fenómeno ben coñecido que afectou á Europa Medieval entre os anos 1347 e 1351, extendéndose como unha marea negra sobre o continente e segando as vidas de arredor dun tercio ou da metade da poboación europea da época. O causante de semellante xenocidio aínda é hoxe obxeto de discusión (as sospeitas tenderon a recaer na bacteria Yersinia Pestis, espallada polas ratas e os seus piollos). Dende aquela, e anque con menos forza, as epidemias de peste tornaron en mal recurrente, petando nas nosas portas ata o umbral mesmo da Modernidade (os frikis teatrais lembraredes, cecais, certa peste dezaoitesca, corsa e marsellesa que dá comezo aos delirios de Artaud en Le Théâtre et son Double).
O curioso neste fenómeno, alén dos danos inmediatos ou das formas evidentes e espectaculares en que afectou á cultura popular (Danse Macabre) está nas súas consecuencias a medio prazo, xa que segundo moitos historiadores, a enorme mortalidade acabou beneficiando aos campesiños occidentais (bon, a aqueles que sobreviviron, claro). Ante a falla de man de obra, a nobreza veríase obrigada a mellorar as condicións de vida e os contratos coa escasa poboación labrega. E á peste seguirílle a emancipación dos servos das obrigas feudais (iso sí, tamén estimulada por revoltas labregas, como a Jacquerie, ou a de Wat Tyler).

2) O Pacto Xermano-Soviético de 1939 causou no seu día non pouco escándalo, ao darlle carta de natureza a unha caligrafía aparentemente imposíbel: o pacto da estrema dereita coa estrema esquerda, por riba do cadavre de Polonia e os Países Bálticos. Alén das bágoas de crocodrilo das Democracias Occidentais (anque algunhas son tan paveras como esta caricatura. ‘O lixo da terra, non é?’ ‘O asasino sanguinario dos obreiros, verdade?’), o pacto provocou o embarazo incómodo dos militantes das dúas opcións, que viñan dándose de paus dende 1919, máis ou menos, e que reanudarían o seu negocio de balas a partir de 1941, cando os nazis romperon a baralla deste póker macabro e decidiron destruír ao inimigo ideolóxico par excellance. Non pouco do humor negro virá dos marxistas que, fieis á disciplina de partido, defenderon esta política na época (ben, alomenos tiveron máis dignidade niso, anque errados, que a social-democracia covarde de 1914...) e despois, co gallo de que ‘se gañaba tempo’ para armar á URSS contra o Feixismo.

3) Na mesma orde de cousas, hai unha xustiza poética na retirada do Alexandr Nevsky, dirixida por Serguei Eisenstein, do mercado soviético pouco despois da sinatura dese Pacto (a obra, que reconciliara ao director xudeu con Stalin e pola que recibira a Orde de Lenin, agasallaba ao espectador cun evidente paralelo entre os Nazis e os Cabaleiros Teutónicos) e o estreno da ópera ‘Die Walküre’, de Richard Wagner, no teatro Bolshoi o 21 de Novembro de 1940, tamén dirixida polo mesmo director. Os diplomáticos nazis queixábanse dos ‘trucos xudeos deliberados’ da montaxe, malia que a obra fose feita para facerlles a rosca e exibir a nova 'amizade' ruso-xermana. Esta peza daríalle o testigo de volta ao ‘Alexandr’ pouco menos dun ano despois...

4) Malia a terríbel devastación que causaron os Mongois nas terras que conquistaron (dende un xenocidio de millóns de chineses, no estremo Oriente, ata a destrucción irreparábel do Bagdad dos Abbasíes en 1258, cando o Tigris tornou vermello co sangue e negro coa tinta dos libros destruídos) tamén deron lugar, de xeito totalmente involuntario, a un Renacemento cultural que ía afectar a esas terras durante os séculos que lles viñan por diante. A tolerancia relixiosa e o desenrolo do libre comercio (bon, isto último en menor medida...) axudaron bastante ao renacer cultural, pero a clave radicou máis ben na interacción entre os dous polos estremos do enorme imperio, sinaladamente China e Irán, dando lugar a novos modelos e formas artísticas. Mentras que os mercaderes das terras persas axudaron a reorientar a producción da cerámica chinesa para o seu mercado iraní e ao espallamento dos manuscritos coloreados, tamén os modos cortesáns e as actividades de Pekin influíron positivamente nas dos soberanos Īl-Khānidas do Irán. Anos despois, ese túzaro salvaxe que foi Timur-Lang, visitado por un embaixador de el-rei de Castela (Ruy González de Clavijo deixaría un libro sobre as súas experiencias que aínda se conserva) veu a repetir a historia como traxicomedia, deixando moitas cidades e terras devastadas e un magnífico mausoleo baixo as espléndidas cúpulas de Samarcanda, ben cimentadas con sangue e adobe.