Libros do Mes

Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

The Pillow Book, de Sei Shonagon / McKinney (tr.) [R]

La cultura. Todo lo que hay que saber, de Dietrich Schwanitz [E]

Ártico 2.0 de Xavier Queipo

The Two Noble Kinsmen, de William Shakespeare

Gran Enciclopedia Sapiens Temática: Geografía, de Trama Equipo Editorial

*The Columbia Anthology of Traditional Chinese Literature, de Victor H. Mair (ed.)

*The Columbia History of Chinese Literature, de Victor H. Mair (ed.) [E]

Os Traballos e os Días

Últimamente, os dous únicos temas que conseguen arrincarme da preguiza blogueira son, como vedes, soños e libros...

Polo que toca aos primeiros, irá unha semana cando o meu subconsciente, moito máis creativo que a persona que fala e pensa polo día, teceu a seguinte historia: estou a ver un documental en branco e negro sobre Sigmund Freud. Voz en off: "O Dr. Freud foi o primeiro en descubrir o curso subterráneo do subconsciente, que é coma unha serpe ou un dragón agochado". En pantalla vese un dragón retorcido e sinuoso, de clara filiación Fritzlangeá (vid. Die Niebelungen) que da paso, en fundido en negro, a esceas da Primeira Guerra Mundial. A seguinte asociación leva ao plano máis ao leste, á Rusia bolchevique da revolución: a turba (entre a que me inclúo) asalta un castelo; dende as almeas, o físico norteamericano Sheldon Lee Glashow chámanos parvos, e di que os gringos estaban a piques de concedernos o segredo da eterna riqueza e felicidade antes de que atacaramos...

Pola parte da letra impresa, ando estes días a debullar entre outras cousas unha historia e unha antoloxía da literatura chinesa clásica: dous volumes máis grosos que o mantedor e que prometen terme ocupado por moitos dos meses do 2012 que paseniñamente nos vai chegando. De especial interese me resultou contrastar 3 traducións diferentes do mesmo poema: O Séptimo Mes (número 154 na orde do mestre Mao do Clásico das Odas, Shih Ching). É este un auténtico 'Os traballos e os días' chinés, no que se glosan, como na obra de Hesíodo, as diferentes labores de cada estación e cada mes do ano. A evocación ao primeiro poeta de Europa tamén me fixo cavilar en que 'Os traballos e os días' non é mal título para esta bitácora e diario semi-indiscreto que levo xa máis dun lustro compartindo convosco, xa sexa dende as torres de Camelot ou o pazo de Trasalba...

Pastel de Cenoura

Despois dun interregno de mais dun ano, xa que a producción de doces é perigosa para a liña de flotación de calquera, e co gallo do Nadal e dunha chocolatada inminente no traballo, eis un postre sinxelo e rico (o maior traballo dao mesturar as claras a punto de neve e pelar as noces do recheo. Que non todo vai a ser cenouras...).

Libro vs. Televexo

A medida que a televisión ten gañado terreo, os mestres queixanse sempre do mesmo: nos nenos, o nivel de tolerancia fronte á frustración vai diminuíndo, ata o punto de que xa non son quen de soportar a demora que comportan os procesos de formación do senso. É por isto que non son capaces de concebir a clase coma un proceso de aprendizaxe, senón coma un entretemento.

Victimas da ofuscación colectiva, os sucesivos ministros de educación reduciron progresivamente o valor da expresión escrita na escola e na avaliación dos alumnos, primando a expresión oral. Nunha época na que a comunicación oral gaña cada vez máis terreo, descoidan o carácter modélico da comunicación escrita. Deste xeito, foron reducindo o que constitúe a función máis específica da escola fronte á familia. Somentes seguen adquirindo o hábito da lectura e a escrita aqueles nenos en cuxos fogares estas actividades son algo obvio: os nenos das capas cultas da burguesía. Nestes fogares, os pais vixían e limitan o consumo da televisión dos seus fillos, tentando que sexan fundamentalmente os libros os que satisfagan a súa necesidade de fantasía. Os nenos só deberían ver a tele cando a lectura teña deixado de ser para eles unha actividade penosa e se teña convertido nun pracer.

Dietrich Schwanitz, La cultura. Todo lo que hay que saber, páxinas 641-2

Libros do Mes

The Art of Chinese Poetry, de James J.Y. Liu [E]

Hogfather, de Terry Pratchett

China’s Cosmopolitan Empire: The Tang Dynasty, de Mark Edward Lewis [E]

*The Pillow Book, de Sei Shonagon / McKinney (tr.) [R]

*La cultura. Todo lo que hay que saber, de Dietrich Schwanitz [E]

*The Columbia History of Chinese Literature, de Victor H. Mair (ed.) [E]

*Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

Cidade-Almofada

Onte e antonte o mantedor paseou os seus pasos pola Cidade Condal, co gallo dun congreso sobre literatura electrónica (Mapping e-lit: Reading and analysis of digital literature) no que tamén fixeron acto de presenza os galegos María Yañez e David Muiño.

A miña parrafada versou sobre Peter Greenaway e a súa adaptación filmica do Libro da Almofada (枕草子, Makura no Sōshi), un clásico da literatura medieval xaponesa a cargo de Sei Shōnagon e que descola polas súas extravagantes e inxeniosas listas.

Por hoxe déixovos cun fotograma e cun título: "Del Libro de Arena al Libro de la Almohada. Las propuestas de cine hipertextual de Peter Greenaway".

Oniromancia revisited

Desta volta, o telón de fondo é un Santiago irreal, no que non era quen de recoñecer os edificios, malia describirlle aos meus acompañantes un templete (barroco de placas) ao fondo; Sentamos uns intres nas laxes dunha praza descoñecida, diante dun longo e antergo edificio de pedras senlleiras e cuberto dun tapiz de verdísima hedra. Dentro do soño, teño a sensación de estar bébedo, sensación confirmada cando ao ollar para a miña esquerda e ver a Fernando Ónega e outros xornalistas, me poño a discutir con eles e con etílica elocuencia arredor das virtudes e defectos de Juan Ramón Jiménez: a segunda Antolojía ben, pero algo cursi e repetitiva; o conto do burro, insufríbel...

Libros do Mes

Handmade Culture: Raku Potters, Patrons and Tea Practitioners in Japan, de Morgan Pitelka

The Indiana Companion to Classical Chinese Literature vol. 2, de William H. Nienhauser (ed.)

An Introduction to Japanese Tea Ritual, de Jennifer L. Anderson [R]

The Early Chinese Empires: Qin and Han, de Mark Edward Lewis [E]

China between Empires: The Northern and Southern Dynasties, de Mark Edward Lewis [E]

El siglo de la decadencia. Los reinados de Felipe III y Felipe IV (tomo 13 da Historia de España, de Lozoya et al.)

*China’s Cosmopolitan Empire: The Tang Dynasty, de Mark Edward Lewis [E]

*Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

Libros do Mes (e Nota)

Ben, xa sei que vos teño de todo punto abandonad@s; este mes xuntouse o moito traballo de comezos de curso (este ano, Vilagarcía!) cunha certa atonía persoal pola escrita virtual, unha sorte de andazo que de cando en cando afecta aos que escribimos na blogosfera...

Tentarei compensarvos con varias entradas nos seguintes días; a primeira é a miña xa clásica 'Libros do Mes', que cumpre precisamente un ano, e grazas á cal podo conservar unha memoria virtual das cousas que vou lendo cada 30 (ou 31 días), ao tempo que deixo aberta a oportunidade de reseñas se algún lector as solicita.

Remato, antes de pendurar os volumes engulidos este mes, lembrándolle aos despistados o sentido dos caracteres que acompañan aos libros: asterisco (*) indica lectura en curso, sen rematar; [R] indica relectura; [E], a lectura en soporte electrónico. E tamén cunha recomendación acústica, máis do que libresca: a de que escoitedes a nova radio en galego que puxo en marcha o poeta Manuel Lopes Rodrígues e que tivemos estes días a atronar dende as xanelas de Trasalba: anfiteatroGZradio. Acudide!!

Inside Japanese Ceramics, de Richard L. Wilson

The Art and Architecture of Japan, de Paine e Soper [R]

O Zen na Arte da Cerimônia do Chá de Horst Hammitzsch [E]

The Indiana Companion to Classical Chinese Literature vol. 1, de William H. Nienhauser (ed.)

A Reader’s Guide to Japanese Literature, de J. Thomas Rimer [E]

*Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

*The Indiana Companion to Classical Chinese Literature vol. 2, de William H. Nienhauser (ed.)

Libros do Mes

Tales of Samurai Honor, de Ihara Saikaku

Shōmonki, de Judith R. Rabinovitch (ed.)

Arte del Cha, de J.L. Álvarez Taladriz (ed.)

*The Art and Architecture of Japan, de Paine e Soper [R]

*Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

*The Indiana Companion to Classical Chinese Literature vol. 1, de William H. Nienhauser (ed.)

Extracción das moas da cordura

Ao retorno do País do Sol Nacente acaban de extraerme non a pedra da tolemia, con resonancias do Bosco, senón as moas do xuízo, que me daban moito a lata. Considerádeo unha excusa axeitada para a preguiza en reanudar as emisións no Pazo de Trasalba, que no mes de setembro (exames mediante) han voltar ao rego, sempre que me fique xuízo suficiente -unha substancia da que sempre andiven escaso...

Libros do Mes

Manual de Teoría de la Literatura, de Fernando Cabo e María do Cebreiro

Behind the Japanese mask, de Jonathan Rice [E]

Tea in Japan: Essays in the History of Chanoyu, de Paul Varley e Kumakura Isao

Chinese Literature, Ancient and Classical, de André Lévy [E][R]

Poetas chinos de la dinastía Tang de C.G. Moral (tr.) [R]

*Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

*The Indiana Companion to Classical Chinese Literature vol. 1, de William H. Nienhauser (ed.)

Aviso para navegantes

Aprezados lectores: infórmovos de que o mes de xullo remata cedo no Pazo de Trasalba, xa que o mantedor e a súa dona dan comezo mañá a un periplo de case un mes polo País do Sol Nacente. Polo tanto, non contedes con novas entradas na bitároca ata despois do retorno (arredor do 25 de agosto), cando as ondas virtuais desta praia volten a ser porto e acubillo para cibernautas e outros navegantes.

Un saúdo

FraVernero

Poesía Arcaica

No ronsel das varias lecturas do verán e dos actos de presentación de Antítese Nativa (recentemente en Pontevedra; conto con pendurarvos o video eiquí) andivéronme ás voltas no maxín as sempiternas preguntas arredor da esencia do ser poético. Indubidábelmente, non hai respostas sinxelas, de consenso e universais á pregunta de 'que é a poesía', anque para tratarse dun terreo tan espiñento, eu dende logo teño un concepto bastante claro do que é a poesía para min: unha das diferentes artes que ten como materia e punto de partida a linguaxe (oral e escrita) e que sempre inclúe en alto grado un elemento estético e formalista por oposición aos máis habituais aspectos pragmáticos e comunicativos das línguas, e que pode ocupar un papel maior ou menor, dependendo de tradicións, países, grupos e escritores individuais.

Enfocando o tema dende unha perspectiva máis oblicua, vinme recentemente sorprendido polas grandes semellanzas entre dúas mostras de 'poesía arcaica' que estiven a ler: a poesía galego-portuguesa e os versos do Shih-Ching, unha antoloxía chinesa escrita entre o 1100 e o 500 antes da nosa era. Por suposto, as diferenzas son inmensas (en temática, formas e recursos métricos, importancia da autoría individual, funcións sociais da poesía...), mais chama a atención o intenso emprego nos dous casos do paralelismo entre versos como recurso principal, xunto coa presenza ubicua de imaxinería natural (a natureza como metáfora, símil ou -personificada-, personaxe co que dialoga a voz poética) e da temática amorosa, con frecuente enunciador feminino.

Son rasgos que podemos topar en moitos outros exemplos de poesía antiquísima: no Exeter Book e na lírica anglosaxona, na poesía bíblica, nas odas e epopeias gregas, nos papiros exipcios... E non só teñen o seu engado, senón que apuntan a unha época de transición entre a oralidade e a escrita, na que os primeiros elementos do poético nacen (quizaves) como estratexias mnemotécnicas para que os rapsodas arrinquen das súas cabezas toda unha presada de cantos. En definitiva, os Pazos da Memoria da retórica antiga e renacentista

Non prende a isca

Por mor das recentes celebracións epitalámicas, xa conto nas miñas mans, como agasallo, o meu primeiro e-reader: nada menos que o Kindle 3 de Amazon. Como xa tiven ocasión de probalo, anque sexa superficialmente, podo voltar ao rego de entradas anteriores arredor dos libros electrónicos, cunha pequena listaxe empírica de virtudes e defectos do aparello:

No lado positivo, temos o escaso peso da máquina (máis lixeiro que un libro paperback), unha capacidade de almacenamento digna, unha batería duradeira e o emprego dunha tinta electrónica que non cansa para nada á vista.

No lado negativo, nembargantes, temos que o tamaño da pantalla paréceme pequeno (o que trae problemas cos tamaños de letra anque dispoñas o texto en horizontal); a imaxe é en branco e negro (tes que renunciar a comics e a libros de arte); a 'interacción' co aparello é algo ríxida e non táctil (unha ventaxa que ten, pola contra, o i-pad); se non estás lendo un libro do formato 'amazon' (azw), as posibilidades de ampliar a letra, consultar palabras ou de ir a páxinas concretas do libro desaparecen (iso no caso de que poidas abrir o formato, claro está). No caso de documentos en pdf onde unha páxina é o escaneo de dúas dun libro físico, o e-book torna totalmente ilexíbel, dado o tamaño minúsculo dos caracteres: hai un sistema de zoom parcial, mais é tremendamente latoso e fai a lectura nada práctica.

O balance acaba inclinándose do lado negativo, é unha impresión que comparte o compañeiro e blogueiro Manuel Lopes, que estes días andivo probando os papyres da biblioteca Ánxel Casal. Pode que o e-reader sexa o futuro, mais polo momento é un presente pouco satisfactorio. Moito máis no meu caso, en que emprego a maquiniña para ler libros descargados de balde en internet e que soen estar en formatos pdf. Ou sexa que lle poño un 4 ao producto, e que se vaian aplicando para setembro: o kindle (verbo inglés que significa 'prender lume', 'quencer') déixame frío e apagado polo momento, anque penso sacarlle bo uso naqueles libros que mo permitan (conversións mediante de formatos varios). It just doesn't kindle me.

Libros do Mes

The Book of Songs, de Confucio (ed.) e Waley (tr.)

Chado: the Japanese way of tea, de Sen Shoshitsu

Chinese Literature, Ancient and Classical, de André Lévy [E]

Papaventos, de Xavier Queipo

TAZ, de Hakim Bey [R]

*Manual de Teoría de la Literatura, de Fernando Cabo e María do Cebreiro

*Sunflower Splendor, de Wu-chi Liu e Yucheng Lo (eds.)

*The Indiana Companion to Classical Chinese Literature vol. 1, de William H. Nienhauser (ed.)

*Lírica profana galego-portuguesa de VV.AA., tomo 1

Borgiana - dobre B

O soño duns días atrás: Jorge Luis Borges estaba a dar unha entrevista na praza da Quintana. De súpeto, ergue a tapa prateada dunha bandexa, enriba da mesa en que está apoiado, e deixa ao descuberto un botelo con patacas, poñéndose a manxalo ipso facto.

De Deusas e (re)Presentacións

Malia a voráxine dos exames, dou sacado de cando en cando algúns intres para outras actividades algo máis satisfactorias. Entre elas, participar na presentación (o venres pasado) da editorial Axóuxere e dos seus dous primeiros libros: Chamamento (de autoría anónima, anque asociado á revista Tiqqun e ao Comité Invisíbel) e TAZ, de Hakim Bey (este último verquido ao galego por un servidor e Pablo Varela Pet), que vos recomendo encarecidamente.

Noutra orde de cousas, tamén tiven tempo de cazar versos fuxitivos de José Ángel Valente, o rapsoda de Augasquentes; comparto convosco este poema ao que lle teño especial cariño por varios motivos: porque eu tamén percorrín as ruinas dos templos de Paestum, porque eu tamén amo a mitoloxía, e porque (con menos arte) teño escrito un texto moi semellante a este.

Hera

Paestum.

Mil novecientos
setenta y tres
En Paestum puse
la planta oscura
de la profanación
en el umbral secreto de la diosa
y vomité palabras líquidas y negras
en cuanta sombra allí pudiera
guardar la huella de sus pliegues de oro.

De antiguo opté por la lechuza,
no por tus ojos de ternera.
Conserva tú nupcial el lecho
de la persecución y la venganza.

Sobreviven Tiresias,
Semele e Ío.
Tú no, vindicativa.

Ofrecí bilis negra
en el umbral del templo.
Gusté del agrio
sabor de la blasfemia.
Paestum.
También mueren los dioses, venerable.

Panem et Circenses

Pensaba falarvos un chisco de lecturas e reflexións recentes. De Joán Arias, por exemplo, que escribiu unha encantadora cantiga de amigo da que chama a atención a 'chulería' da senhor (en quant' el diz non lhi gradesqu' eu ren, / ca mi sei eu que mi paresco ben); ou dos paralelismos da nosa lírica medieval coa antiquísima poesía chinesa do 'Libro das Odas', Shih Ching (詩經). Nembargantes, os requiebros de Javier Rodríguez 'Panero' arrincáronme do meu soño dogmático o tempo suficiente para que vos recomende o seu artigo de opinión sobre o movemento do 15-M, alén de engadir dúas ou tres notas da miña propia colleita.

Compara Javier, con altas doses de ironía, as sentadas cidadáns co maio do 68. Permítome engadirlle outro simil, como é o do proletariado romano. É que lonxe das grandilocuencias posteriores da terminoloxía, o proletarius da vella capital é o mellor instrumento para reflexar (diremos, coma Joyce: o cristal crebado que lle roubamos á criada) á nosa xuventude revoltada: unha masa conformista de botellón e playstation que soñaba en vivir dos pais mentras non poida vivir dos fillos e gozar paseniñamente dos praceres da sociedade de consumo ata que a Crise veu a petarlles á porta da casa, aducindo suspensión de pagos e próxima supresión do Auxilio Social dos diferentes pais (os biolóxicos e papá Estado).

Un quixera crer o contrario, evidentemente: que o movemento 15-M é o comezo dunha nova era de mobilización crítica, de cuestionamento da realidade, de esforzo e de avance social, mais seguramente os anos me vaian tornando un chisco escéptico e difícil de entusiasmar, agás cos praceres privados e controlábeis. Todo é cuestión, tamén de perspectiva (ou de paralaxe, que diría Zizek). A situación actual píllame dende o mandarinaxe mol, nunha situación na que non me considero dos máis desfavorecidos no marco do realmente existente, e na que fico un chisco canso de loitar as batallas dos outros; de voltaren as agullas do reloxo un ano atrás, no pasado recente en que FraVernero era un parado sobrecualificado de humanidades con moitas papeletas para escapar correndo cara a emigración anglófona, o 15-M podería terme topado nas tendas de campaña. Tal como están as cousas, seguirei contemplando, entre divertido e sardónico, como se desenvolven os sucesos dende as marmóreas e outas gradas do anfiteatro. Se o que nos ocupa amosa ser algo máis que unha bufonada carnavalesca de curta duración e calla nun movemento sólido de loita e de transformación, habémonos ver, compañeiros de viaxe, no camiño. E falaremos dos Espartacos de Kubrick e do presente.

Libros do Mes

Rikyu and the Beginnings of the Japanese Tea Ceremony, de Herbert Plutschow

Laberinto de Fortuna, de Juan de Mena [R]

Poesía última de amor e enfermidade, de Lois Pereiro [R]

Japanese Court Poetry, de Brower e Miner

*The Book of Songs, de Confucio (ed.) e Waley (tr.)

*Lírica profana galego-portuguesa de VV.AA., tomo 1

Camel Pleasures

Faime moita gracia o emprego abundante do camelo na xerga paterna e familiar. Serve tanto de insulto moderado, como expresión de vida epicúrea ('goza coma un camelo'. A verdade é que non sei de onde saca o pracer de imitar aos ungulados artiodácticlos) ou como descripción dunha inxestión copiosa de auga ('bebes coma un camelo'. Isto xa ten unha base empírica máis evidente, xa que as criaturiñas son quen de engulir ata 120 litros dunha sentada).

Homenaxe a Lois Pereiro

Día das Letras Galegas en Madrid. Nun vagón de metro, sobre un telón de fondo de estacións e graffiti, releo a Poesía última de amor e enfermidade mentres uns kinkis, apoiados na miña mesma barra, lian porros e maldín dos gardas de seguridade...

Libros do Mes

The Pillow Book, de Sei Shonagon / McKinney (tr.)

Vida de Santo Domingo de Silos, de Gonzalo de Berceo

Un reino universal: Felipe II y el apogeo del imperio (tomo 12 da Historia de España, de Lozoya et al.)

All Is True, de William Shakespeare

*Japanese Court Poetry, de Brower e Miner

Sei Shōnagon - Cousas Elegantes e Refinadas

Un sobremanto de rapaza de branco sobre branco e sobre gris-violeta pálido. Os ovos da ánade picopinto. Xelo curto con sirope doce servido nun bol metálico novo e brillante. Un rosario de cristal. Flores de wisteria. Neve sobre flores de ameixeira. Un pequeno e adorábel neno comendo amorodos.

Libros do Mes

Japón, de Rossella Menegazzo [R]

Gloriana, de Michael Moorcock [R]

An Introduction to Japanese Tea Ritual, de Jennifer L. Anderson

Arte del siglo XX, de Ruhrberg, Schneckenburger, Fricke & Honnef (tomo 2)

Exploring Kyoto, de Judith Clancy

*The Pillow Book, de Sei Shonagon / McKinney (tr.)

Byzantium Endures

A historia do Imperio Romano de Oriente, alcumado nos nosos lares coma 'Bizantino', sempre exerceu un profundo fascinio sobre a miña psique. Resultaríame imposíbel precisar as causas concretas do engado, anque especulando un chisco, seguramente influiron a historia da arte (a cúpula marabillosa de Santa Sofía; os iconos, arte relixiosa por excelencia; os mosaicos de Ravenna, coa corte de Xustiniano), as cruzadas e un certo toque de exotismo oriental, batallas gloriosas e ruinas maxestuosas. O caso é que os meus primeiros anos universitarios víronse acompañados de varias lecturas bizantinas, como as da 'Historia do Estado Bizantino', de Ostrogorski (que merquei daquela) e as das aulas e textos dunha materia sobre 'Islam Medieval e Bizancio'. Outras ficaron pendentes, coma unha historia do Imperio de Trebisonda, ou as memorias de Anna Commeno, e outras consolidáronse nos últimos anos (o Digenis Akritas e outros textos épicos).

Tamén cavilaba daquela na posíbel escrita dunha obra de teatro co emperador Andrónico I de protagonista. O título sería AIMA (‘sangue’, en grego, amais de ser un acrónimo cos nomes dos emperadores da dinastía Commena: Alexis, Iohannis, Manuel e Andronikos). Canto ao tal Andrónico, é unha personaxe realmente tráxica: nun periodo de decadencia inexorábel do Imperio e de sustitución do vello poder central por un nacente feudalismo, tenta rescatar as bases económicas do estado (os campesiños-soldados libres de Asia Menor) e esmagar sen piedade á aristocracia latifundista e parásita e aos odiados estranxeiros latinos. Un auténtico Lenin do século XII, que se diría. Mais o emperador foi incapaz de poñerlle freo ao reloxo da historia, e as súas reformas e persecucións da nobreza acabaron acelerando a caída do estado, alén de provocar a súa propia, linchado polas masas da capital.

Daqueles tempos fica tan só na escrita un textiño co título emprestado de ‘Bizancio Perdura’, publicado na revista A Caramuxa e ao que malia os seus defectos non deixa un de terlle ese cariño cego que os pais amosan cara os fillos. Noutra entrada bizantinesca é posíbel que volo amose, anque seguramente sairíades gañando cuns versos do Sailing to Byzantium, de Yeats...

天の原

Mentres saio de traballar con lúgubres pensamentos no maxín arredor da catástrofe natural que castigou ao Xapón, vexo que o ceo nocturno imita un lenzo de Rothko, en franxas alternantes de azul intenso e azul máis pálido. A chaira do ceo, ama no hara, que hoxe fundiu coas planicies do mar, aounahara, nun terríbel maremoto, émulo do de Lisboa (1775) e que tamén nos fai meditar tristemente sobre a teodicea e a insignificancia do home fronte ás forzas desatadas da natureza: pingas de orballo tan só.

Constructivismo Polonés (e algo máis)

Varias lecturas recentes volveron a poñerme en contacto coa miña vangarda favorita: o constructivismo. Mais non co seu espazo máis definitorio (a Rusia Soviética), senón na cercana Polonia. É que o Círculo de Belas Artes presentou unha exposición recentemente con fondos do célebre museo museo Sztuki de Lodz. O tal museo foi, no seu tempo, unha magna obra común patrocinada polos constructivistas polacos (nomes coma Wladislaw Stzeminski, Henryk Berlevi ou Katarzyna Kobro) e por figuras europeas de primeira orde. Un modelo, vamos, de anti-Cidade da Cultura, e de todo o que esta podería ser e non é.

Outra inauguración que merece cita e aviso é a da bitácora do compañeiro e poeta Ramón Blanco. Dende comezos desta semana é posíbel disfrutar dunha outra banda dende a que os días idos, as imaxes a as reflexións desta autor enriquecen o noso periplo polas ondas virtuais...

Libros do Mes

Heike Monogatari, de López de la Llave e Tabi Moratalla (tr.) 

The Japanese Tea Ceremony, Cha-No-Yu, de A.L. Sadler

*Japanese Poetic Diaries, de Earl Miner (tr.) (del lin só o Tosa Nikki, de Ki no Tsurayuki)

*Gloriana, de Michael Moorcock [R]

* Japón, de Rossella Menegazzo [R]

Moorcockiana

Malia os gustos en xeral bastante clasicistas de FraVernero, o certo é que tampouco son inmune aos engados da literatura xenérica, especialmente nos terreos da Fantasía e (algo menos) da Ciencia Ficción. Unha das miñas vacas sagradas é o escritor inglés Michael Moorcock, do que hoxe imos a parolar un chisco.

A Moorcock descubrino de xeito indirecto alá polo ano 1996 ou 97, a través dun amigo e da miña primeira partida a un xogo de rol. O tal xogo era 'Stormbringer', e estaba ambientado nun curioso mundo de espada e bruxería onde a figura sobranceira era Elric de Melniboné, antigo emperador, albino enfermizo, feiticeiro de maxia negra, pesimista e dependente dunha espada vampírica, que leva á traxedia e á destrucción de todo o que ama (muller, país e mundo incluídos). Da man do mesmo amigo puiden facerme coa primeira novela que glosaba as fazañas de Elric ('La fortaleza de la Perla', publicada pola editora Martínez-Roca), e que sería o primeiro chanzo cara a adquisición e lectura de tódolos demais volumes desta peculiar e seductora saga fantástica.

Polo camiño, funme familiarizando tamén con outras sagas do autor, cos seus contidos e 'ralladas' filosóficas, e coas características e contextos deste. Por oposición á fantasía máis clásica que coñecía (Tolkien e similares), Moorcock pertencía á chamada 'Nova Onda' (New Wave) que protagonizou un xiro copernicano na fantasía dos anos 60: mesturábanse elementos de ciencia ficción coa espada e bruxería, e o ton das historias voltábase máis psicodélico, rockeiro e contracultural...

Conceptos dos que o xénero é debedor de Moorcock son os do Multiverso, o Campión Eterno ou a dualidade de Lei e Caos. O Multiverso representaría o espazo cosmolóxico dos infinitos universos existentes, e das súas relacións, que nas novelas de Moorcock son posíbeis (viaxes a outros mundos). Cada un dos mundos do Multiverso constaría dunha serie de elementos que se repiten en tódolos demais, anque con variacións: elementos como a loita entre dúas forzas cosmogónicas e teolóxicas, baixo os os nomes de Lei e Caos. O Caos (simbolizado con oito frechas que saen dun punto central) implica as múltiples posibilidades á marxe de toda regra, a maxia; tende a ser fermoso, mais tamén inestábel; a Lei (simbolizada por unha única punta de frecha, triangular) é a orde e a estructura, tamén as levadas ao exceso. O ideal para os humanos maniféstase nun equilibrio: a Balanza Cósmica.

Do mesmo xeito que en tódolos mundos existe este conflicto, en todos eles existe o espazo de Tanelorn e a figura do Campión Eterno. Tanelorn é un remanso de paz, unha cidade idílica que existe en tódolos planos do Multiverso e que fica á marxe do conficto Lei-Caos, e que ofrece refuxio a todos aqueles que están fartos dos dous bandos. Polo que toca ao Campión, este é un heroe que ten a obriga (moitas veces, contra a súa vontade) de loitar polo equilibrio e a balanza. Nos diferentes universos, o Campión maniféstase con moi diversas facetas. Cada Campión protagoniza unha saga de Moorcock (e dalle a ocasión, poñéndonos un pouco cínicos, de recrear a mesma historia con variacións). Quizaves o máis famoso (e o literariamente máis logrado) é o Elric que mencionamos. Outros de interese son Erekosë, Dorian Hawkmoon, o Príncipe Corum, Urich von Beck, etc...

Alén destas series, Moorcock tamén ten feito novelas algo máis convencionais, coma Mother London, ou a tetraloxía do Coronel Pyat. Da súa producción restante agrádame moito Gloriana, un pastiche de forte hálito Spenceriano (The Faerie Queene) e Gormenghastián (é unha homenaxe ao escritor temperán de fantasía Mervyn Peake) que ten lugar nunha realidade alternativa á nosa en que un equivalente da Inglaterra Isabelina conseguiu dominar o globo terrestre, e que estes días estou relendo. Nun futuro próximo agardo ter tempo tamén para atacar algunhas das súas sagas máis heterodoxas, como a de Jerry Cornelius, a de Count Brass ou a da Fin dos Tempos.

Tampouco descarto algún traballo sobre el a longo prazo. Goréntame especialmente, neste londinense de pro o seu amor pola cidade do Támesis, e as recreacións que fai dela (xa sexa en mundos de fantasía, ou no real). Os seus imaxinarios de London de certo que serían un excelente terreo de estudo...

Libros do Mes

World Within Walls: Japanese Literature of the Pre-Modern Era, 1600-1867, de Donald Keene

Concierto Barroco, de Alejo Carpentier

Cara Times Square, de Camilo Gonsar

Kokinshu, de Laurel Rasplica Rodd (tr.)

Poems of the 5 Mountains de Marian Ury (tr.)

*Heike Monogatari, de López de la Llave e Tabi Moratalla (tr.)

*A Practical English Grammar, de A.J. Thomson e A.V. Martinet

Oneiros

Último soño da noite, antes de espertar: unha versión libre de Hamlet, adaptada e dirixida polo meu inconsciente. Eu fago de Príncipe de Dinamarca, e Ramón Blanco de Horacio. Nesta montaxe, Horacio é condeado a morte. Mentres preparan a execución e acordonan a nosa sección do Castelo, Margaret Thatcher produce un discurso hipócrita e lacrimoso de loubanza a deus, patria e rei (neste claso, pra el-rei Claudio), da xustiza da pena de morte e dos gorros que lle debemos á Súa Maxestade. Detrás dela, entre unha pequena morea de xente, Stan Laurel e Oliver Hardy parodian cómicamente as súas verbas, e elaboran un gag pavero no que xogan con chapeus.

Qué pensaría Shakespeare?

Reseñas - Concierto Barroco

Concierto Barroco

Alejo Carpentier

1998, Alianza Editorial

* * * * (bo)

Carpentier a medio gas, pero segue sendo Carpentier, e deleitando ao personal.

Concierto Barroco é unha pequenísima novela de Alejo Carpentier, na liña doutras obras pequenas súas (El reino de este mundo; El arpa y la sombra) e orixinariamente publicada no ano 1974. O seu argumento xira arredor da composición por parte do maestro italiano Antonio Vivaldi da ópera barroca Motezuma, na que se narran as desventuras do emperador azteca. Na ficción narrativa de Carpentier, un protagonista innominado que se fixo rico coa explotación da prata na Nova España virreinal visita (na compaña dun criado negro) a Venecia de comezos do século XVIII, atopándose e facendo amizade cos compositores Vivaldi, Häendel e Domenico Scarlatti no medio das festas do carnaval venecián. O disfraz do indiano e certas conversas inspirarán ao Prete Rosso na súa labor compositiva.

Eis a historia en liñas xerais. Por suposto, contén elementos de sobra para facer unha magnífica obra, e toca case tódalas obsesións carpenteriás, sobre as que por veces meditan en voz alta os personaxes: o Barroco como estilo xenuinamente americano, o real marabilloso, os feitos históricos como interpretación e manipulación (sobretodo mediante a arte), a música (tanto a gran tradición europea como as aportacións afroamericanas), a hibridación e mestura, etc...

Nembargantes, non fico de todo satisfeito con esta volta do autor, e quizaves isto se deba a unha percibida vulneración innecesaria do realismo ficcional. Quero dicir con isto que Carpentier, nesta novela, salta alegremente con calquera mostra de realismo e de unidade temporal: os concertistas barrocos asisten nun pic-nic á tumba de Stravinski e máis adiante ao enterro venecián de Wagner; o criado afroamericano remata por ficar na cidade dos canais para asistir en directo a un concerto de Louis Armstrong... O problema non está tanto na ruptura da convención mimética, senón no gratuito e innecesario desas rupturas, que poderían estar mellor artelladas de xeito que desen impresión de necesidade, e non de xogo.

O dito non quita que, de todas maneiras, Concerto Barroco sexa unha deleitábel peza carpenteriá para pasar a tarde, anque estexa moi lonxe das cotas acadadas por El recurso del método, Los pasos perdidos ou El Siglo de las Luces. Na obra abundan momentos excelentes (coma o improvisado concerto nocturno dos compositores, onde o criado afroamericano impón o ritmo e o son, nunha carnavalesca inversión dos topicos e das hexemonías culturais) e un uso intelixente e deleitábel da linguaxe, con guiños ao Barroco e as súas formas e tropos de escrita. Só un lixeiro amargor fica no pouso da copa de prata ao pensar os mellores resultados que a probada pluma do cubano podería acadar con esta materia de terse molestado un pouquiño máis...

Curso breve de poesía xaponesa

Como xa vos decataríades, este tema voltouse o meu peculiar hobbyhorse dos últimos doce meses. Non me resisto a colar unhas cantas notas que quizaves poidan ser de interese para vós...

Introducción: Poesía Xaponesa. Características Xerais

Malia que consideremos a poesía coma un universal literario, o certo é que as súas características varían moito dependendo das áreas culturais e das características intrínsecas das línguas en que se produce o xénero poético. Eses dous factores, pois (o esóxeno, relacionado coas tradicións e prácticas que un país absorve do seu contorno; e o endóxeno, relacionado coas propiedades das línguas concretas) son o noso punto de partida.

Xapón pertenceu tradicionalmente ao que se chama zona sinocéntrica, ou estremo oriente. Nesta zona, China constituíu de sempre o grande estado e o modelo ideal; un espello no que as demais nacións do contorno quixeron verse reflexados, e do que colleron moitísimos elementos: artísticos, relixiosos, político-administrativos, económicos, técnicos, lingüísticos, etc... Ata non fai tanto, o chinés clásico era o equivalente do noso latín en países coma Vietnam, as dúas Coreas, Mongolia, etc...

Cando a literatura xaponesa se pon a andar, a comezos do século VIII da era común, as élites nacionais xa estaban máis que acostumadas a ler (e incluso a escribir) textos literarios na língua do Imperio Medio. Os seus moldes, polo tanto, tiveron por forza que dirixir os primeiros esforzos creativos dos nipóns, fixando unha serie de formas literarias, de temáticas, de recursos, de contidos e de xustificacións teóricas e filosóficas da arte.

Polo que toca aos elementos do xaponés, esta língua presenta unha serie de peculiaridades que afectarán á súa producción poética. Para comezar, é unha língua polisilábica (ao contrario que o chinés, monosilábica), o que obrigará a topar solucións complexas para a súa escrita nun sistema de escritura que toman emprestado e onde cada caracter representa unha palabra plena. 5 ou 7 caracteres nun poema chinés representan unha frase enteira. Na adaptación fonética destes ao xaponés, cada caracter representará unha sílaba, e unha liña de 5 ou 7 caracteres, unha única palabra.

A frecuencia de terminacións vogálicas (con 5 vogais) e a ausencia de grupos consonánticos fai que a rima resulte demasiado sinxela en xaponés, o que a descarta rápidamente como elemento de demarcación poética (como acontece nas línguas romances, onde é un dos mecanismos principais). Do mesmo xeito, o xaponés é unha língua sen apenas peso acentual, o que obriga a descartar un modelo poético baseado nas sílabas acentuadas (coma no ruso ou no inglés). Por último, tampouco presenta (alomenos, o xaponés antigo) unha alternacia de sílabas longas e breves que puidese definir os metros poéticos (como sucedía no latín e no grego).

É por todo iso que a marca de poeticidade dun texto xaponés virá dada pola 'extensión do verso': os poemas caracterizaránse por alternar liñas de 5 ou de 7 sílabas respectivamente. A orixe desta escolla seguramente tome prestadas formas de versos chineses, anque coas consecuencias diferenciais que xa mencionamos: 5 sílabas (caracteres kanji) dun poema chinés representan unha frase completa (cfs., este verso de Bai Juyi: Hong ní xiǎo huǒ lú > arde un pequeno forno de arxila vermella), mentres que 5 sílabas (caracteres kana) dun poemás xaponés representan unha palabra (ho-to-to-gi-su > reiseñor).

Os primeiros poemas en xaponés son, como dicimos, do século VIII, e do periodo Nara: ao longo deste século os xaponeses procuran absorver e imitar a cultura chinesa, e aparecen os primeiros textos escritos, case todos en chinés, anque con versos intercalados nun emprego proto-silábico e fonético dos caracteres chineses. Os poemas aparecen en 'gacetillas' provinciais (as fudoki), textos relixiosos e inscripcións, crónicas históricas (coma o Kojiki ou o Nihon Shoki), etc...

Os primeiros versos aínda presentan unhas formas vacilantes, toscas e tentativas: xa amosan a alternancia de 5 e 7 sílabas, anque presenten con frecuencia irregularidades; presumíbelmente, moitos son extraídos de tradicións orais e de cancións populares.