Callinicas notas (2)

CAPÍTULO 1: A XERGA DA POSMODERNIDADE

No primeiro capítulo, C. vaise dedicar a por en cuestión a utilidade conceptual do ‘Posmodernismo’ (de agora en diante, PoMo). A súa liña principal segue os perceptíbeis problemas de facer casar unha visión filosófica do termo (crítica da Ilustración, do progreso, relativismo) coa artística-literaria (onde ‘Modernismo’ significa cousas moi diferentes e engloba unha cronoloxía tamén distinta).
-Revolución vs. PoMo. A aceptación do PoMo implica a renuncia á primeira, dada a incredulidade nas metanarrativas Lyotardiá (incluída a emancipatoria)
-Lyotard rexeita o programa e os modelos da Ilustración, tanto os sinxelos coma os complexos (Hegel, Marx)
-Conecta coa tradición irracionalista (crítica romántica da Ilustración, Nietzsche, os Modernistas...). Non é unha gran novidade (coetánea coa propia Ilustración).
-PoMo, conciencia apocalíptica por oposición á fe na razón e na ciencia (L. Hutcheon)
-Reducir a ‘modernidade’ a iso implica ignorar o ‘Modernismo Literario’ ou pretender que este é ‘Posmoderno’.

-Modernismo Literario: fenómeno complexo e variado (Surrealistas, Modernism, Dadá, Constructivismo...). Algúns negan que se poida reducir a unha etiqueta conxunta.
-Lunn (e C.) aceptan como características: autoreflexión (v.g., Proust), simultaneidade e montaxe (Eisenstein, Picasso), paradoxo e desaparición do suxeito.
-Jenks: ‘PoMo en arte defínese pola dobre codificación e polo retorno á tradición’. PERO véxase T.S. Eliot (montaxe de voces, sincronía da tradición literaria).
-L. Hutcheon: ‘o PoMo en arte é + amplo no uso desas voces (metaficción) e antielitista’ (a prol da cultura de masas). PERO véxase Stravinsky, Eliot (influído polo Music Hall) e aínda aceptando o hermetismo dalgúns, non podemos reducir o Modernismo a discursos de mandaríns autocompracentes: Futuristas rusos, Surrealismo, Dadá (revolucionar a vida, non esteticismo).

-Unha liña distinta sería a dos que ven o arte PoMo como unha continuación (non ruptura) do Modernismo (ou alomenos, de tendencias e aspectos). Liña que segue (paradóxicamente?) Lyotard. Os dous momentos compartirían a súa persoal ‘reapropiación creativa’ do Sublime Kantián (recoñecemento e incluso pracer ante unha incapacidade recoñecida para acadar totalidades). A diferenza: o Mod. é nostálxico (consólase na forma e na nostalxia dun pasado no que a totalidade era posíbel) e o PoMo non (convertése nunha especie de ‘áscese’ para subliñar o irrepresentábel e o seu fracaso inevitábel en representar).
-Percíbese o gusto de Lyotard por meter no seu campo a Vangarda e as súas pulsións, visión totalmente oposta á doutros teóricos PoMos (Jenks, Jameson). ‘Joyce é PoMo’ para el (PERO Joyce emprega o mito e modelos cíclicos para crear unidades).
-Jameson: Joyce é Modernista. O definitorio deste sería unha certa centralidade da introspección e a experiencia subxetiva e persoal. Mais varios dos Mod. ingleses rexeitarían esa descripción; anque a aceptásemos, outras vangardas europeas problematízana (a interiorización remata por saír e conectar co contorno social: Freud, Klimt, Kokoschka).
-Scott Lash: PoMo como arte de superficie, ‘icónico’. PoMo inmanente dentro do Mod. mediante o Surrealismo. PERO ignórase a politización intensa e determinante do Surrealismo (e Dadá). Lash tenta asociar a ruptura benjaminiá da aura coas prácticas PoMo, pero encaixa moito máis coerentemente coa Modernismo máis clásico e coa práctica de Brecht e o seu teatro (moi difícilmente asociado a nada PoMo).

Conclusión: o discurso PoMo é incapaz de ofrecer unha explicación coerente que conecte a ‘Modernidade filosófica’ coa artística. Limítase a xerar clichés reduccionistas e unha lectura apocalíptica da cultura occidental (Nietzsche, Heidegger) repetindo desde os inicios os seus erros de base (razón, suxeito, progreso, ciencia, etc...). Visións alternativas (H. Blumenberg, sobre o orixinal e innovador da secularización e a aparición da modernidade). Despois de este exercicio de ‘crítica negativa’, C. promete no seguinte capítulo ofrecer a súa visión (presumimos que máis coerente) das relacións entre Modernidade literaria e filosófica.

Pastel de Laranxa

Este, pola contra, non me convenceu demasiado. A mestura da mel co zume de laranxa crea a impresión dos remedios contra a gripe. Qué se lle vai facer...

Callinicas Notas

En xeral, teño unha memoria relativamente boa. De tódolos xeitos, a miña preguiza para tomar notas fai que o que no seu día era unha serie de imaxes e argumentos bastante claros vaia esvaecendo co tempo nunha sorte de néboa difusa de xeralidades. Lembro que o libro de Alex Callinicos 'Contra o Postmodernismo' me resultara bastante convincente nos seus argumentos, anque agora mesmo non me veñan á mente cales eran estes. É por iso que decidín facer unha rápida relectura do volume ir ir pendurando algunhas notas para futuras e rápidas revisións...

INTRODUCCIÓN

Xa dende as primeiras páxinas, Callinicos bota toda a carne no asador e deixa sentados os principios axiomáticos da súa crítica, que despois desnovelará en detalle. Os seus puntos principais son:

-O 'Posmodernismo' como etiqueta conceptual, teórica e explicativa é popurrí mal mesturado de tres tendencias diferentes en diferentes eidos, a saber: a) un novo movemento na arquitectura, preconizado por xentes como Robert Venturi ou Charles Jenks, que rexeitaba o modelo dominante desde a posguerra do 'Estilo Internacional' (Bauhaus, Le Corbusier, Mies van der Rohe), coas súas edificacións anti-ornamentais, xeométricas, racionalistas e utópicas. Eiquí a etiqueta 'Posmodernismo' propón unha arquitectura alternativa máis lúdica, que homenaxea e rescata elementos de estilos históricos anteriores e locais, e que tamén é receptivo aos gustos da cultura de masas ('Learning from Las Vegas'); b) unha serie de evolucións na filosofía continental que se deu en alcumar 'Postestructuralismo', protagonizadas por pensadores franceses coma Foucault, Derrida, Deleuze ou Lacan, e que teñen en común o rexeitamento da Ilustración e dos criterios de verdade, e as visións e teorías totalizadoras e homoxéneas da sociedade, dos suxeitos e dos discursos; e c) os discursos de certos sociólogos sobre unha presunta sociedade 'Postindustrial', caracterizada por cambios no modelo de consumo, descentramento, novas tecnoloxías, que terían acontecido dende os anos da posguerra e ata hoxe.

-Nos anos 80, este conxunto tería sido soldado e posto en conxunto como unha teoría unificada por varios pensadores (sobretodo Lyotard no seu libro La condition postmoderne), epígonos do postestructuralismo, que proclamaban a chegada dunha condición posmoderna caracterizada polo escepticismo perante as metanarracións (incluídas as emancipatorias), e que se sustentaba nos tres elementos denantes citados: unha base material (mudanzas económicas e sociedade 'postindustrial), teórica (postestructuralista) e cultural (cultura 'postmoderna'). Non deixa de resultar paradóxica que a chamada ao fín das Grandes Narracións se faga a base de crear outra: a dunha especie de fin da historia apocalíptico no que chegamos ao recoñecemento dunha sociedade pluralista e heterodiscursiva coma o mellor dos mundos posíbeis.

-Callinicos sospeita que o éxito destes discursos, malia a súa febleza intelectual, débese básicamente ao desencanto co fracaso dos cambios revolucionarios despois do 68 por parte da intelligentsia francesa, unido á súa integración a uns niveis de consumo elevados. Estaríamos a falar dunha especie de trahison des clercs, pola que os intelectuais abdican dunha posición crítica coa sociedade realmente existente e coas posibilidades de transformala, alén dos xogos privados estéticos, as resistencias 'textuais' e o 'fashioning of the self'.

Ao longo dos capítulos da obra, o autor irá progresivamente criticando cada unha das tres tendencias denantes citadas, ás que considera incorrectas e sobrevaloradas aínda antes da súa posta en común por Lyotard e outros. Mais diso falaremos na seguinte ocasión...

Arredor da poesía chinesa clásica

"A énfase no importante rol da poesía no desenrolo da vida política e social foi (e aínda é) un aspecto central da tradición poética chinesa. De feito, seguramente se trate dun erro o de que se fale en calquera xeito que sexa de 'poetas' chineses. Resulta moi dubidoso que ningún escritor chinés de poesía se vise a si mesmo principalmente coma 'poeta' no senso occidental da palabra -como un individuo cuxa función principal é a de compoñer poemas. En China, a habilidade na escrita poética non é un logro educado de verdadeiro cabaleiro; é o requerimento para a admisión a tal estatus. E esta convicción foi institucionalizada de xeito permanente e regular a comezos da dinastía T'ang, cando a composición en dous xéneros poéticos (o fu e o shih) pasou a converterse nun requisito necesario para os exames públicos de acceso ao funcionariado.
A institucionalización da poesía, tanto idealmente coma a característica distintiva dun cabaleiro habilidoso coma de xeito práctico como un dos requerimentos do oficial de éxito, pasou a definir de xeito moi estreito o público para a poesía tradicional chinesa. Do mesmo xeito que a antoloxía Shih-ching constituíra o currículo base para Confucio e outros diplomáticos do periodo Zhou, igualmente continuou (xunto con outras seleccións posteriores de poesía) a formar parte do temario das oposicións para o servizo gubernamental. Malia que o currículo mudase de tempo en tempo, era considerábelmente uniforme para calquera xeración concreta de autores. Estes compartían unha educacion uniforme e uns obxetivos de carreira comúns que, tomados en conxunto, os definían coma un grupo social e literario -os literatos- que deu lugar a unha clase distintiva moito máis perdurábel e cohesiva do que calquera grupo similar da nosa tradición occidental".

Tarta de arroz con leite

Todo un éxito. Hai que repetila, algunha volta...

Hyakunin Isshu - Poema

Estes días pasados estiven a ler o Hyakunin Isshu, unha antoloxía clásica xaponesa de 100 poetas e 100 poemas compilada a comezos do século XIII por Fujiwara no Teika (el mesmo tamén un destacado poeta e compilador de antoloxías de importancia coma o Shinkokinshu ou o Chokusenshu). A versión que emprego é unha traducción coidadosamente anotada, comentada e ilustrada a cargo do profesor Joshua S. Mostow ('Pictures of the Heart: the Hyakunin Isshu in word and image'), grazas á cal puiden disfrutar dos poemas e aprender cousas novas sobre a poesía waka e as súas interpretacións ao longo do tempo.
A obra en cuestión converteuse co paso das idades nun clásico moi popular en Xapón, e nunha especie de compendio popular da antiga poesía cortesá (que era un couto pechado elitista e restrinxido tanto na creación coma no consumo). Parte desta popularización incluiu a difusión, dende o século XVI, de edicións ilustradas -co poeta e co poema en diferentes viñetas- e comentadas por extenso; a necesidade dos comentarios é obrigada incluso para nativos, dado o carácter suxestivo, de ocasión' e breve dos versos, e as dificultades de linguaxe e contexto histórico-cultural.

Imos a ilustrar a antoloxía co poema número 5, de Sarumaru, para (nunha entrada posterior) discutir algúns dos problemas de hermenéutica e interpretación que ten suscitado, e que tamén servirán de exemplo do resto da obra. Di así:

Cando escoito o brado
do cervo que chama pola súa parella
pisando a través das follas caídas
no máis fondo das montañas, entón sei que estamos no intre
máis triste do Outono

Oku-yama ni
momijhi fumi-wake
naku shika no
kowe hiku toki zo
aki ha kanashiki

Outra tarta...

Ou máis ben debéramos falar neste caso de 'Pastel', ou quizaves de 'Pan doce'. Déixase a gusto dos lectores. Este leva xenxibre e uvas pasas ben picadiños no interior, como se aprezará no corte transversal...

Unha pérola ao respeito da miña moza: 'Se fose escritora podería escribir un relato arredor dun pasteleiro marxista: fai doces para os ricos mentres agarda pola revolución!'.

Tarta de Mazá e Uvas Pasas

Esta fíxose un chisco máis complicada para o principiante pola masa (creo que se lle chama pasta flora), que ten o seu aquel para moldear e para extender...