segunda-feira, dezembro 28, 2009

Reseñas - Kioto

Un préstamo de amigo puxo nas miñas mans fai pouco un libro de Yasunari Kawabata baixo o título de 'Kioto'. A edición inclúe alén da novela homónima (cuxo nome orixinal é 'A vella capital', en xaponés Koto / 古都) o relato 'A danzarina de Izu'. Por motivos de espazo non falaremos do relato, e da edición só comentar que é unha tradución indirecta do ano 69 a partires do alemán, co que seguramente se perda moito polo camiño.

Pódese dicir que Kioto é, como cabería agardar, unha novela de ambiente. Hai moitas obras que poñen a énfase nunha acción continua, perpetuum mobile co que manter ao lector distraído, e que apenas erguen un telón de fondo mínimo sobre o que corren e brincan as personaxes ao longo das súas variadas aventuras. Noutras, a acción resulta case un accidente, unha obriga molesta do oficio que apenas agocha que o protagonista é o mundo da novela, un cronotopo peculiar que seduciu ao narrador e que éste, mellor ou peor, tenta presentarnos vivamente diante dos ollos. É o caso do Gatopardo, de Lampedusa. E tamén é o caso desta peza de Kawabata, onde a ex-cidade imperial é o suxeito evidente que predica as súas páxinas.

En tanto se pode falar de acción, esta vese limitada a algunhas impresións e episodios ao longo dun ano da vida de Chieko, filla adoptiva de comerciantes en telas e kimonos da urbe. Neste prazo a protagonista descobre unha irmá xemelga biolóxica e navega un triángulo (máis ben cadrado) amoroso irresolto entre Hideo, un tecelán tradicional, e os irmáns acomodados Shinichi e Ryusuke. Podemos engadir algúns episodios dos seus pais, Takichiro e Shige, e unhas cantas visitas a xardíns, templos, festas, casas de geishas e bosques de cedros no arrabaldo norde da cidade, e a obra está feita...

Ou non. Todo o dito daría a impresión dunha peza costumista ou 'turística', e nada máis lonxe da realidade. Kioto é unha novela tremendamente xaponesa na súa forma, nas súas imaxes, nas súas ideas. As catro estacións e as súas mudanzas -tema realmente obsesivo nos autores nipóns- marcan o tempo e os cambios ao longo da obra, que comeza na primavera e remata no inverno; o compás acompáñano as diferentes formas da vexetación estacional: dende a fermosísima imaxe incial do arce fendido con dúas matas de violetas (metáfora que se verá despois das dúas irmás que aínda non se coñecen) aos tulipáns e árbores de alcanfor no xardín botánico, as cerdeiras en flor de Heian jingu ata as copas dos cedros, cubertas pola neve, erguendo un derradeiro penacho de agullas verdes coma simulacro de flores misteriosas. As 3 grandes festas da capital -o festival dos acivros, o de Gión e o das Idades) dan un equivalente humano e datas concretas para xogar coa memoria e cos encontros (respectivamente, de Chieko e Shinichi, de Chieko e a irmá, e da irmá e Hideo).

Igualmente xaponés, e sublimado aínda máis ao tratarse da 'vella capital' é o tema do conflicto entre o novo e o vello. De novo, un coñecimento someiro da historia xaponesa axuda a percibir que o Xapón é un país acostumado a modernizacións a marchas forzosas, e a unha complicada dixestión e conflicto dos choques que se producen. Kioto aparecería a priori como o escenario elexíaco onde o pasado, nos seus aspectos máis líricos e positivos (industria artesanal, casas tradicionais, beleza natural) parecería resistir a unha modernidade banal (a acción da novela está claramente apousentada nun periodo post 1950). E nembargantes, anque algo disto hai, a reflexión do autor é máis complexa. A cidade mesma é presentada como bastante máis aberta ás innovacións do que se podería crer. Di o autor "É sabido que a milenaria cidade foi sempre a primeira en adoptar as innovacións occidentais. Esta é unha das características dos habitantes de Kioto". Mais a adopción non deixa de ser irónica, e cítase para informar do primeiro tranvía do Xapón, que se segue a empregar na capital cando xa deixou de ser moderno e utilitario, e cuxa supresión da lugar a unha peculiar cerimonia de despedida, na que moitos dos viaxeiros viaxan nel durante uns días cos traxes da época Meiji (de 1868 a 1912). Esta mesma infiltración e absorción atopámola no pai da protagonista, Takichiro, que alén de dirixir o negocio de telas, deseña estampados; fortemente tradicionalista nos seus gustos e hostilidades ao moderno (os turistas americanos mercando cámaras de fotos e telas estandarizadas, as novas industrias modernas e as edificacións de cemento nas aforas), topa pola contra inspiración para novos deseños nos libros de Paul Klee ou Miró que lle agasalla a súa filla...

En resumo: Kioto é unha obra deliciosa, anque cun tempo e cunhas formas delicadas que só gorentarán moito a aqueles de espírito lírico e ornamental (o gusto intensificado polo ornamental é tamén unha característica moi habitual en moitas das artes e estilos nipóns) que desexen percorrer cos ollos da mente a vella capital. Entre eles está o comité do Nóbel, que na concesión a Kawabata non deixou de citar esta peza, xunto con País de neve e Os mil grous.

4 comentários:

Anónimo disse...

Máis entradas coma esta, por favor.
Ramón

FraVernero disse...

Bah... só me das coba porque acepto someterme á soirée de hoxe á noite, cando estaría máis cómodo durmindo entre as sabas...

xD

Leopold Bloom disse...

ah Manolo, Rulfo dejó la bebida al llegar a cierta edad...

FraVernero disse...

Hahahahaha... pois agora leo o teu comentario, Panero, cunha copa na man (crema irlandesa, para máis señas, é que o tempo pasa implacábel...)