Pride and Prejudice

Si, miñas donas e meus señores. Confeso o pecado. Son o meu propio fiscal Vyshinsky, e declárome culpábel deste terríbel delito. Eu tamén teño os meus prexuízos. Nunha xerarquía negativa, e por orde crecente de antipatía, estarían:

1) Os actores

2) Os franceses en xeral

3) A cultura española (sobretodo a peninsular)

As raíces da animadversión soen ser as mesmas nos tres casos, a saber: trátase de grupos de xente que (alomenos no trato que teño tido con eles) amosan unha incríbel arrogancia, están inmensamente pagados de sí mesmos e satisfeitos de terse coñecido. A soberbia é algo que se perdoa, anque desagrade, cando alomenos ten detrás unhas virtudes e capacidades claras e evidentes. Mais nestes casos, non soe ser sempre así, nen moito menos...

No que se refire aos actores, certo é que pesa tamén o meu textocentrismo radical, que me fai velos como un estorbo menor (ou maior) na posta en escea de textos teatrais (que leo moito máis do que os vexo represantados). A simpatía do mantedor vai cara os dramaturgos, normalmente hábiles, intelixentes, bos escritores, ou por defecto, cara os directores (sobretodo cando falamos dun director-estrela, un Laurence Olivier, un Vsévolod Meyerhold, un Tadeusz Kantor, un Peter Brook, un Erwin Piscator). O problema é que os actores teñen unha enorme tendencia ao divismo e a pensar que son máis listos que os anteriormente citados (o que rara vez se cumpre. Unha notoria excepción é sir Ian Mc Kellen, 'Gandalf' para os frikies, 'Serena' para os amigos). Escoitar unha reportaxe de making-of (véxase, por exemplo, aos actores do 'Richard III' de Loncraine) ou simplemente as súas tertulias de café é dabondo para, no mellor dos casos, ruborizarse en extremo, e no peor, para sentir cómo o cerebro se licua e vai escorregando orellas abaixo...

O dos franceses é tamén antolóxico, xa que con rarísimas excepcións, todos os que teño topado son uns bordes arrogantísimos. Neste caso, diría que o motor é a súa posición de Lingüicidas Confesos e Imperialistas Fracasados, agora que París xa non é a capital do século XXI (e moito menos do XX), e que os da periferia miramos cara outros centros e estudamos inglés. Non toleran o de tornarse provincianos! Esta arrogancia borde tamén se da entre os grandes escritores e filósofos que teñen e que tanto me gorentan, mais como eses son xenios, teñen algún tipo de excusa. Ao respeito, quédome cos comentarios de Sir Gawain en París ('eiquí, o truco para que che atendan en calquer tenda ou restaurante é amosarte aínda máis chulo e faltón ca eles') e coas moitas risas que me provocaba a súa constante atitude de 'perdoarnos a vida'. Certo é, en aras da xustiza, que unha das rapazas do congreso (Clotilde) era a amabilidade e o encanto en persoa, e que malia que se fumasen case tódalas charlas, os franceses deste ano nos prepararon unha soiree moi divertida nunha das pasadas noites parisinas...

Last, not least, a cultura española. Neste caso, como de costume, son un mal calco dos franceses, tamén nos seus defectos (lévanos imitando con pobres resultados dende o XVIII polo menos, tamén nas institucións políticas). Evidentemente, como separatista visceral, xa miro con lentes escuros á institución cultural que pretende fagocitarnos e exibir o seu estátus asentado na 'utilidade' , 'calidade' e 'cosmopolitismo' das súas letras. E nembargantes, é a cultura española unha de inmensos abismos e saltos (na modesta opinión do mantedor, todo o que escribiron entre 1700 e 1910 podería guindarse a un enorme caldeiro de lixo. Irónicamente, poderiamos dicir que eles tamén viviron os seus 'Séculos Escuros'.), e unha na que o que actualmente máis me interesa se produce na súa periferia (a saber o mundo Latinoamericano).

FraVernero é, de todas maneiras, home de mentalidade mol e flexíbel, e agradeceríalle aos acusados (ou vítimas) dos seus resquemores que se puxeran en contacto con el e o axudasen a saír do pozo tenebroso das súas anti-afinidades electivas. Despois de todo, sería o primeiro en recoñecer a parcialidade mendaz destes criterios ('Y yo el primero, por la senda constitucional') e en celebrar o enterramento de prexuízos (e aproveito para publicitar o monumento ás víctimas homosexuais dos Campos de Concentración que acaban de construír en Berlín, no Tiergarten).

As cidades e a memoria. 2

Ó home que cabalga durante moito tempo por terras bravas vénlle o anceio dunha cidade. Finalmente chega a Isidora, cidade onde os palacios teñen escadas de caracol feitas de caracois mariños incrustados, onde se fabrican con arte longavistas e violíns, onde cando o forasteiro dubida entre dúas mulleres sempre encontra alí unha terceira, onde as pelexas de galos dexeneran en liortas sanguiñentas entre os apostadores. En todas estas cousas pensaba el cando desexaba unha cidade. Isidora é, xa que logo, a cidade dos seus soños, cunha diferencia. A cidade soñada contíñao novo; a Isidora chega en idade avanzada. Na praza está o muro dos vellos que miran pasar a mocidade; el está sentado en fila con eles. Os desexos son xa lembranzas.

Kafkiana

Dende logo, palabras como esa naceron para describir o edificio principal da Universidade de París 8 (Vincennes-St. Denis), e iso que un, dende a súa inxenuidade provinciana e periférica, pensara telo visto todo no que se refire a facultades atroces. A entrada no edificio non tiña perda: ficaba xusto enfrente da parada do metro. O problema, nembargantes, non era entrar, senón saír, xa que o labirinto interior desnortaba cunha grande facilidade...

Unha vez no interior da balea de cemento, o primeiro espazo que topabas era un engadido posterior, algo menos feeiro que o resto do edificio, con escaleiras mecánicas de subida, unha biblioteca e un longo pasadizo que che levaba ate a vella facultade. Esta era unha especie de patio interior cuadrangular, con escaleiras rubintes en tódolos currunchos cara quen sabe onde, unha descendente cara espazos sen saída (e o que despois descubriríamos que era o comedor universitario), unha pequena e cutre cafetería xusto no alto, e unha sospeitosa sala con tubos de neón (aínda agora discutimos os seus posíbeis usos, xa sexa 'picadero' oficial, bar ou o laboratorio dalgún inventor tolo...). Seguindo o camiño de cartaces (non baldosas) amarelos, tiñamos que tomar polo pasadizo de fronte, e virar á dereita nunha escalinata que viña precedida por unha fonte 'morisca' (???) chantada no chan, sen utilidade aparente (práctica ou estética) mais de certo uso no mapear destas escaleiras parisinas de Escher. Á dereita e á esquerda atopábamos toda unha galería de portas de latón/aluminio suxo e reflectante e algún que outro televisor abandonado antes de chegarmos á planta darriba, onde (sala 251) tiña lugar o Congreso. Eiquí a xeografía tornábanse un chisco máis humana, co cemento das paredes pintado, un balcón amplo e (despois de moito buscar, que non deron aparecido rápido) algún que outro cuarto de baño, a sala do café (que sistemáticamente remataba cando eu entraba nela, independentemente do momento que escollera para facelo) e unha aula de informática.

Con todo, o espazo préstase algo para os mitómanos, xa que os seguidores do Maio Francés, aquela algaradiña estudantil de fai 40 anos da que non me acordei por eses días (o exabrupto da adicatoria espontánea da miña charla foi para a Comuna de París, que tamén cumpría aniversario en números menos vístosos -137 anos- polas mesmas datas), gustarán de lembrar que a Universidade de Vincennes naceu estreitamente vencellada á frustrada revolución. Rápido tornou acubillo dos estudantes e dos profesores máis radicais, sobretodo no departamento de Filosofía (debía ser unha imaxe pavera a de Foucault e os alumnos guindándolle pedras á policía dende dentro da Facultade); os estudantes recomendábanlle os cursos aos mestres -na maior parte dos caso, con temas de materialismo, dialéctico ou non, e un forte tufo maoísta-, entre os cales descolaban o Foucault xa mencionado, Deleuze, Guattari e a filla de Lacan, Judith Miller -pouco tempo despois despedida e reducida a profesora de liceu polas súas 'actuacións'-. Mais todo isto acounteu noutro lugar, creo: nos 80 a universidade 'relocalizouse' en Saint-Denis, e agora limítase a ser a parte 'Disneylandia' do seu balieue (xunto coa basílica e o concello nos arredores; paseando por eses espazos e vendo as casiñas burguesas e axardinadas, custa lembrar que un está no escenario das máis famosas queimas de coches e motíns urbáns que encabezaban as novas o ano pasado).

Esta foi a pequena tribuna na que pontificamos os días pasados de comezos-mediados de Maio. Mais posto o telón de fondo do edificio, sobre as charlas na aula 251 falaremos noutra ocasión...

Os laios de Don Quixote (I, 5)

Viendo, pues, que, en efeto, no podía menearse, acordó de acogerse a su ordinario remedio, que era pensar en algún paso de sus libros; y trújole su locura a la memoria aquel de Valdovinos y del marqués de Mantua, cuando Carloto le dejó herido en la montiña, historia sabida de los niños, no ignorada de los mozos, celebrada y aun creída de los viejos; y, con todo esto, no más verdadera que los milagros de Mahoma. Ésta, pues, le pareció a él que le venía de molde para el paso en que se hallaba; y así, con muestras de grande sentimiento, se comenzó a volcar por la tierra y a decir con debilitado aliento lo mesmo que dicen decía el herido caballero del bosque:

—¿Donde estás, señora mía,

que no te duele mi mal?

O no lo sabes, señora,

o eres falsa y desleal.

Y, desta manera, fue prosiguiendo el romance hasta aquellos versos que dicen:

—¡Oh noble marqués de Mantua,

mi tío y señor carnal!

Y quiso la suerte que, cuando llegó a este verso, acertó a pasar por allí un labrador de su mesmo lugar y vecino suyo, que venía de llevar una carga de trigo al molino; el cual, viendo aquel hombre allí tendido, se llegó a él y le preguntó que quién era y qué mal sentía que tan tristemente se quejaba. Don Quijote creyó, sin duda, que aquél era el marqués de Mantua, su tío; y así, no le respondió otra cosa si no fue proseguir en su romance, donde le daba cuenta de su desgracia y de los amores del hijo del Emperante con su esposa, todo de la mesma manera que el romance lo canta.

Zazie (ou Vernero) dans le metro

Ah, o metro de París... serpe flexíbel, salmántiga envisgada que te acusa, microcosmos subterráneo, panza da balea con monicreces -non de madeira e orellas de burro, senón de carne, ferro e peluxe mol-, tobeira agochada de millóns de homes, ratas e baldosiñas negras de insectos de charol chic rispando xusto detrás dos azulexos brancos. Parafraseando ao poeta, 'o metro é a virxe / dos tempos modernos'.

Debo confesar a miña rotunda simpatía por este medio de transporte, tanto nas súas glorias como nas súas miserias. O metro (e o de París é o que lle puxo o nome en línguas hispánicas ao transporte baixo terra, coa súa auroral Compagnie du chemin de fer métropolitain de Paris, logo abreviado en Métropolitain, e aínda máis recurtado en Métro) é sempre un dos espazos no que máis me fixo cando viaxo a unha grande cidade; e o tempo que paso estudando as liñas de cor fosforescente é simultanamente de descuberta e fascinio. A súa xeografía ecoa as Cidades Invisibles de Calvino, e cada estación é un mundo de diversa tecnoloxía e adorno, mestura do vello e do novo, de graffitti, suicidas e marcas de humidade tocando un coro en Allegro con fuoco para mellor e máis rapidamente mover a inxente e apretada magma dos corpos en movemento. Espazo de tránsito, espazo público intermediario, que é tamén un corte vertical no fresco ou tapiz da sociedade, xuntando en (non tan) leda camaradaxe ás distintas clases nuns tubiños reducidos onde a violencia reprimida e a desigualdade exuda dos poros co aroma acre a suor de tantos membros apiñocados...

O tópico agora sería Pound (At a metro station) ou as bocas infernais do teatro sacro medieval -ou do Greco: véxase 'O soño de Felipe II'-. Mais como xa dixen, para mín o transporte subterráneo é un espazo de exaltación, tan intensa como as cores das súas liñas, que cifran unha escrita oculta de paradas e de números. Cada liña é unha historia coidadosamente trenzada con outras liñas e historias: o ton ven dado pola lonxitude, a cor aguda, o exotismo agochado nos nomes de persoas e de lugares: Place d'Italie en laranxa, liña 5, onde Goethe descende para ver florecer o limoeiro e recender un chisco das flores de azahar e o clima meridional, liberado dunha prisión inexistente (Bastille) e tropezando co nudo, ou escenario para despois dunha batalla: Stalingrad. Dúas portas (All along the Watchtower) pechan a mini-cidade da liña 4, en Morado: da Porte de Orleáns á Porte de Clignancourt. No medio, a transversal que fai de camiño máis curto corta coa liña 12, de intenso verde esmeralda, serpe emplumada, en Marcadet Poissonniers, a unha parada tan só da destartalada Jules Joffrin (e qué historia se agocha detrás dese nome, tan xordo e baleiro significante pra mín coma calquera ringleira de xeroglifos do templo de Luxor?). Logo a longa liña turquesa, entre azul e verde claro, que lambe lixeiramente o terrón de azucre negro das banlieues: 13 -St. Denís -Université, onde cada un dos pasados días tornábamos á luz dunha facultade incríbelmente fea incluso para o padal máis acostumado a certas feísimas construccións compostelás. E máis liñas, e máis cores, e máis nomes, engrandecido simulacro dos cables da luz cos que xogábamos a facer pulseiras, non mapas da gran cidade, nunha idade que xa parece infinitamente remota...

Ei-lo metro, un chisco do seu encanto e unha proposta, derrotada de antemán, dun mapear inmapeábel da cidade amada, soterrada 'sen que fose nunca nosa'. A outros xeógrafos lego a labor imposíbel, mentres eu sigo xogando cos diversos cables -vellos e novos- da nostalxia.

Post Scriptum: Para a miña vergoña e oprobio eterno descubro agora que Jules François Alexandre Joffrin foi un socialista, un dos loitadores desa Comuna de París que tanto admiro e cuxos espazos e restos tanto agocha a grande urbe...

Entremeses varios

[No sentido cervantino, claro. Deixámoslle o podio aos versos de Agustín de Rojas Villandrando cando dicía aquilo de: 'Y entre los pasos de veras /mezclados otros de risa /que, porque iban entre medias /de la farsa, los llamaron /entremeses de comedias']

Na vida, como na escrita, soen alternarse periodos nos que tes moito que contar e pouco que facer, e viceversa (e tamén os peores, nos que non tes nada que dicir nin que facer). Na bitácora alternan os meses de dique seco cos de entradas case a diario. Estes días andan moi revolucionados, pois alén do anecdotario de París e do Montclair teño a ledicia de anunciar que o compañeiro e amigo Manuel Lôpez Rodrígues gañou a XIVª edición do certame de poesía 'Suso Vaamonde' co seu poemario 'Antítese Nativa'. Agardamos poder pasar polo acto público, o 17 de Maio, e festexar a ben-merecida recompensa e publicación da obra, que tamén agardamos estexa nas nosas mans no máis breve tempo posíbel.
E falando de presentacións... a finais deste mismo Maio debera ter lugar a do poemario 'A Árbore Seca' do tamén amigo e tamén premiado David Souto; creo que será o día 30 en Compostela, anque convén ser escéptico coas datas...

O metropolitán Dragón de San Xurxo agarda para outro día, mentres evoco, para rematar, os dous iconos característicos da Caverna (nin de Saramago, nin de Platón, nin de certo antro famoso de Liverpool onde se estreaban os Beatles, anque comparta con este último o ser un soto húmido e repulsivo) do Infame Montclair, cuxa especialidade dantesca para atormentar os nosos almorzos consistía no célebre 'Pan de Rato' (un pan duro como unha pedra que imaxinábamos ao St. Denís loitando denodadamente por roer, e que ben pouco se asemellaba a aqueles brioches de María Antonieta) e nunhas bandexas terríbeis, de proverbial pestilencia, que un tiña que recubrir con montañas de papel branco para evitar ata a remota posibilidade de que a comida as tocase. Namentras, a Minotaura do soto finxía refregar nelas, e nós xogábamos un complicado xogo malabar evitando as mesas danzarinas para aproximarnos á cafeteira coa que manternos despertos nas longas, insomnes e divertidas xornadas que xa boto de menos -alén de botar de menos a sobredose de cafeína que inxerín en diversas formas nestes pasados 12 días, en cantidade suficiente para asasinar a un pequeno rabaño de elefantes. A resaca e síndrome de abstinencia maniféstase agora nun andar durmido a todas horas...

Máis sobre París, e sobre os premiados, nas próximas entregas!

A Comuna Montclair e a Hidra de 298 cabezas

Na macedonia de froitas que cociñara antes de marchar xa vos poñía sobre aviso das temíbeis condicións que agardaba topar no Hostel Montclair (alias 'Comuna Dzherzhinsky'). O longuísimo día primeiro de Maio foi un lento transfegar de nervios, premonicións e suores fríos, xogando a Casandra ou Sibila de Cumas na compaña dunha das ponentes; A xeografía de avións lixeiramente destartalados e claustrofóbicos (é o que teñen as aerolíneas baratas, amigos) e de aeroportos surrealistas -Cristal resplandecente, shopping mall no de Barcelona, estraños tubos e pasadizos sci-fi no Charles de Gaulle) eran telón de fondo para a conversa tráxica que xiraba obsesivamente arredor do Hotel, no que xa sabíamos que me tocara unha habitación de 4, con descoñecidos nomes hispanos na maioría, e a ela unha de 6 (!?), con nomes italianos (dende cando os italianos estaban apuntados ao congreso?). Imaxinábamos o peor, e cando nos topamos coa realidade, esta amosou ser un chisco mellor ca iso. Anque non moito, non vos creades...
Por exemplo: o feito de que houbera cuartos de baño nas 'habitacións' (sic...) era moi de agradecer, cando na primeira impresión pensamos que non era así. Certo é, nembargantes, que se trataba duns baños minúsculos, para 4 (ou 6), nos que a auga da ducha saía a presión, fría, carcelaria e inesquivábel, e apagaba despois de exactamente 16 segundos tras premer o botón (chegou a converterse nun exercicio de malabares o contar os segundos e premer o botón novamente no momento exacto).
Tamén tivemos a enorme sorte de que nos tocara en primeiros pisos. Rubir ata o sexto piso pola estreitísima escaleira/navalla de afeitar coma tiveron que facer os estonios é algo que non lle envexo a ninguén. E no caso deles, creo que non tiñan baño no cuarto, e unha soa chave para os tres habitantes da súa comuna...
Tocaría agora asaltar a cova de pedra húmida, abaixo de todo, onde nos daban un peculiar almorzo, e que servía de acubillo para unha familia de ratos cuxo patriarca foi avistado para terror das alemanas (eu propoñía alcumalo 'St. Denis', en homenaxe á universidade á que íamos falar e ao noso rei Cantigueiro; alén, plantexaba a utilidade de entrenalo para que premese as teclas dos nosos powerpoints. E iso sí que sería un verdadeiro 'rato' para o computador...). Mais xa escribín de máis. Sobre o almorzo e a Hidra (que como imaxinaríades, é o Metro de París) falamos noutra xornada...

Il Ritorno d'Ulisse in Patria

Pois iso, que xa estou de volta por terras galicianas, anque o feito de que hoxe durmise 2 horas (e a semana pasada, unha media de 4-5 horas diarias) réstame forzas para empezar a narrar o periplo parisién. Dende alá a cousa estivo algo atravesada para cronicar, dado o moito traballo nos seminarios e nas visitas, o escaso acceso á Rede de Redes e a infernal malevolencia dos teclados franceses. Mais paciencia, que mañá empeza a caixa dos tronos con todas esas anécdotas sainetescas e tráxico-cómicas que tanto gorentan ao meu público eiquí...

Post Scriptum: acabo de ler un textiño pequecho de Deleuze, e topo para o meu estupor que estou totalmente dacordo co que dí. Supoño que será o primeiro síntoma do 'mal francés' que debín de pescar alá polas orillas de Lutecia, no ventre da besta-metro-monstro subterráneo...