Libros do Mes

Feet of Clay de Terry Pratchett [E]

Maskerade de Terry Pratchett [E]

*Postmetropolis de Edward W. Soja

*Piers Plowman de William Langland

Profilaxe

"Adquirir unha educación é un pouco como unha enfermidade de transmisión sexual: faiche inaxeitado  para moito traballos e logo sentes a necesidade de pasarlla a outras persoas".

Terry Pratchett, Hogfather

Arazá Vermello

Eis un dos primeiros froitos que, ás portas do inverno, dou unha das plantas de arazá vermello (psidium cattleianum) que plantei o ano pasado. O froito é realmente curioso: semella unha goiaba pequena (coa que está emparentada) e presenta un sabor complexo de clasificar: non demasiado doce, algo acedo, refrescante, cunha polpa mol entre branca e vermella e unhas pequenas sementes duras. Imaxino que cando as arboriñas dean máis, poden resultar moi útiles para batidos, tartas e (quizaves) xelados.

A especie é ao parecer bastante resistente ao frío, podéndose dar tamén nas Inglaterras. En zonas tropicais, mesmo resulta planta invasora (en Florida ou Hawaii), mais non creo que aquí cheguemos a ter problemas cos meus dous inquilinos. Canto ao seu nome, tomo emprestada a forma portuguesa, xa que non me consta forma galega (en castelán e inglés o seu nome máis habitual é 'goiaba de Cattley' -polo botánico británico que a descubriu- ou 'goiaba amorodo', supoño que máis pola cor que polo sabor -nas fotos que se ven na Rede de Redes, tenden a un vermello intenso algo alonxado deste púrpura de Tiro co que saíron as miñas-).

Victorian Rap

Un vello favorito do mantedor: The Major General's Song, da opereta de Gilbert e Sullivan The Pirates of Penzance...

Libros do Mes

Palazzo Te: Giulio Romano’s Masterwork in Mantua de Ugo Bazzotti

Relación de las cosas del mundo de Zhang Hua

The Simulacra de Philip K. Dick

Soul Music de Terry Pratchett [E]

*Postmetropolis de Edward W. Soja

Manrique xa non lles dí nada aos adolescentes

... por non falar xa do meu adorado Juan de Mena. Do marqués de Santillana só asimilan, cun xesto de desprezo, que as Serranillas son patriarcais e machistas, e incompatíbeis coa sociedade (pos)moderna (e o mantedor pensa "máis que as letras do reguetón?").

Tampouco é cousa de idealizar a nosa propia xuventude (como, a nuestro parecer / cualquier tiempo pasado / fué mejor), mais alomenos no meu caso particular, os temas, ou teimas, da chegada inevitable da morte, do ubi sunt, do homo viator, da vita flumen ou da vanitas vanitatum, todo aderezado coa sinxela linguaxe manriqueña e o ritmo atraínte da copla de pie quebrado, tocaban unha fibra sensible, cunha réplica iconográfica perfecta no cadro O triunfo da morte de Pieter Brueghel o Vello, que sempre me causaba un arreguizo de terror cando o topaba entre as páxinas da Crónica da Humanidade ilustrando a entrada sobre a Peste Negra...

Reseñas - Relación de las cosas del mundo

Relación de las cosas del mundo

Zhang Hua (traducen Yao Ning e Gabriel García-Noblejas)

2001, Trotta - Pliegos de Oriente / UNESCO

* * (regular)

Restos dunha enciclopedia traducidos cun chisco de desleixo. Porén, un clásico chinés necesario para frikies do eido.

É o Bowuzhi (o título orixinal da obra que nos ocupa) unha peza que faría as delicias de Borges, e que tal parece sacada do seu maxín, das súas clasificacións e enciclopedias imaxinarias de estremo oriente.  O texto consiste nos restos fragmentarios (apenas uns 10 capítulos dos 300 orixinais) dunha inmensa enciclopedia na que o polígrafo, poeta e ministro Zhang Hua (232-300), unha das figuras literarias máis senlleiras do periodo Jin Occidental (265-316), facía unha perspectiva detallada de lendas, historias, alquimia, farmacopea, botánica, antropoloxía e xeografía anterga chinesa. 

Por desgracia, e no seu estadio actual de semiruina rescatada penosamente, anaco a anaco, pedra a pedra, doutras enciclopedias e refundicións, a Relación de las cosas del mundo ten un interese relativamente menor, anque ilumina e complemente curiosidades intelectuais nos terreos denantes citados (anque moitas veces con información semellante á que se topa en obras contemporáneas coma o Shang Hai Jing). Podedes imaxinala coma un equivalente asiático das Antigüidades Xudaicas de Xosefo ou dos fragmentos anticuarios de Varrón: unha auténtica e antiga tenda de curiosidades. 

Persoalmente, xa tiven ocasión de ler outros textos do mesmo autor, na forma dun libriño pequeno coa totalidade da súa obra poética conservada e un pequeno perfíl biográfico; coñecemento previo que fixo de catalizador, na ausencia de tradución inglesa accesible deste texto, da súa compra e lectura. Porén, teño que lamentar que a tradución presenta moitos dos típicos erros que nacen da ausencia dunha tradición académica de estudos siníticos na península e que xa teño topado noutras versións españolas de clásicos chineses: as traducións son moitas veces 'indirectas' e a dúas mans (un chinés que coñece a língua clásica e un occidental que 'pule' e refina a primeira versión) e cólanse numerosos erros nas notas, comentarios e mesmo no texto que calquera que coñeza un chisco de cultura chinesa clásica detecta rápidamente máis que dan unha sensación de desleixo. Hai confusións en dinastías e emperadores, confusións en periodos históricos, confusión de títulos dos señores feudais e, aínda máis grave, descoidos co nome da mesma persoa; así, podemos ver nun anaco referencia ao poeta Wang Can e, pouco despois, mención dun tal 'rei Can' (erro básico que parte de que o nome do poeta, Wang, é tamén a forma chinesa de 'rei').

Porén, quixera rematar cunha nota optimista, aplaudindo unha colección como a de 'Pliegos de Oriente' e só desexando que poñan algo máis de esmero no futuro. As traducións moitas veces (e falo por experiencia propia) fanse nuns tempos estresantes e limitados e non sempre por profesionais da especifiquísima materia que trate un texto, mais un chisco máis de tento e revisión serían de agradecer nunha obra que, amais, leva o carimbo da UNESCO.

Moorcock, o carallán

The Dancers at the End of Time

Michael Moorcock

1981, Book Club Associates

* * * * (bo)

Entretida e hilarante exploración dun futuro remoto e hedonista e dos contrastes entre unha sociedade hipermoral (e hipócrita) e unha sociedade amoral (e aburrida).

Como xa sabedes, Michael Moorcock é unha das vacas sagradas do mantedor desta bitácora, un escritor que case sempre consegue entreterme e instruírme a partes iguais (anque tamén é humano, e como vive de vender libros, ten compilacións e relatos escritos co piloto automático de máis ben dubidosa calidade). Moitas das súas novelas, pertencentes ao ciclo do 'Campión Eterno' son, en realidade, variacións sobre un mesmo tema, algunhas máis logradas que outras (o ciclo de Elric, por exemplo, moito mellor que os de Corum ou Dorian Hawkmoon, anque estes tamén teñan os seus encantos e deliciosas peculiaridades).

Porén, e anque The Dancers poida encadrarse de xeito laxo entre as series do Campión Eterno, realmente o que Moorcock fai nas tres novelas que compoñen esta triloxía (An Alien Heat, The Hollow Lands e The End of All Songs) é virar o taboleiro de xadrez e porse a xogar ao backgammon. Expliquémonos.

A premisa e o elemento sustentante que está por detrás de The Dancers é o que, un pouco informalmente, poderíamos definir, no mellor sentido do termo, como unha carallada: Moorcock decide confrontar a través de dous personaxes e o seu (posible) amorío a dúas sociedades nos estremos máis radicais posíbeis da moralidade: dun lado temos a Jherek Carnelian, habitante da 'Fin dos Tempos', un periodo no que os escasos humanos que fican son decadentes inmortais adicados aos praceres e a xogos de omnipotencia facilitados por aneis de poder creados polos seus ancestros millóns de anos antes; podendo resucitar a vontade e alterar o mundo físico que os rodea cun mero chiscar dos dedos, as súas vidas indolentes só afrontan o obstáculo do aburrimento e as visitas ocasionais de viaxeiros do tempo e do espacio, moitos dos cales pasan a engrosar as coleccións e os 'zoos' privados desta sociedade.  Coma tódolos seus contemporáneos, Jherek é un ser totalmente amoral, coas peculiaridades propias de ser o último home nacido "ao xeito tradicional" e de posuír unha curiosidade arqueolóxica no século XIX da historia humana, que se dedica a recrear con cómida torpeza e confusión. Toda a trama da novela comeza co seu intento por comprender o concepto de "moralidade" que aparece nalgúns dos rexistros documentais do pasado que chegan ás súas mans.

E eiquí é onde entra en escea a outra personaxe principal, que ao contrario que Jherek, que non sabía nada de moralidade, sabe todo o que hai que saber dela: a señora Amelia Underwood, unha matrona victoriana arrastrada de xeito pouco claro ao futuro "dexenerado" da Fín dos Tempos e que rápidamente interesa a Jherek como fonte de coñecementos e coma obxectivo amoroso (o amor tamén está medio esquencido na hedonista sociedade da Fín dos Tempos, ao contrario que tódalas formas imaxinables de sexualidade, incluídos incestos gráficamente descritos e presentados coa naturalidade con que se practican no seu tempo).

Con tales mimbres, podedes imaxinar o cesto que forxa o escritor londinense: a historia é unha humorada onde rir a cachón coas torpezas e anacronismos de Jherek na súa reconstrucción do século XIX, da súa lenta "educación sentimental e moral" e dos agudos contrastes e malentendidos que provocan os subseguintes viaxes no tempo (incluída á Inglaterra Victoriana) nos que Jherek pescuda á súa desaparecida e amada Amelia no seu Bromley natal, un aburrido e monótono suburbio do Londres decimonómico nas antípodas da exhuberancia futurista e decadente da que provén o protagonista. Polo medio aparecen interesantes esceas e personaxes secundarias, como H.G. Wells (co que Jherek discute nunha viaxe en tren sobre viaxes no tempo), a Orquídea de Ferro, nai do protagonista ou o maquiavélico e misterioso Lord Jagged de Canaria.

En conclusión, Moorcock creou unha obra cómica e deliciosa case como unha desas "morality tales" do teatro medieval inglés, obra que se le con regusto e na que se ven con moita claridade algunhas das paixóns do seu narrador: a Inglaterra Victoriana, o decadentismo fin-de-siècle e unha certa cosmovisión hippie e decadentista (como sería unha sociedade amoral e omnipotente) unida ao concepto de que o 'equilibrio' ideal para os seres humanos está entre un caos de ausencia de normas e infinitas posibilidades (que estanca na repetición aburrida e vangardista do perpetuum mobile) e unha lei de normas lóxicas, inmutables e claras (que estanca na idolización e fosilización dunha orde que non será sempre valida e correcta, e que esclerotiza a libertade e a creatividade humanas).

Libros do Mes

Time out of Joint de Philip K. Dick

City of Quartz de Mike Davis

Ratzinger’s Faith: The Theology of Pope Benedict XVI de Tracey Rowland [E]

*Palazzo Te: Giulio Romano’s Masterwork in Mantua de Ugo Bazzotti

*Como sobrevivir a la ESO y ser feliz de Eduardo López Prieto [E] [R]

Efecto Bolboreta

Nun artigo moi interesante, os investigadores Paul A. Kirschner e Jeroen J. G. van Merriënboer adícanse a desmontar algunhas das lendas urbanas que circulan arredor da educación e que conforman a praxe e unhas direccións educativas ás que os sufridos docentes nos vemos obrigados a someternos. Unhas desas lendas é que as novas xeracións son "nativos dixitais", cun coñecemento e dominio case intuitivo dos computadores e similares e que en consecuencia, aprenderían "doutra maneira" (interconectada, multitarefa, intertextual). Mais o certo é que as investigacións empíricas parecen amosar o contrario: o coñecemento das tecnoloxías por parte dos mozos é moi básico e limitado a destrezas básicas (emprego de correo e redes sociais e de mensaxería) e amósanse incapaces, sen axeitada formación, de aproveitar de xeito creativo as posibilidades educativas das novas tecnoloxías. Aínda peor: son vítimas do "efecto bolboreta":

"O que realmente estamos a observar é a unha xeración onde os aprendices diante dos computadores compórtanse coma bolboretas deslizándose arredor da información das pantallas, tocando ou non tocando pezas de información (os hipervínculos) e voando rápidamente á seguinte peza de información sen tomar conciencia do seu valor e sen nengún plan (...). Os estudantes son seducidos para que clikeen nos links, habitualmente esquecéndose do que estaban a pescudar. Este 'deslizarse' leva, no mellor dos casos, a unha moi fráxil rede de coñecementos. Moitas pescudas rematan nunha poza estanca de quizaves interesantes mais irrelevantes anacos de información".

Hoax

Alédame sobremaneira descubrir que o arresto de Banksy foi un engano, xa que é un dos pouquísimos artistas contemporáneos (meus) cuxas obras aprezo e admiro a partes iguais tanto no estético coma no conceptual. E por moitos anos, agardemos (e a proseguir discusións arredor do graffiti como unha das belas artes)...

Cidade-Cárcere

En última instancia, os obxetivos da arquitectura contemporánea e da policía converxen de xeito chocante arredor do problema do control das masas. Como temos visto, os deseñadores de centros comerciais e de espazos pseudo-públicos atacan á multitude a través da súa homoxeneización. Constrúen barreiras arquitectónicas e semióticas para filtrar aos "indesexables". Pechan á masa que fica, dirixindo a súa circulación cunha ferocidade behaviorista. Esta vese estimulada polos estímulos visuais, abotargada polo muzak, algunhas veces incluso perfumada con ambientadores invisibles. Esta orquestación Skinneriana, cando está ben artellada, produce unha evidente sinfonía comercial dunha marabunta de mónadas consumidoras movéndose dunha caixa rexistradora a outra.

Mike Davis, City of Quartz

Rule, Britannia

A vila natal da miña dona, Shimonoseki, conta con algunhas edificacións curiosas. Unha delas é o santuario de Akama, adicado á memoria do neno emperador Antoku e os seus parentes do clan Taira, afogados perto do templo trala batalla naval de Dannoura que se descrebe de xeito emotivo e maxistral no Heike Monogatari. Outra, pertencente case a outra galaxia ou universo cultural, é o antigo edificio do consulado británico, construído en 1906: unha arquitectura tan anglosaxona e fora de lugar na súa contorna que tal parece que aquel tornado do Wizard of Oz decidiu ignorar a Dorothy desta volta e levar consigo de vacacións a Xapón unha desas casiñas tradicionais de tixolo e mármore que tanto abundan nos cascos vellos e entre a burguesía acomodada das inglaterras.

Este mesmo ano completouse a renovación e restauración do edificio, que agora funciona coma museo, tenda e restaurante de comida inglesa de calidade. Nesta última faceta puiden disfrutalo nos días do verán pasado, cando alén de para praceres gastronómicos, o ex-consulado serviume de ancoraxe nostálxica e culturalmente próxima nun océano de exotismos e de sensacións de "non é aquí o noso sitio".

A infancia de Antonio Machado, se lembrades, eran lembranzas "de un patio de Sevilla / y un huerto claro donde madura el limonero". A miña é un chisco máis cosmopolita, e inclúe sobretodo esceas da miña vila natal, con longos paseos escoltados por piñeiros monumentais, sólidos e sensatos edificios victorianos de tixolo vermello e estilos eclécticos, rampas en zig-zag en outeiros de arenisca que descenden ata longas praias e peiraos inzados de restaurantes, atraccións e penny arcades, ou grandes parques onde os esquíos baixan a comer froitos secos á túa man e que de noite se enchen de frascos de coloreado cristal con velas dentro, formando unha cromática sinfonía nocturna...

O consulado foi, porén, unha pequena máquina do tempo e do espacio para mín, tal a TARDIS do tamén britaniquísimo doutor Who, e un recordatorio de que, alomenos no meu caso particular, os  restos culturais ingleses non son tan só testemuño de barbarie, imperialismo e dominio, senón (para min) de nostalxia, de amor e de pertenza.

Libros do Mes

Kuei Hsing: A Repository of Asian Literature in Translation de VVAA.

The Ch’un Ts’ew with the Tso Chuen de James Legge [E]

Como sobrevivir a la ESO y ser feliz de Eduardo López Prieto [E]

*Palazzo Te: Giulio Romano’s Masterwork in Mantua de Ugo Bazzotti

*The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu, de A.L. Sadler [R]

κρίσις

Estes días téñovos abandonados, mais é que estiven e estou liado con mil cousas que me impediron unha certa volta á normalidade. En primeiro lugar, falloume de xeito xa terminal e definitivo o meu vello PC, e ata hoxe mesmo non puiden comezar a experimentar co seu recambio, un MacBook Air dende o que vos estou a teclear nestes intres. Máis relevante foi outro suceso, crise ou catástrofe se o queredes ver así, que me aconteceu no eido laboral, xa que para o curso presente fun destinado por primeira vez a un instituto de ensinanza secundaria, coas materias de inglés e (afín) língua e literatura castelá. Aínda estou superando o shock da adaptación ás ensinanzas medias, ao seu público e ao seus métodos de traballo, polo que ata dentro dun par de meses non conto con retornar á rutina desta casa, coas súas reseñas, anacos de lecturas e reflexións variadas.

A miña confrontación coa ESO, ate o de agora, foi de todo menos relaxante, placenteira e instructiva, mais como tódalas crises, ou caídas (neste caso, tropezo), agrado aproveitala para aprender e para mellorar como persoa e como docente. Xa vos terei informados...

Sadness II

Setembro é para mín un mes dunha certa melancolía; non pensedes, malevos, que é polo retorno ás aulas, senón máis ben pola sensación de fìn que este retorno produce: as primeiras semanas son, en realidade, as derradeiras do curso anterior, cos exames de recuperación; a maiores, cando aínda non se ten destino definitivo, poden ser os últimos días que pasas no centro, ou cos anteriores compañeiros de traballo.

Encirrando o sentimento outonizo ven tamén un poema de Tanikawa Shuntarō, parte da antoloxía de literatura asiática que desnovelo estes días, e titulado 'Tristeza II', e que debulla unha serie de obxectos cotiáns que evocan na voz poética a citada emoción. Erguendo o ollar das páxinas, fito para os meus outros libros, e cavilo nestes obxectos tan valiosos para mín e que fican orfos cando se ausenta ou sufre o seu pasamento o dono-lector. Abandonados na non lectura, tristes iconos a convertérense en polpa descomposta, véñenme ao maxín as bibliotecas das casas-museos de escritores, prisioneiros tralas vitrinas; e moi particularme as do Pazo de Trasalba físico, non o meu dixital, de Ramón Otero Pedraio, onde os volumes que adoraba o egrexio petrucio languidecen en anaqueis e gaiolas de cristal.

Libros do Mes

Like Clouds or Mists: Studies and Translations of Nōh Plays of the Gempei War de Elizabeth Oyler e Michael Watson (eds.)

The Dancers at the End of Time de Michael Moorcock

Urasenke Chado Textbook de Sen Soshitsu e Sen Genshitsu (eds.)

India, a History: Revised and Updated de John Keay [E]

The Japanese Tea Garden de Marc Peter Keane

*Kuei Hsing: A Repository of Asian Literature in Translation de VVAA.

*The Ch´un Ts´ew with the Tso Chuen de James Legge [E]

*The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu de A.L. Sadler [R]

  

Libros do Mes

Dende o 22 do presente mes ándovos novamente por terras niponas, así que vos deixei esta entrada auto-publicábel con aquelas cousiñas que rematei de ler antes da viaxe, ou que deixei para rematar á volta... 

Courtier and Commoner in Ancient China: Selections from the History of the Former Han de Burton Watson

Japanese Farm Food de Nancy Singleton Hachisu [E] 

China de John Keay [E]

*India: A History. Revised and Updated de John Keay [E]

*Kuei Hsing: A Repository of Asian Literature in Translation de VVAA.

*The Ch’un Ts’ew with the Tso Chuen de James Legge [E]  

*The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu de A.L. Sadler [R]

O Mandarín Marabilloso - Redux

Catro anos atrás, case tal día coma hoxe, anunciábavos o meu acceso ao mandarinato coma profesor de ensinanza secundaria (inglés). Con aínda maior satisfacción anuncio hoxe que, superadas as opos deste ano pola quenda de novas especialidades, paso a ser tamén profesor de xeografía, historia e arte, con dereito a un alfinete de lapis lazuli na monteira e un bordado de seda, veludo e fío de ouro para o peito con representación dun pavón.  

Lotería

15. Canadá e EE.UU.: aspectos físicos e humanos.

31. Os reinos peninsulares nos séculos XIV e XV. Conflitos sociais. Diversidade cultural.

35. O pensamento político moderno: do Humanismo á Ilustración.

40. Transformacións agrarias e proceso de industrialización na España do século XIX.

48. Fascismo e neofascismo: caracteres e circunstancias nas que se desenrolan.

Libros do Mes

Kyoto, City of Zen de Judith Clancy [E] 

Curry, a Tale of Cooks and Conquerors de Lizzie Collingham [E] 

*Japanese Farm Food de Nancy Singleton Hachisu [E] 

*The Ch’un Ts’ew with the Tso Chuen de James Legge [E] 

*Courtier and Commoner in Ancient China: Selections from the History of the Former Han de Burton Watson 

*The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu, de A.L. Sadler [R] 

Apagouse a Raíña Ardid

Só unhas breves liñas para lembrar o pasamento de Ana María Matute, a inspirada autora de Olvidado Rey Gudú, entre outros libros. Foi este volume unha grata sorpresa que descubrín prácticamente cando saiu, aló polo ano 1996 (a edición en tapas duras de Alfaguara), e unha das escasas incursións canónicas nunha literatura fantástica que se vé repetidamente na obriga de xustificar a súa existencia de 'xénero menor' (cousa que aínda testemuñan os obituarios recentes que falan da obra e da autora). É este un dos tristes legados, imaxino, da por veces aburridísima e prosaica literatura burguesa e vangardista dos últimos tres séculos, e raro se fai que non excomungaran á Ilíada e á Odisea, cheas de deuses, cíclopes e bruxas malevas que transmutan tripulacións en porcos.

Tornando a Ana María Matute e a súa gorentosa anque tristísima novela, sempre a imaxinei como a encarnación física da Raíña Ardid que poboa as súas páxinas. Por iso despídome dela aproveitando algunhas das verbas coas que narrou ela mesma no pasamento do seu alter ego literario:

"Soledad, y nada más que soledad, era ahora el Reino de la Más Joven Reina, de la Única y Última -tal como dijera Gudú- Reina de Olar. Soledad y oscura sinrazón. Húmedas historias incompletas, que lloraban los muros, lágrimas que recogían las hierbas telebrosas, para alimentar su prevalecedora e injusta vida eterna, sobre tantas efímeras y fugaces campanillas, y rosas de espino, y margaritas silvestres. Y Ardid se dijo que toda su ciencia era un vano intento de rasgar el velo del mundo; como vano intento fuera el de Volodioso y era el de Gudú cruzar la linde de lo desconocido, y hallar el último reducto del deseo. 'Triste es el mundo, y tristes sus criaturas' murmuró, tapándose los oídos, para no oír ni ver a los que hablaban de hermosura donde ella sólo podía ver ahora fealdad, miseria y larga estepa, estepa sin fin".

 

Libros do Mes (ups!)

Pois co gallo dos exames e das oposicións, o certo é que este mes douse algo que non me pasara desde que teño memoria, é que anque lin cousiñas varias, non atopei o tempo para ler e rematar un volume completo, agás o pequenísimo e moi deleitable libro de contos galegos da tradición oral (o conto dos tres irmáns e do criqueiro, antolóxico). Seguimos pendentes cos do mes pasado, e moito me temo que xuño vai a ser case igual...

Antoloxía do conto de tradición oral de VV.AA.

*Japanese Farm Food de Nancy Singleton Hachisu [E]

*The Ch’un Ts’ew with the Tso Chuen de James Legge [E]

Averroes II - a saga continúa

O aniversario da República falábavos eu doutro aniversario, e do cabazo doce ao que alcumara co nome do multifacético pensador arábigo. Porén, ao día seguinte aconteceu a catástrofe, e un caracol larpeiro e malevo devorou a planta sen misericoria. Tranquilos, que houbo vinganza, caracolín mediante. Mais anque esta planta morreu, unha súa irmá conseguiu escapar á ollada dos gasterópodos, e hoxe expande co nome de segunda Averroes... Agardemos que teña máis sorte, bote flor en breve e boas cabezas en outono...

正名

Zhèngmíng, a 'rectificación dos nomes', é unha das teimas confucianas máis importantes, e ten máis a ver coa harmonía social que coa filoloxía repunante. A idea ben a ser que as cousas teñen que ser chamadas polo seu nome correcto, con alcumes que reflexan a realidade non só de xeito descriptivo, senón prescriptivo. Así, un pai ten que ser bondadoso e protector, un fillo filial e agradecido, un xuíz xusto e ecuánime, e así sucesivamente. En esencia, é unha censura da mentira e da hipocresía e unha defensa das responsabilidades morais das persoas consigo mesmas, cos demais e coa realidade.

Mais non quería levar hoxe a auga por este muíño. Máis ben tomo emprestado o concepto para parolar arredor doutra rectificación de nomes: a que afecta ás prantas e árbores exóticas.

De certo, cando un proba unha comida descoñecida, un recurso elemental do cerebro é a analoxía. Alén da estrañeza do que estexamos a ver e saborear, o maxín busca semellanzas con comidas familiares. No caso das árbores froiteiras de orixes exóticas, estes parecidos máis ou menos razoábeis conxúganse ás veces cos intentos de marketing e de enaltecemento de produtos aos que doutro xeito só miraríamos de esguello nos andeis do supermercado ou da froitería. Porén, moitos destes alcumes chaman a engano e poden levar a lóxicas decepcións no consumidor.

Por exemplo: as Cherimoias son unha froita exquisita e saborosa onde as haxa, máis o hábito anglosaxón de chamalas 'sugar apple' ou custard apple' (mazás de zucre, ou de natillas) resulta demasiado larpeiro. Hai unha dozura e unha cremosidade na froita que sustenta a comparanza, mais o sabor é máis ben dun etéreo tropical, doce e cunhas pequenísimas notas de acidez que nunca agardaríamos no doce tradicional de leite e ovos.

Mais ousada aínda é a nominación do Sapote Negro (Dyospiros Digyna), chamado 'Chocolate Pudding Fruit' (froito de pastel de chocolate). A maioría dos que enguliron, larpeiros, unha froita cun nome tan gorentoso láianse de que certamente o aspecto, a cor e a textura do froito maduro pode asemellarse ao pastel de chocolate, mais o sabor, pola contra, é só lixeiramente doce e case insípido. Unha verdadeira mágoa.

Do mesmo xeito temos a Inga Edulis, unhar árbore leguminosa de Suramérica que produce vaíñas algo semellantes ás das algarrobas. O sabor da polpa destas levou a entusiastas a alcumula 'Ice Cream Bean' (faba de xelado). A realidade é máis prosaica e decepcionante: os que a proban apuntan a un lene ton avainillado e pouca carne que aproveitar.

Máis próximas están tódalas árbores ou especies asociados no nome aos 'amorodos' e que ben pouco comparten do rico sabor destas baias: Así, para os irlandeses, o insípido madroño é o 'strawberry tree'. Do mesmo xeito, e malia o seu interese e sabor complexo, as Goiabas 'amorodo' (Psidium Cattleianum) ou a árbore dos amorodos chinesa (Myrica Rubra) non saben para nada a amorodos. As feixoas (Feijoa Sellowiana) que tan ben se dan na horta galega, encaixan moi mal co alcume de 'pineapple guava' (goiabas de piña): o seu sabor é moi peculiar, e non sabería describilo ben -textura de pera rugosa, xelatinosa no medio, recendo e sabor arómático forte e raro, como a crema facial comestible-, pero dende logo teño claro que non ten nada que ver co do ananás.

O soño, entón, de xantar productos de confitería que medren nas árbores terá que agardar á chegada das árbores de diñeiro, ou suplirse mesturando as froitas con altas doces de zucre, de tona e de graxas. Culpa tena tamén o meu padal estragado, aficionado aos sabores intensos e que loita moi duramente por axeitarse ás miñas dúas gastronomías familiares simplonas e toscas de máis para o meu gusto (galaica e xaponesa) mentres suspira pola comida india, mexicana ou incluso británica....

  

Sweet tooth

'Ter dente doce' é como lle chaman os ingleses a ser un larpeiro adorador do zucre, unha enfermidade xeralizada no homo sapiens mais especialmente prevalente no mundo anglosaxón e no padal de FraVernero.

Unha mostra do vicio é a miña escasa tolerancia por froitas de clima temperado con moita acidez. Os amorodos, por exemplo, que son a miña froita favorita en confituras (ata o estremo de que podería sobrevivir durante décadas a base de torradas de manteiga e mermelada de amorodo) resúltanme desagradábelmente acedos ao natural, ou incluso en compota. Só se salvan os amorodos salvaxes, que malia o pequeno tamaño, adáptanse de xeito perfeito aos caprichos da miña gula.

Moito peor que os amorodos son os pexegos, que topo a tal punto insoportábeis que me custa entender a razón pola que son froita tan popular en xeral e na miña casa en particular. Incluso os máis blandiños e maduros que teño inxerido presentan para min un insportábel  ton agrio e avinagrado. Ao respeito, tendo a botarlle a culpa disto á nosa climatoloxía, humida e fría de máis para conseguir óptimos de madurez nesta froita de remota orixe chinesa, mais o certo que os pexegos mercados noutros lares resúltanme igual de acedos e de indixestos, e só desexo soterralos baixo montañas de zucre ou de mel.

Tampouco pensedes que son absolutamente hostil a toda mostra de acidez. Pola contra, unha das combinacións que máis me gorenta é a do doce co acedo (o que os ingleses chaman tangy), ao estilo daquelas gominolas e caramelos que nos vendían de rapaces, ou de certas tónicas non empalagosas, como a Boylan.

Porén, se se trata de comer a froita crúa e sen elaboración, creo que ningunha cousa do país pode superar a cremosidade larpeira dunha cherimoia, a dozura mol dun mango, a aromática riqueza dunha pampelmusa, ou a adictiva melosidade dun figo ben maduro (anque estes últimos, cun verán seco como o do ano pasado aínda se poden comer eiquí). Insuperábel tamén a curiosidade por probar algúns outros que son lonxanos e escasos visitantes dos nosos lares: lúcumo, sapodilla, pomarrosa, mangostán, mamey, canistel, tamarindo, caimito...

Libros do Mes

The Early Chinese Empires: Qin and Han, de Mark Edward Lewis [E] [R]

 

Titus Andronicus de William Shakespeare [R]

*Antoloxía do conto de tradición oral de VV.AA.

*Japanese Farm Food de Nancy Singleton Hachisu [E]

*The Ch’un Ts’ew with the Tso Chuen de James Legge [E]

Averroes

Xa que Google festexa hoxe o 888 aniversario do filósofo hispano-musulmán ʾAbū l-Walīd Muḥammad bin ʾAḥmad bin Rušd, máis coñecido polo seu alcume latino de Averroes, quérome sumar á celebración bautizando co seu nome este pequeno exemplar de Cucurbita Moschata, un cabazo que aprezo moito pola dozura do seu sabor e que agardo remate en rica sopa, crema ou pumpkin pie cando cheguen os días de outono / inverno...

Aurea Mediocritas

Agora que podo permitirme gastar algo máis en libros, collínlle certo vezo por edicións coidadas dos clásicos. Idealmente, deberan ser de tapas duras, cosidas, con bo papel alcalino do que non amarelea, e en edicións académicas ben anotadas. Porén, e cando se trata sobretodo de clásicos anglosaxóns, non resulta tan doado conseguir este tipo de volumes, xa que as opicións dispoñibles soen ser de dous tipos:

-Clásicos ben editados e baratos, mais en formatos endebles e perecedeiros (os libros de Penguin, por exemplo).

-Clásicos ben editados, en bo formato pero absurdamente caros (pensados, ao parecer, para bibliotecas académicas, que non temen rañarse os petos con custes superiores aos 100 euros por volume).

Un pensaría que existe un mercado intermedio, con volumes ben editados que non pasen dos 40-50-60 euros. Despois de todo, estas obras non teñen que pagar dereitos de autor, e os académicos rara vez cobran, ou agardan cobrar, polas vendas dos seus traballos.

Máis curioso resulta que, polo que toca ao español, resulta máis doado topar este tipo de obras, grazas á boa labor da Real Academia Española e (algo máis cara, pero máis completa) da Biblioteca Castro...

Libros do Mes

Confucius and Confucianism: the Essentials de Lee Dian Rainey [E] 

The Poet Shen Yüeh, the Reticent Marquis de Richard B. Mather 

The Book of Documents de Bernhard Karlgren [E] 

Crónicas de Jerusalén de Guy Delisle [K] 

Han Civilization de Wang Zhongshu 

*The Ch’un Ts’ew with the Tso Chuen de James Legge [E] 

Pódese dicir máis alto...

Lendo o xornal este domingo topo unha entrevista a José Antonio Marina que me sorprende gratamente, é que malia o título de pedagogo que a coroa, o seu contido está lonxe dos lugares comúns e orneos varios aos que nos teñen acostumados os militantes que frecuentemente visten a tal etiqueta. Eis unha mostra, e a ver se escoitan...

-O noso sistema educativo é memorístico. Ten sentido nun mundo onde buscar información é sinxelo?

Non penso que teñamos un sistema memorístico. Ao contrario. Os estudantes empezan a lembrar moi poucas cousas. Nos últimos anos temos insistido demasiado na importancia dos procedementos, nas actividades, na pescuda de información. E temos descoidado a segunda parte: hai cousas que teñen que aprender. Hai un estúpido descrédito da memoria. Non hai nada máis parvo que dicir que a memoria é a intelixencia dos parvos. É a dos parvos e tamén a dos listos. Pensamos a través da memoria e inventamos a través da memoria. Comézase a estender a idea de que para qué vou a aprender unha cousa se a podo topar no computador. Isto é un disparate. Un burro conectado a Internet segue sendo un burro. Os estudantes deben saber cousas para aproveitar a riqueza das posibilidades que da Internet. Se non saben nada, non atoparán nada.

Mostly Miniatures

Repasando o tema de Arte Islámica, descubro que no apartado de miniatura tan só se mencionan dúas obras: as ilustracións das 'Estancias' de Hariri por Wasiti e a imaxe da 'garza que leva ao cangrexo a un lugar seguro', de Calila e Dinma.  Ámbalas dúas son obras que descoñezo, malia que no último ano, e por obra e gracia sobretodo de Orhan Pamuk e da súa novela 'Chámome Vermello', pasei a estar algo familiarizado coa miniatura persa e a súa derivada, otomana. Anque a persa é a que representa o maior esplendor do xénero, é bastante serodia (posterior ás invasións mongolas do século XIII, e acadando o máximo desenvolvemento creativo e artístico nos séculos XV e XVI) polo que imaxino que os dous exemplos que aparecen no temario son de miniatura árabe, restos excepcionais nunha tradición en xeral iconoclasta e anicónica, e a maoría de cuxas obras terían desaparecido en todo caso no saqueo de Bagdad a mans dos citados mongois (contan as crónicas que o Tigris mudou eses días á cor negra, pola tinta esluída de milleiros de manuscritos destruídos, e á vermello, polo sangue verquido na matanza).

Navegando a Rede, xa que logo, descubro que o tal Hariri é Muhammad al-Qasim ibn Ali ibn Muhammad ibn Uthman al-Hariri, máis brevemente coñecido coma Al Hariri de Basora, cidade de triste memoria polas recentes guerras e disturbios do Iraq. Descubro que o seu periplo vital abarca a segunda metade do século XI e comezos do XII, e que alén de escritor e poeta, serviu de alto cargo na corte dos turcos Seljuquíes. Descubro tamén que, alén dun poema sobre erros gramaticais, a súa obra máis destacada, escrita nunha especie de prosa rimada (Saj‘) chámase en realidade "As Asambleas" (Maqamat), un xénero entre a retórica e a picaresca no que un lercho crisóstomo alcumado Abu Zayd de Saruj protagoniza un medio cento de calotes.

Canto ao ilustrador da obra, Wasiti sería Yahya ibn Mahmud al-Wasiti, un artista do século XIII nado na cidade de Wasit (de onde ven o seu alcume). Buscando as súas obras, recoñezo unha clásica que aparece en case tódolos libros de historia e que debe ser unha caravana de peregrinos ou comerciantes. Outra que se me fai coñecida é esta escea de soldados dacabalo. Outras esceas con barcos, xardíns, banquetes, camelos ou mezquitas non me resultan familiares.   

O segundo exemplo custoume máis atopalo. Coñecía o Calila e Dinma como unha traducción e colectánea de contos patrocinada por Afonso X o sabio (unha obra de longuísimo percorrido, xa que tería nacido como Panchatantra na India, pasando logo ao Pahlaví e Siríaco, logo ao Árabe, recalando finalmente no Castelán). A fábula do cangrexo e a garza (porque fábula é) podedes lela aquí. A miniatura foime máis difícil de topar. Ao parecer, é persa, e non árabe. Aparece nun manuscrito de Kalila e Dimna do Herat (actual Afganistán) datado da primeira década do século XV e conservado na Biblioteca Gulistan de Teherán.

Para rematar, engádovos unha miniatura dun zodíaco ou tratado astrolóxico persa, unha de cuxas ilustracións me resulta familiar dende a nenez por un libriño de astroloxía que teño dende vai máis de 20 anos. Ao parecer, trataríase dun manuscrito exipcio dos séculos XIV ou XV que reproduce un tratado persa do século IX: o Kitâb al-Mawalid de Abu Ma'shar (o 'libro das natividades', ou 'das revolucións dos anos de nacencia').