Fénix de metal e madeira laqueada

“Cual nueva Fénix en flamantes plumas matutinos del Sol rayos vestida”

Luis de Góngora, Soledad Primera

Atópase a vila xaponesa de Uji ás aforas de Kioto, anterga capital imperial, e xunto con ela, repositorio dunha serie de ruinas, templos e castelos incluídos baixo o epígrafe “Historic Monuments of Ancient Kyoto (Kyoto, Uji and Otsu)” na listaxe do Patrimonio Mundial da Humanidade, da Unesco, facendo compaña entre outras á catedral de Santiago ou á Torre de Hércules. A distancia que media coa vella capital é mínima, e leva a día de hoxe uns quince minutos en tren; porén, nas idades anteriores aos coches e ferrocarrís, naquela época de esplendor cortesán e poético que tan ben recrea Murasaki Shikibu na súa novela de Genji, Uji era un pobo tenebroso e escasamente poboado das aforas ao que levaba unha boa xornada de marcha dacabalo chegar; un escenario lúgubre e telón de fondo para a parte máis tristeira da súa novela, cos amoríos frustrados de Ukifune o seu suicido frustrado nas augas do impetuoso río que aínda lle dá nome ao lugar. O Uji segue a correr, cabalo salvaxe de escumas abondosas, baixo unha ponte reconstruída, e a cidade a medrar. Tras unha pequena marcha dende o río chégase ao seu monumento máis sinalado: o Byodoin.

Construíndo na época de esplendor cultural e cortesán de Heian (794-1185), o Byodoin realmente naceu como mansión campestre e aristocrática. Poucos anos da súa construcción pasaría a mans de Fujiwara Michinaga, o máis senlleiro representante dunha dinastía de políticos e rexentes que nos comezos do primeiro milenio conseguiran facerse co poder político no Xapón, reducindo aos emperadores a figuras decorativas e facendo de xenerosos mecenas das artes e das letras. O pouco modesto Michinaga tería oportunidade de congratularse das súas florecente fortuna en versos tan fachendosos coma os seguintes: “Este mundo noso, penso, / é de certo o meu mundo. / Como a lúa chea, alumeo / sen que me tape nube algunha”.

Será o seu fillo, Yorimichi, o que done a vila a unha orde relixiosa, converténdoa nun templo que, grazas a unha singular fortuna émula da de Michinaga, é o único edificio orixinal do periodo de Heian que (restauracións aparte) se conserva intacto a día de hoxe, sobretodo no que toca á súa edificación principal: o Salón do Fénix (鳳凰堂 Hōō-dō), ou de Amida, construído en 1053, e recentemente restaurado polo goberno nipón para revivir as súas cores exteriores e o seu esplendor.

O Salón do Fénix está composto por unha estructura rectangular e central escoltada por dous corredores laterais en forma de L e un traseiro, en forma de cola; diante presenta una  enorme lagoa artificial. O seu nome informal de ‘Salón do Fénix’ derivaría da parella de estatuas douradas desta ave mitolóxica que decoran o tellado da construcción ou da forma mesma do edificio, que coas súas edificacións laterais e traseira asemellaríase á figura dun fénix coas azas estendidas.

Dentro do edificio topamos unha xigantesca estatua do Buda Amida, a cuxa secta e culto está adicado o templo que nos ocupa. O culto a Amida promete, fronte a outras formas máis rigoristas de budismo, unha salvación directa e sinxela para os seus devotos, que cando morran serán escoltados por Amida cara a Terra Pura de Occidente. Tal é a escea (raigo, en xaponés) que, nunha sorte de retábulo, representa a estatua dourada do Byodoin: de case tres metros de altura e tallada polo mestre Jocho en madeira de ciprés xaponés (cryptomeria), o Buda repousa sobre un trono de loto e envolto en chamas de aurivería con imaxes de apsaras e boddhisatvas. Nas paredes de fondo habería pinturas (hoxe apenas conservadas, anque no museo pódense ver reconstruccións) e estatuas de madeira coas deidades celestes que tocan instrumentos e acompañan a Amida no seu descenso pola alma do finado.  

Para todos aqueles que viaxen non á Terra Pura senón ao sorprendente e fermoso país do sol nacente, o Byodoin é unha parada obrigada que non vos debedes perder. Máxima trala restauración recente que vos citaba denantes, e que lle permite a esta ave fénix de metal e madeira laqueada lucir coma nova de trinque. No parque que ten diante pechade os ollos e imaxinade por uns intres que o sol a disolve, ou desata, en cinzas, con raios cos que ela mesma volve a refacerse e a vestirse, máis fermosa e refulxente que antes.