sexta-feira, dezembro 30, 2005

Ramón Blanco no Patíbulo

Fai uns días congratulábamonos pola saída de 'Orfeu en soños', primeiro libro de poemas de Ramón Blanco. Onte tivo lugar a súa presentación na Serra de Outes. Exposto coa súa obra en pública picota, varias cores alternaban sucesivamente na face do autor mentres se desnovelaba o acto.
E nembargantes, malia a lixeira incomodidade que este tipo de cousas provoca, Ramón podía estar tranquilo. Despois de todo, o público non lle arrebolou froitas, pedras e animais mortos. Igual que a crítica que ten saído ate o de agora -tanto en xornais como no boca a boca-, a recepción do libro foi do máis eloxiosa. O noso autor é tamén profeta na súa patria.
Non deixou o poeta de evocar o seu primeiro recital, nunha situación semellante, anos atrás. Gañador do certame local de poesía 'Francisco Añón', o acto tivera lugar nun parque público entre varias esceas carnavalescas e música de Sabina.
Surrealismos aparte, o parque da Cruz non conta con picota propiamente dita á que amarrar ao autor, anque o Cruceiro que ten podería suplir á pedra medieval. Mais non queremos deixar pasar a ocasión sen agasallarlle cunha picota persoalizada, que poderá estrear nos sucesivos actos que en breve terán lugar en Noia e Santiago (estaredes avisados).


As góticas teñen o seu encanto, anque se a víctima busca algo máis persoalizado, pode modificar a presentada, engadíndolle gradas, catro cabezas de dragón no alto ou corpo cadrado e escudo de pedra coas súas armas esculpidas.
Outro dos cadalsos polos que pasou o autor cifrouse nunha entrevista no ABC, da que contades aquí cunha versión resumida para consultar.
E finalmente, esta miña casa e os vosos comentarios constitúen tamén a última proba da que estou seguro -como das outras-, Ramón sairá máis que ben parado.

quarta-feira, dezembro 28, 2005

Aprenda vostede Ithkuil

Un non é moi adepto ás línguas artificiais. As naturais xa contan con suficiente complicación para aprendelas, e postos a aprender, mellor unha á que acompañe unha boa literatura (máis que a lingüística, o que me interesa da miña carreira). Nembargantes, ás veces atópanse cousas curiosas navegando pola rede.
Unha delas é a língua Ithkuil, creada polo lingüista norteamericano John Quijada entre 1978 e 2004. Dun nivel de complexidade endemoniado, o seu autor pretende demostrar con ela como podería funcionar unha língua capaz de transmitir enormes cantidades de información lingüística empregando menos e máis pequenas palabras que as línguas naturais.
Pero non pensedes que se trata simplemente de escribir e falar menos. Se aceptamos algúns aspectos alomenos da hipótese Sapir-Whorf (para os que vos sone a chinés esta teoría podedes mirar aquí), e supoñendo que pode haber algunha relación entre velocidade do pensamento humano e do acto de fala, esta língua, segundo Stanislav Kozlovsky permitiríalle a un falante nativo pensar cinco veces máis rápido que a unha persoa normal.
O Ithkuil tamén conta cun sistema de escrita propio: o Içtaîl, influído nos seus cambios de caracteres pola escrita etíope e brahmí, e no seu deseño visual polo Klingon e o Hebreo.



A min estame a parecer unha língua preciosa, estéticamente estimulante, anque terríbelmente difícil. Mentres sigo tentando asimilar a súa fonoloxía, remítovos se estades interesados á súa gramática online.

sexta-feira, dezembro 23, 2005

Osetia

Esta pequena república do Cáucaso é noticia estes días xa que o mércores inaugurouse na vila de Digora unha estatua de Iosif Stalin. Nunha escea digna dos vellos tempos, os rapaces axitaban panos vermellos e os maiores pousaban caraveis no obelisco de granito, coroado cun busto dourado de Koba.
É que coincidindo co solsticio de Inverno, os nostálxicos festexaron o 126 aniversario do natalicio do vello dictador. Tamén en Moscova, malia o mal tempo, xuntouse un grupiño diante da súa tumba; e na súa vila natal de Gori, en Xeorxia (moi perto de Osetia), os veciños brindaron na súa honra.
Pero o meu interese, alén do anecdótico, ven doutra banda. Acabo de rematar o libro de Georgues Dumézil 'Os deuses soberanos dos Indoeuropeos', e nel incluíase de pasada unha curiosa referencia a este pobo caucásico; en opinión do autor, este pobo sería descendente dos Escitas tan mencionados nos textos gregos da Antigüidade (hoxe parece que máis ben veñen dos Alanos e os Sármatas, anque en todo caso, todos estes grupos falarían línguas irmás, de raíz irania); entre as súas letras está unha colección de textos épicos arredor dos irmáns Nardas, que exemplificarían (como os Pandavas do Mahābhārata) as distintas funcións do esquema trifuncional indoeuropeo: a da maxia/soberanía, forza/vigor militar e riqueza/fertilidade.

Son as curiosidades dun país enorme como Rusia. Cando un pensa que un pobo desapareceu da Historia, como aqueles Alanos que invadiran, cos Suevos e Vándalos, Hispania, Gallaecia e o Norte de África; que deran a Aspar, magister militum do Imperio Bizantino, e á Alania medieval, velaí aparece de novo...
E a súa língua, como a nosa, está en perigo de extinción. Con menos de cincocentos mil falantes, a rusificación forzosa dende os anos 60 eliminou o oseto das escolas, a xuventude pasouse á lingua imperial e no territorio asentouse unha considerábel poboación de rusos étnicos pouco tolerantes co multilingüismo.
Agardemos que non despareza...

segunda-feira, dezembro 19, 2005

Estremecemento

Na páxina 153 do libro "Gulag" de Tomasz Kizny hai unha foto dun estraño artiluxio de madeira, en forma de roda, empregado nas obras da canle mar Branco-mar Báltico. Ao pé da foto, o seguinte texto:

Estes martinetes primitivos accionábanse coa forza muscular dos prisioneiros, que camiñaban polo interior da roda de madeira. 'Para cravá-las estacas no chan, procédese do seguinte xeito: os prisioneiros fabrican grandes rodas refozadas con táboas; catro prisioneiros camiñan polo interior da roda e, cando a cabeza do martelo se eleva á altura desexada, o quinto prisioneiro tira da corda e a cabeza cae dando un golpe na estaca. Como máximo, pódense dar dez golpes nunha hora, ou sexa, cen golpes nunha xornada de traballo de 10 horas. Nunha xornada, os prisioneiros cravan estaca e media. Hai que chantar unhas cinco mil estacas'
O máis estremecedor para mín é a similaridade desta maquinaria infernal cos aparatos da escenografía constructivista que, uns anos antes, empregaba Meyerhold nas súas montaxes. Concretamente, a roda parece unha adaptación 'práctica' da maquina exterminadora de "A morte de Tarelkin".




É que a realidade supera con creces á ficción. Por iso quixera colar esta impresión como prólogo ou apéndice dun traballo meu sobre cine e teatro soviético que sairá en breve.
Quede aquí testemuñado.

quarta-feira, dezembro 14, 2005

Xerxes fai azotar ao Helesponto

"...E cando se tenderan exitosamente as pontes, ergueuse unha gran tormenta que esnaquizou todo o traballado en anacos, e destruiu canto se erguera.
E cando Xerxes escoitou as novas montou en cólera, e deu ordes inmediatas de que se castigase ao Helesponto con trescentos latigazos, e despois se guindanse nel unha parella de grilletes. Incluso escoitei que mandou estigmatizar as augas cos ferros ao roxo. O que é seguro é que comandou aos que azoutaban o mar que, entre golpe e golpe, dixeran estas palabras bárbaras e malévolas: '¡¡Ou, auga amarga, o teu Señor castígache deste xeito porque o ofendiches sen causa, non tendo sufrido mal ás súas mans; En verdade el-rei Xerxes cruzará sobor de tí, queiralo ou non. Xustamente mereces que ningún home che honre con sacrificios, porque es en verdade un río traizoeiro e desagradábel!!".

Heródoto, libro VII (Polymnia)

sábado, dezembro 10, 2005

Foucault: Vixiar e Castigar

Quizaves hoxe nos avergoñen as nosas prisións. O século XIX sentíase orgulloso das fortalezas que construía nos límites e ás veces no corazón das cidades. Encantáballe esta nova benignidade que reemprazaba aos patíbulos. Marabillábase de non castigar xa os corpos e de saber corrixir daí en diante as almas. Aqueles muros, aqueles ferrollos, aquelas celas figuraban unha verdadeira empresa de ortopedia social.

Aos que rouban, encarcéraseos; aos que violan, encarcéraos; aos que matan tamén. ¿De onde ven esa estraña práctica e o curioso proxecto de pechar para corrixir que traen consigo os Códigos Penais da época moderna? ¿Unha vella herdanza das mazmorras da Idade Media? Máis ben unha tecnoloxía nova: o desenrolo, do século XVI ao XIX, dun verdadeiro conxunto de procedementos para dividir as zonas, controlar, medir, encauzar aos individuos e facelos á vez "dóciles e útiles". Vixiancia, exercicios, maniobras, calificacións, rangos e lugares, clasificacións, exames, rexistros, un xeito de someter os corpos, de dominar as multiplicidades humanas e de manipula-las forzas, desenrolouse no curso dos séculos clásicos, nos hospitais, no exército, nas escolas, nos colexios e nos talleres: a disciplina. O século XIX inventou, sen dúbida, as liberdades; pero deulles un subsolo profundo e sólido: a sociedade disciplinaria da que seguimos dependendo.





Para os interesados, o argumento prosegue (máis e mellor) no libro "Vixiar e Castigar" de Michel Foucault.

quarta-feira, dezembro 07, 2005

A Torre de Babel

Toda a terra falaba unha soa lingua e usaba as mesmas palabras.
Ao emigraren os homes desde o oriente, encontráronse nunha chaira, no país de Xinar, e establecéronse alí.
Dixéronse uns aos outros: -"Imos facer ladrillos e cocelos no lume". O ladrillo facíalles de pedra e o betume de cemento.
E nisto propuxeron: -"Imos construír unha cidade e unha torre, que chegue co cimo ata o ceo, e fagámonos un nome sonado, para non nos perder pola ancha face da terra".
Baixou o Señor para ver a cidade e a torre que os homes construían, e pensou:
-"Aquí hai un pobo unido que fala a mesma lingua. Se empeza facendo isto, ninguén podería privalos desde agora de faceren o que se lles veña á cabeza.



Baixemos e embarullemos alí mesmo a súa lingua, de xeito que non se entendan uns cos outros".
O Señor espallounos de alí por toda a terra, e deixaron de construír a cidade.
A esta chamóuselle Babel, porque alí embarullou o Señor a lingua de todo o mundo. Desde alí espallounos por toda a face da terra.

segunda-feira, dezembro 05, 2005

Lipovetsky: A era do vacío

Sociedade postmoderna: dito doutra maneira, cambio de rumbo histórico dos obxectivos e modalidades da socialización, na actualidade baixo a éxida de dispositivos abertos e plurais; dito doutra maneira, o individualismo hedonista e personalizado convértese en lexítimo e xa non atopa oposición (...) A sociedade postmoderna é aquela na que reina a indiferencia de masa, onde domina o sentimento de reiteración e estancamento, na que a autonomía privada non se discute, onde o novo acóllese como o antigo, onde se banaliza a innovación, na que o futuro non se asimila xa a un progreso ineluctable. A sociedade moderna era conquistadora, cría no futuro, na ciencia e na técnica, estableceuse unha rotura coas xerarquías de sangue e coa soberanía sagrada, coas tradicións e particularismos no nome do universal, da razón e da revolución. Esa época está a esvaerse a ollos vistos; en parte é contra eses principios futuristas que se establecen as nosas sociedades, daquela postmodernas, ávidas de identidade, de diferencia, de conservación, de tranquilidade, de realización persoal inmediata; disólvese a confianza, a fe no futuro, xa ninguén cre no porvir coruscante da revolución e o progreso, a xente quere vivir de contado, aquí e agora, manterse xove e non xa forxa-lo home novo (...) Os grandes eixos modernos, a revolución, as disciplinas, o laicismo, a vangarda foron desbotadas a forza de personalización hedonista (...)

Que erro ter pregoado precipitadamente a fin da sociedade de consumo, cando fica claro que o proceso de personalización non deixa de anchear os seus lindeiros (...)

...todo isto deixou paso, segundo din, a unha cultura postmoderna detectable por varios signos: procura de calidade de vida, paixón pola personalidade, sensibilidade ecolóxica, abandono dos grandes sistemas de sentido (...)

domingo, novembro 27, 2005

Chistes Soviéticos

Veña, os que me coñecedes sabedes que me encantan este tipo de cousas...

Os seis paradoxos do Comunismo
Todo o mundo ten traballo, pero ninguén traballa.
Ninguén traballa, pero as metas de producción sempre se acadan.
As metas de producción sempre se acadan, pero as tendas están sempre baleiras.
As tendas están sempre baleiras, pero todos teñen o que necesitan.
Todos teñen o que necesitan, pero ninguén está satisfeito.
Ninguén está satisfeito, pero sempre votan polos candidatos comunistas.


Stalin, Khrushev e Brezhnev viaxan xuntos nun vagón de tren. De súpeto, o tren párase. Stalin saca a cabeza pola xanela e berra: "¡Fusilade ao conductor!", pero o tren non se pon en marcha. Entón Krushev berra: "¡Reabilitade ao conductor!", pero a locomotora segue en silencio. Entón Brezhnev dí: "Camaradas, camaradas, pechemos as cortinas, encendamos o gramófono e finxamos que o tren está a se mover".


"¡Camarada Stalin, este home é absolutamente igual a ti!. -Ben. Fusiládeo. -Quizaves deberiamos mellor afeitarlle o bigote. -¡Boa idea!. Afeitádello e despois fusiládeo".


Pregunta: ¿Qué é unha sorte?
Resposta: Vivir na nosa Gran Patria Socialista.
P.: ¿E unha desgracia?
R.: Unha desgracia é ter esa sorte.



quinta-feira, novembro 24, 2005

The Willow Song

Este ano non me teño pasado moito polo Cineuropa. A primeira (e sospeito que última) película que fun ver onte non sorprenderá a aqueles que coñezan a miña bardolatría: "Othello", adaptación do clásico shakesperiano dirixida por Stuart Burge en 1965, e con Laurence Olivier (¿quén se non?) e unha xovencísima Maggie Smith nos papeis estelares.
Non é a mellor versión que teño visto. A teatralidade é excesiva -Olivier berra demasiado- e está mal traducida para o medio cinematográfico (escenarios de cartón pedra, xestos esaxerados, texto íntegro da obra, o que arrastra a case tres horas de película...).
E nembargantes, como lle dicía a princesa Leia a Han Solo (perdóenme bologneses, pero un tamén cede ocasionalmente aos encantos da cultura pop): "You have your moments. Not many of them, but you do have them".
A chispa que ameaza benjaminescamenque con facer saltar o continuum da historia está para min nas esceas inmediatamente anteriores ao asasinato de Desdémona. Na atmósfera ominosa, a Señora solicítalle á criada ser soterrada coas sabas da súa boda, para despois cantar a tristísima canción dunha muller que toleou por amor, e finou cantándoa: a canción do Salgueiro:


The poor soul sat sighing by a sycamore tree
Sing all a green willow
Her hand on her bosom, her head on her knee
cho: Sing willow, willow, willow, willow!
Sing willow, willow, willow, willow!
My garland shall be;
Sing all a green willow, willow, willow, willow
Sing all a green willow
My garland shall be.
The fresh streams ran by her, and murmer'd her moans
Sing willow, willow, willow
Her salt tears fell from her and soft'ned the stones.
Let nobody blame him, his scorn I approve
Sing willow, willow, willow
He was born to be fair, I to die for his love,
I call'd my love false love but what said he then?
Sing willow, willow, willow
If I court more women, you'll couch with more men.


Non sendo eu unha persoa que se emocione doadamente, non puiden resistir o pathos tráxico da escea, non sen repetirme, con certa ironía: "Is it not monstrous that this player here, But in a fiction, in a dream of passion, Could force his soul so to his own conceit That from her working all his visage wanned, Tears in his eyes, distraction in his aspect, A broken voice, and his whole function suiting With forms to his conceit? And all for nothing, For Hecuba! What's Hecuba to him, or he to Hecuba, That he should weep for her?". Pois aquel no que as bágoas riscaban por saír non era o actor/atriz, senón eu mesmo.
Consolémonos pensando que tamén Orfeu arrincara bágoas de ferro ao implacábel Hades. Doutra banda, a música da canción tamén axudaba. A melodía conservouse nun libro para laúdes de 1583, e alomenos un cd de cancións shakesperianas a inclúe. Se podedes, escoitádeo. E ricorditti di me...

domingo, novembro 20, 2005

Orfeu en soños

Hoxe é día de banquete e celebración. Xa teño nas miñas mans un exemplar de 'Orfeu en soños' -e así se chama o primeiro libro de poesía publicado por Ramón Blanco, cifra de letras nas que se esconde o home de ben, xenial poeta, o amigo xeneroso. Marcará esta saída, anunciada con sopros de tuba de prata, o nacemento dunha estrela na constelación de novos e bos autores dos que tan necesitadas andan as nosas letras.
"E o terceiro Anxo tocou a trompeta, e unha enorme estrela, brillante como un facho, caeu do ceo sobor da terza parte dos ríos e das fontes de auga - o nome da estrela é Absinto. Un terzo das augas tornáronse amargas, e moita xente morreu das augas que se tornaran amargas".
É este libro complexo artefauto de verbas e Absinto, pois alimenta dos que beben nel e só cataliza o veleno naqueles que xa están estragados por dentro, "e son consumidos polo lume".
Baleiro a copa de cristal para un novo brinde; o licor verde esmeralda danza nas gorxas -a fada verde- e alédame ofrendarvos unha mostra -o primeiro poema- deste noso "miglior fabbro", o mellor escritor do Colectivo Sacou.

IN GIRUM IMUS NOCTE ET CONSUMIMUR IGNI

(Salutación de Guy Debord aos espectadores e ao Conde d Paço Tristão)

Cinza sombra deste incendio
que se estende
máis alá
das marxes do (h)orto,
lonxe do martirio da sintaxe
e do fogo que arde sen se ver e que alí afina
a ígnea corrupción do centro de madeira
do violín tatuado,
tocando a pel ardente
papel queimado.

Pode que os mortos aínda respiren
nestes versos igual que os vosos ollos
escoitaban na película a noite
americana ou o testamento de Orfeu,
fumando no leito baldío
despois de escribir Sonata de inferno cos ollos irritados cubertos
polo fume, ascendendo despois cara ao teito,
na lámpada a vista baila
atrapada no círculo do desexo

O danse mon papillon noir!

Aínda que tarden en arder as follas murchas unha tarde
han entrar xirando polas xanelas abertas
nas almas de mil douscentos e pico
perdemos o sen,
buscades asento na escuridade,
cando xa comezou o espectáculo
e imos en círculo na noite e somos consumidos polo lume.

sábado, novembro 19, 2005

Keats

Xa que os meus estimados colegas van homenaxear hoxe ao Inmortal Poeta, non xunto aos ríos de Babilonia ("onde nos sentabamos / e chorabamos lembrándonos de Sión / Sobor dos salgueiros, en medio dela / colgábamos as nosas arpas"), senón a carón do Tiber, ese trasunto pagán e helenístico da capital mesopotámica (ben sabía o Profeta do Apocalipse cando boureaba aquilo da Prostituta de Babilonia, "vestida de púrpura e escarlata, enxoiada con ouro, pedras preciosas e pérolas.; levaba na súa man unha copa de ouro chea das abominacións e impurezas da súa fornicación, e na súa fronte un nome escrito que é un misterio"; pero deixemos á prostituta nas noites de Cabiria), tamén quero eu ofrendar unha modesta flor de trapo, ou feixe de verbas segadas do meu escaso maxín, á memoria de Keats.

¿Ousarei evocar a sinestesia? Contemplo na cabeceira da cama unha postal que mercara na súa casa-museo en Londres. Contén o debuxo por parte do poeta dunha urna grega. E ben sabemos que para el -só para el- "A beleza é verdade, verdade beleza, e iso é todo / o que sabemos e necesitamos saber".

Polo fío musical escorrega o terceiro movemento (Finale - Allegro energico) do Concerto para Violino nº 1 de Bruch. Brindo coa copa de Porto, escura coma homérico mar que separa ao poeta da súa patria; e a ledicia desborda dos corazóns cando imaxinamos ao paporroibo cantando en Roma para Keats no seu eterno repouso -non baixo a ameixeira, senón na mandorla cintilante dos seus versos.

"Here lies One Whose name was writ in water"


quarta-feira, novembro 16, 2005

Wallace Stevens - The Ultimate Poem is Abstract

O Derradeiro(1) Poema é Abstracto

¿Retórcese este día con qué? O disertador
Sobor Deste Marabilloso Mundo Noso componse a sí mesmo
E cubre á rosa do planeta, e torpemente a describe madura,

E vermella, e correcta. A pregunta específica -aquí
A resposta específica á pregunta específica
non é o esencial - a pregunta é o esencial.

Se o día se retorce, non é coas revelacións.
Un segue facendo preguntas. Iso, entón, é unha
Das categorías. Dito deste xeito, este plácido lugar

Muda. Non é tan azul como pensábamos. Para ser azul
Ten que non haber máis preguntas. É un intelecto
De reviravolta sinuosa, e esquivar un lado e outro,

Torceduras en ángulos e distancias equivocadas,
Non un intelecto evanescente: presente
En tódolos sitios de golpe, eixo de nubes(2)

Da comunicación. Sería dabondo
Se algunha vez, só unha, estiveramos no centro, fixados
Neste Marabilloso Mundo Noso e non como agora

Desesperados, no borde, dabondo para estarmos
Completos, porque no centro, anque sexa somentes no sentido,
E nese sentido enorme, simplesmentes disfrute.

(1) En inglés, "Ultimate" pódese referir ao mesmo tempo a "último dunha serie" e a "fundamental, definitivo". O segundo significado, malia a miña escolla, é (creo) o máis preciso.
(2) "Cloud-pole", a non ser que sexa un idiom que descoñeza, paréceme que se refire a un eixo ou estructura de dúas puntas, xa sexa composto por nubes o unindo o celestial co terreo.

sábado, novembro 12, 2005

Stańczyk

Eis unha mostra dese cosmopolitismo desarraigado e cosmopolita no que tanto me regodeo...
As miñas relacións coa cultura polaca son escasas. Malia terlle botado o ollo a unha gramática desa curiosa lingua e a algúns textos traducidos (Kochanovsky, por Seamus Heaney), non teño ido máis alá dun curioso exotismo. Alén, a miña opinión (algo dogmática) é que calquer intento de profundizar a cultura dun país mentres non se coñeza a súa língua en profundidade é absolutamente ridícula...
Nembargantes, venme de atrás certa atracción polo país do leste. Xa Payne (no seu libro 'España Imperial') trazaba interesantes paralelos entre a Monarquía Católica do XVII e o Reino Unido Polaco-Lituano: ámbolos dous imperios en decadencia, ferventemente católicos, internamente heteroxéneos... Hai, ao parecer, uns sermóns á dieta polaca do xesuíta Piotr Skarga que poñen polas nubes a algún dos Habsburgos españois (creo que a Felipe III) como modelo de rei cristián e piadoso.
Rescato hoxe unha figura moi popular ao parecer entre os polacos, tanto na súa historia como nas súas letras: Stańczyk, "o bufón de el-rei" que diría Risco.
Stanisław Gąska (que ese sería o verdadeiro nome do personaxe) foi o bufón de corte máis famoso da Historia de Polonia. Estivo ao servizo de tres reis ao longo do século XVI: Alexandre, Sexismundo o Vello (¿a vida é soño?) e Sexismundo Augusto.




A sona venlle de que era considerado no seu tempo algo máis que un mero bufón. Ao parecer, o noso Stańczyk contaba cunha fina intelixencia política, que envolvía nun agudo pensamento satírico. Son moitas as anécdotas laudatorias que narran sobre el os cronistas da época.
Entre elas, cóntase que nun episodio de caza, en 1533, un enorme oso lituano que o soberano ceivara para cazar cargou contra el-rei, a raíña (caeu do cabalo e tivo un aborto) e os cortesáns; cando Sexismundo lle recriminou ao tolo que fuxira covardemente, éste respostou: "Maior loucura é ceivar ao oso pechado nunha gaiola". A afirmación soe entenderse como unha referencia velada á política exterior do rei, que derrotara aos prusianos pero non os incorporara á coroa.
Outra historia podédela ver ilustrada neste famoso cadro de Jan Matejko: o bufón é a única persoa na festa real que se preocupa diante das noticias da caída da cidade de Smolensk en mans dos rusos.

Tralas particións e a desaparación de Polonia do mapa, este personaxe converteuse nunha figura emblemática da literatura oprimida, nun símbolo da loita pola independencia. Pola contra, uns publicistas conservadores tamén tentaron apropiarse da súa imaxe e sacaron uns panfletos co seu nome nos que ridiculizaban os alzamentos armados e suxerían seguir o camiño do desenrolo económico e o compromiso cos inimigos do país.
Pero iso xa é outra historia...

Cirkus

En efecto, para os que non o saibades, o mundo é un circo. Calderón preferiría aquilo do 'Gran Teatro do Mundo' pero, a efeitos prácticos, ven a ser o mesmo.
Malia a decadencia actual dos espectáculos circenses, a imaxe é socorrida, podéndose interpretar coma o enésimo revival da 'Nave dos Tolos' da literatura medieval e renacentista., das pinturas do Bosco e das xilografías, do poema de Sebastian Brant. Nun mundo absurdo e sen sentido, o noso caro metarrelato parece que fai augas, e só acuden á cuberta os espectros do corpo, a política do Carnavelesco Bakhtiniano.
Xa que Freud e os psicoanalistas fracasaron nos seus intentos de curar a esquizofrenia e a neurose -o marxismo agoniza na mesma loita a un nivel superior-, voltamos á vella costume medieval: recollemos aos lunáticos e parados nunha carreta e enviámolos a mendigar. Imaxe eternamente inmortalizada na 'Loucura e Civilización' do Magister Dementiae, San Foucault.
Collemos un espello roto, metáfora das nosas múltiples persoalidades (literarias ou non), a fusta e unha máscara amarela de carnaval veneciano. Xunto ao ringmaster (quizaves Panero o poeta) diriximos a función:





"¡¡AQUÍ hai de todo: dinosauras, rinocerontas, cocodrilas, DRAGONAS sen azas, hipopótomas, panteras, tigresas, lobas, ratas que abandoan o barco, ratas de alcantarillas, cadelas, pumas, cangrexas hermitañas, elefantas, arroaces...!!"

... O Domador axita o seu látigo. De súpeto, Jacques Lacan sae do espello, con Julia Kristeva e Simone de Beauvoir enbrindadas a cadro patas...

sábado, novembro 05, 2005

sábado, outubro 22, 2005

Franco Battiato - Oh sweet were the hours

Colamos eiquí unha colaboración boloñesa que me manda Mourelle dende Italia, onde o último disco de Battiato -xenial compositor pop, alumno de Stockhausen; un dos poucos que sabe mesturar touziño e velocidade- "Come un camello in una grondaia" está a causar furor entre o grupo comparatista.
A música pona o sempre contemporáneo Ludwig van (¿qué peza?), e a letra debe de ser do santón italiano de túnicas anchas. Recende a poesía báquica, anacreóntica -Omar Khayyám zuga nos pousos da derradeira copa de viño e Ibn Quzman esixe que o enterren cunha viña entre os párpados, pámpanos por turbante e follas de mortalla).
Como dato curioso, en breve poderei contemplar o lúdico-cómico 'live in Baghdad' de Battiato na Guerra do Golfo (a primeira), onde a nosa estrela mediática (tamén percorredora do 'Luar' nalgunhas ocasións) abrázase entusiasta a Tareq Aziz e a neniños ao tempo que pide nons á guerra. Cortesía de Panero.

Oh sweet were the hours, when in mirth's frolic throng
I led up the reeds with dance and with song;
When brisk from the fountain, and bright as the day,
my spirits o'erflow'd, and ran sparkling away!
Wine! Come bring me wine to cheer me,
Friend of my heart! Come pledge me high!
Wine! Till the dreams of youth again are near me,
Why must they leave me, tell me, why?
Retourn, ye sweet hours! Once again let me see
Your airly light forms of enchantment and glee.
Come, give an old friend, while he crowns his gay glass,
A nod as you part and a smile as you pass.
Wine! Come bring me wine... I cannot forget you, I would not resign
There's health in my pulse, and a spell in my wine!
And sunshine in autumn, tho' passing too soon
Is sweeter and dearer than sunshine in June.
Wine! Come bring me wine...

sexta-feira, outubro 21, 2005

A Letra Escarlata

Chove en Santiago. Da miña retirada vida monacal compostelá tráiovos uns comentarios arredor da última novela que acabo de ler, e que me deixou moi gratamente sorprendido: "A letra Escarlata", de Nathaniel Hawthorne.
Na peza (máis propiamente romance que novela, anque non imos entrar agora na casuística das diferencias) asistimos ás desventuras de Hester Prynne. A Nova Inglaterra do século XVII vese trastocada co nacemento dunha nena, froito de adulterio, que dá a luz a protagonista. Obrigada pola ruda poboación puritana a vestir de por vida a letra escarlata na súa vestimenta, Hester loitará contra o ostracismo e a vergoña, recuperando co tempo a estima da súa comunidade. Con Hester suben ao estrado dos personaxes destacados a súa filla Pearl, 'pequeno elfo', o crego Arthur Dimmesdale e o marido burlado, Roger Chillingworth, na implacábel pescuda de vinganza.



Teño que confesar que a priori partía de bastantes prexuízos con respecto ao autor, que ten fama de abusar das alegorías e do moralismo nos seus escritos, cousa que atestiguan, malia tamén ter unha calidade máis que aceptábel os seus relatos breves 'My kinsman, Major Molineux' e 'Young Goodman Brown'. Nembargantes, a 'Letra Escarlata' (anque inclúa estes elementos) é unha peza excepcional, na que parece producirse a cuadratura do círculo: amena e divertida ao tempo que sólida alimentación estética e espiritual.
Porque a obra fai pensar e sentir, e escapa de mistificacións simplistas. E anque sempre sorría malévolamente cando se esgrimen argumentos sobre os valores morais, éticos e políticos nas pezas literarias, e sobretodo se van na liña dos valores 'humanistas' da escrita, e da aportación que ésta faría ás persoas (facéndonos máis tolerantes, sabios e mellores), debo confesar que esta peziña está moi cercana a cumprir algúns deses obxetivos satisfactoriamente.
Por todo iso, anímovos a que, cando teñades un intre, lle botedes un ollo. Tampouco é demasiado gorda (unhas duascentas e pico páxinas), ou sexa que xa sabedes...

sexta-feira, outubro 07, 2005

SANCTUARIUM

Para o último número de 'Barbantia' -o especial cultural que esta asociación cultural do Barbanza saca cada fin de mes na Voz de Galicia- solicitáraseme un texto sobre algún monumento local. Para os que non accedérades a el, velaiquí o tedes de novo. Non é que teña moito arte, pero tamén se lle quere aos fillos febles e enfermizos que saen do maxín dun:

No cumio boscoso de San Cosme habitaron un día sátiros e ménades danzantes, ninfas das fontes e das fragas, tódalas criaturas dos mitos das orixes. Eran os días lonxanos dos Castros e os machados de Bronce, pan de landra e mulleres guerreiras. Roma ficaba lonxe. Cantaban os nativos no alto:“HONOREMOS a Pico e a Fauno, / e a aqueles que bailan no miolo dos bosques / e baten cos osos na pedra abisal; / reverbera o aire de ritmos e coros / e do arrecendo a sangue / e do compás mollado / que axexa nas costas de rito e tambor”. Tambores non había daquela, e os espíritos que adoraban os nosos devanceiros non pasaran polo barniz helenístico. Moito menos pola Cruz que serodiamente ocupou o lugar, erguendo nel a triunfante igrexa.
Tampouco queda rastro do primitivo templo (capela románica quizaves, cantando na súa pétrea austeridade as monodias da nova fé). O edificio que alza hoxe sobre dobre escalinata é recente: as obras terían comezado no 1751. Nembargantes, a ergueita masa de austera elegancia parece un canto a días do Pasado máis remoto. Cando se contempla esta masa por vez primeira dá a impresión de que as súas pedras naceron do mesmo chan que coroan. Voe a imaxinación, esquezamos que a Igrexa é obra humana: algún xigante antediluvián tallou o monte con infindo esmero, desfacendo as laxes entre os dedos e arrincado San Cosme do seu interior -tal Miguel Anxo facía falar os marbres-. Anque o canteiro-xigante non entendese de florituras, reservou o toque maestro para as pilastras, pináculos e balaustradas da torre.
Dentro topamos a maxia da Alquimia: a pedra cede o sitial á madeira, dúctil e sumisa, mellor materia para labrar soños -tales son os tres retábulos que coroan a dianteira do templo-. Engaiola os ollos o Teatro Barroco, os dourados, a melodía graciosa das columnas salomónicas, a sinfonía das froitas, de anxiños e volutas, medallóns e follas. Mais a pintura e as láminas despréndese do altar, e o deslumbre fica apagado, anque latexe baixo o pó, agardando para voltar á luz a pouco que se limpe a escuma dos séculos. Santos de gastada policromía reanudan lentamente as conversas interrumpidas, os misteriosos símbolos que terman son labirintos a desnovelar: a palma traizoa a Santa Bárbara, as cunchas e bordóns a Santiago; no máis outo, ascenso vertixinoso da Virxe, tan elevada que coidamos asistir ao derradeiro instante antes de que envexosas nubes nola arrebaten. Escreben os Evanxelistas: San Mateo -a túnica escura ricamente decorada, manto vermello, flores e follas de ouro- pecha a polifonía, co xesto de ergué-la pluma. ¿Rematou a escrita? Só por hoxe.

sábado, setembro 24, 2005

Eusebio Lorenzo Baleirón

Now cracks a noble heart. Good night, sweet prince,
And flights of angels sing thee to thy rest.
Shakespeare - Hamlet
Queríamos hoxe dende esta bitácora facerlle unha pequena homenaxe á voz ferida de Eusebio, tráxicamente truncada no final dunha singradura de tres libros e unha vida intensa. A mellor poesía dos oitenta que, de ter seguido, tería dado lugar ao discutíbelmente mellor poeta da literatura galega.
Non che esquencemos.
FINAL
"E poi ch´a riguardare oltre mi diedi,
vidi genti alla riva d´un gran fiume"
Inferno. III, 70-71

Ao entregar os anos a esa treva
deterei-me na ourela deste rio
por onde as barcas pasan cara á morte.
Anos que son palabras advertindo
a estraña condición que me acompaña.
Por este corazón anugallado
que me fala da morte eu son apenas.
A sombra deixará ver sobre a folla
morta que quede morta no meu paso
outra sombra que son e agora teño.



terça-feira, setembro 20, 2005

POLITIKÊ

"¡Menudo Vilán Ilustrado! / Dádelle para que lea / a Política de Aristóteles"
Lope de Vega, 'Fuenteovejuna'


Fai moitos anos (nos primeiros exemplares da nosa 'caramuxa') adicábame a escribir sen ton nen son sobre calquera tema que me interesase. Era, amais, bastante prepotente daquela, e iso que non sabía moito dos eidos que comentaba.
Dende unha postura máis modesta, o formato blogueiro vaime permitir recuperar o pouco bo que podían ter aqueles artigos abertos. Nestas liñas, unha breve reflexión sobre a ideoloxía e os partidos políticos que os politólogos (se algún visita esta bitácora) poderán corrixir a pracer.
Imos aló.
O tema que traio a colación é o conflicto que todo partido político experimenta entre dous sectores estructurais da súa militancia e filiación: poderíamos chamalos o sector empírico-pragmático e o sector ideolóxico-idealista.
En teoría, todo partido político se constitúe arredor dunha determinada visión da realidade e dunha serie de obxetivos que pretende acadar por diversos medios. Este conxunto de teorías unifícanse nun corpus ideolóxico que, a priori, asúmese que todo membro do partido (incluídas incorporacións) aceptan con matices como 'a verdade'.
¿Pero qué pasa cando o conxunto teórico (como se dou o caso, por exemplo, nos partidos social-demócratas de finais do XIX) plantexa un modelo (neste caso, revolución social; destrucción da división clasista da sociedade) que está moi afastado da praxe cotiá á que esa organización se vé sometida?
Os partidos e as ideas non viven nun espazo sideral, senón nun mundo real con loitas e desequilibrios de poder. Rara vez contan cos medios para impoñer total e absolutamente as súas ideas. Este contacto coa realidade pode plantexar (e plantexa) oposicións con respecto ás ideas iniciais e ao 'programa ideolóxico'. Un programa que por natureza é difícil de modificar: é o motor inicial do partido e asúmese como un repertorio de 'verdades' non doadamente renunciábeis.
Un partido que conte cun desfase notable entre a súa teoría e a súa praxe política pode pasar por periodos máis ou menos longos de equilibrio inestábel (por exemplo, mantendo o discurso 'revolucionario' cara a galería ou cara un futuro considerado polo momento moi lonxano, namentras leva a cabo unha política 'real' de presencia nas institucións e de micropolítica -en concellos, asociacións veciñais, culturais, etc...); nembargantes, é previsíbel que a partir de certo momento, as novas inercias creadas, o peso cada vez maior de sectores 'empírico-pragmáticos' no partido (burócratas, novos afiliados) vaia desprazando os esquemas ideolóxicos, ata chegar á renuncia oficial e/ou adecuación ao marco político imperante (léase o revisionismo, Suresnes e os progresivos aggiornamentos polos que pasa o BNG). Unha tendencia que o desempeño de 'política real' (a chegada a cargos de poder) acelera aínda máis.
¿É acaso unha tendencia inevitábel?
Doutra banda, temos o exacto contrario. Neste caso, trátase dos pequenos partidos do extremo político. Carentes totalmente de poder político real, dos medios para transformar a sociedade segundo os seus desexos, tampouco necesitan adaptar os seus esquemas ideolóxicos á realidade. Poden sentirse 'xustos' e 'puros', e captan á súa militancia polo método inverso que os grandes partidos: neste caso, os sectores ideolóxico-idealistas son os que pesan no partido.
Mais iso ten pinta, claro, dun autoengano sectario, un consolo que se plasma na imposibilidade de facer algo máis que 'xogar a revolucionarios'.
¿Qué vos parece?

sábado, setembro 17, 2005

Herba aquí ou acolá

Eis o mellor Cunqueiro, autor sempre pracenteiro de ler, que ensina deleitando.

Todo pende en que ún esteña morto
perguntando póla herba que nasce derriba
coma por un novo corpo máis levián,
abaneado pólo vento,
- que trae e que leva a semente -
Herba no monte ou nas rúas da cidade
- aquí podían ser os pés dos vagabundos
que ún se soñara nús unha mañán de cedo -

Canto vai da memoria á herba
por onde terreas pensativas azas
caladamente te recomezan. Ouh abril,
tí liberdado dos vermes e dos ósos
dos ouvidos por onde estabas apegado
a aqueles outros pasaxeiros de traxe novo!
Cando chove adeprendo a beber auga.
Por unha boca que non tiven, abrancuxados
fíos que zugan no terrón e medran:
foron percisos nubes e sol e un sacho
- namentras te valeiras
esqueces os cantos ledos do verán e o merlo
o pan o lume e esa doce sorrisa
que todos tivemos unha vez pousada no peito -

Todo pende en que ún esteña morto
e queira volver ao val e á noite
esmola de home, pasteiro comunal
onde brancas ovellas alindadas por unha vella
pacen seguido sin erguer a cabeza
sin decatarse de ónde ven a herba
que moen e remoen os dentes apertados.

Sin decatarse da resurreción da carne de Álvaro Cunqueiro,
un novo corpo limpo que soñaba co vento,
— beira dun río, quizaves,
ou nun alto —.

sábado, setembro 03, 2005

Terry... vostede sí que sabe

Hai varias peticións formuladas por parte do meu exiguo público. Nembargantes, antes de satisfacelas, permítome colar unha traducción do gran teórico literario marxista Terry Eagleton, cuxas consideracións sobre marxismo e retórica (véxase o seu libro 'Walter Benjamin, or towards a revolutionary criticism') me parecen dignas de ser meditadas e discutidas.


Ata onde afecta á retórica, entón, un Marxista ten que ser platónico dun certo xeito. Os efectos retóricos están calculados na luz da teoría da polis coma un todo, non simplesmentes na luz da coxuntura pragmática fetichistizada polo post-marxismo. Retórica e dialéctica, axitación propaganda, están próximamente artelladas; o que as une para Platón é a xustiza, por sí mesmo un concepto moral só posíbel en base dun coñecemento social, oposto á doxa, opinión ideolóxica. En vista de que toda arte é retórica, as tarefas do traballador cultural revolucionario son, en esencia, estas tres: primeiro, participar na producción de obras e actos que, dentro de medios 'culturais' transformados, ficcionalizan ata tal punto o 'real' como para conseguir que eses efectos conduzan á victoria do socialismo. Segundo, como 'crítico', expoñer as estructuras retóricas polas cales obras non socialistas producen resultados políticamente indesexables, como un xeito de combatir o que agora está demodé chamar falsa conciencia. Terceiro, interpretar esas obras, na medida do posíbel, analizar esas obras malia os prexuízos, para absorver delas o que poida ser de valor para o socialismo. A laboura dun traballador cultural socialista, en breve, é proxectiva, polémica e apropiativa. Estas actividades poden incluir, de cando en cando, cousas como estímular aos demais a sacar pracer das belezas da imaxinería relixiosa, estimular a producciòn de obras carentes de calquera contido político explícito, e discutindo en lugares e momentos concretos a favor da 'grandeza', 'verdade', 'profundamente conmovedora', 'leda', 'marabillosa', 'estupenda' virtude de obras concretas.

terça-feira, agosto 23, 2005

Mythos

Hai dúas aficións que levan moito tempo comigo: unha sorprenderá aos meus amigos; a outra non. Son a Microbioloxía e a Mitoloxía respectivamente.
Eu tamén fun un rapaz pequeno (parece mentira). Sempre fun un lector precoz, pero con 6 anos literatura non lía moita (os meus pais estimulábanme a ler, pero eles mesmos non é que tocasen os libros de cando en cando, polo que difícilmente podían recomendar e dirixir lecturas). O da microbioloxía debeu ter orixe con aquela serie, 'Erase unha vez... o corpo humano'. Resultábame fascinante como esas criaturas microscópicas, os virus e bacterias, nos podían facer tanto mal. Nos libros de medicina tomaban formas xeométricas e fermosas, e presentaban síntomas e efectos do máis variado sobor de nós. Daquela foi doado aprender o mecanismo básico dos virus bacteriófagos (é o esquema que sempre aparece nos libros sobre como actúan os virus); nembargantes, aínda a día de hoxe ignoro a relación entre uns bichiños matando células e o xurdimento de pústulas por todo o corpo (varicela, sarampelo), as febres (rubeola, febre amarela), aparición de bubóns (peste) ou cavidades pulmonares (tuberculose)... Quizaves fagan falla datos demasiado técnicos para explicalo...
Pero voltando aos Mitos... Éstes constitúen unha continuación lóxica e entretida dos contos para rapaces (noutro lugar explicaremos as coincidencias e separacións do mítico e o folklórico). Lembro o percorrido polas páxinas da 'Crónica da Humanidade' parándome nas entradas con debuxos-fotos do Libro dos Mortos exipcio e dos Deuses gregos-romanos esculpidos en mármore.





Anos máis tarde (cando estaba en Inglaterra) mercara un libro fascinante, que aínda conservo comigo: "Classic Ancient Mythology". Era un percorrido a través de fotos e textos breves das crenzas exipcias, gregas e romanas. A súa lectura está detrás dun textiño vello que escribira na (por fortuna) case desaparecida Caramuxa nº1: 'Dialéctica da Mitoloxía'.
Lembro tamén uns libros que sacaba Xerais, moi ben ilustrados, e que foron unha primeira aproximación a lendas vikingas, africanas, rusas e xudeas. E moitos máis libros despois...
No instituto, o fascinio pola Guerra de Troia. A lectura emocionada da Ilíada e a Odisea, viaxando con Odiseo, 'fecundo en ardides' por terras ignotas, chorando a morte de Héctor e a excidio Troiae..., buscando con sede insaciábel os episodios que se lle esquenceran a Homero...
Hoxe quero lembrar simplemente a lenda de Gaio Mucio Scaevola. Este nobre romano teríase prestado voluntario para asasinar ao caudillo Etrusco Lars Porsenna, inimigo da nacente república. Infiltrouse no campamento rival mais, por erro, asasinou ao secretario do rei en vez de ao seu obxetivo. Despois disto, e para demostrar que os romanos eran homes destemidos, meteu a man dereita no lume, deixando impávido que se consumise.



¿E porqué Scaevola? En latín, a palabriña significa 'zurdo', e levábaa como apelido unha gens famosa, presunta descendente do heroe mítico. Eu tamén son zurdo, anque non queimase a man dereita nun acto glorioso: M. Scaevola tamén me acae como nome (non Mucius; Manuelus, supoño, da 2ª declinación). Manolo o Zurdo, vamos.
¿E qué diredes dunha persoa tan racional coma min enguedellado nas redes de bronce* do mítico? ¿Evasión?¿Dialéctica negativa?
O mundo está cheo de sorpresas.
*En redes de bronce conta tamén o mito que foron atrapados Ares e Afrodita polo marido celoso, e suxeitos despois a público escarnio nos cumios do Olimpo.

terça-feira, agosto 16, 2005

A Montaña Máxica

Solicitaba Noel unha entrada arredor dese magnífico novelista que foi Thomas Mann, co gallo do cabodano nº 51 que tivo lugar o venres pasado. Porén, unhas liñas...
O noso breve século XX deu unha manchea de escritores que, malia a cegueira que impón a curta distancia, podemos apostar que perdurarán no tempo. Os textos que ceibaron as súas plumas amosan as máis altas cotas de xenio e profundidade; e un dos que compoñen esta Santa Compaña de artistas, da estirpe de Kafka, de Joyce e de Proust é Thomas Mann (1875-1955).



Anque a súa producción é moi variada, aquilo polo que é xustamente recoñecido é pola xenialidade das súas novelas, coroadas de épica e sutil ironía. Entre os títulos que o fixeron famoso están 'Os Buddenbrooks', 'A morte en Venecia', 'Xosé e os seus irmáns', o 'Doutor Fausto' e, sobretodo, a máis coñecida: 'A montaña máxica'.
Máis coñecida non significa, por desgracia, a máis lida. O tamaño desta magnífica opus é considerábel (case 1000 páxinas de letra pequena e papel delgado na miña edición (sic) de peto. E ¿qué topamos nesta novela? Mellor preguntémonos polo que non topamos.
Estas páxinas luminosas pintan diante nosa o fresco dun mundo que remata: a Europa feliz e apacíbel denantes da treboada final: a Gran Guerra. A imaxe lémbranos outros esforzos similares noutras artes (pensamos na 'Grande Ilusión' de Renoir), mais ningunha acada a profundidade do mestre de Lübeck.
Ao longo deste auténtico (e parodiado) Bildungsroman seguimos, pois, as peripecias de Hans Castorp, que nos outos cumios de Davos (Suíza) aprenderá todo sobre arte, amor e política. Esta última da man do conflicto entre dúas figuras irreconcilíabeis: Settembrini -o seguidor de Carducci, ilustrado e Enciclopedista- e Naphta -o xesuíta conservador, reaccionario e totalitario-. Mais como dixemos, é un mundo a piques de virse abaixo -alla Casa Usher-. Coma os demais elementos, as ideoloxías decimonónicas marchan con Castorp ás trincheiras das que nunca voltarán con vida.
Rematamos cun fragmento da épica: o enfrontamento final entre os dous sabios:

-Comecemos -declarou Naphta. ¡Avance, señor, e dispare! -berroulle ao seu adversario, e comezou él mesmo a avanzar co brazo tendido e a pistola dirixida cara Settembrini á altura do peito. Settembrini fixo o mesmo, e ao terceiro paso (o outro xa chegara á barreira) elevou a pistola desviándoa a apretou o gatillo.
A seca detoación foi repetida por un eco múltiple. As montañas devolvían o son. Hans Castorp pensou que aquilo ía intranquilizar a tódolos habitantes da rexión.
-Vostede disparou ao aire -dixo Naphta dominándose e baixando a arma.

-Disparo como me peta.
-¿Vai a disparar outra volta?
-Non penso facelo. Agora correspóndelle a vostede.
Settembrini fitaba cara o ceo e puxérase lixeiramente de perfil. Notábase que escoitara dicir que non era convinte presentarse ao adversario en toda a súa anchura, e inspirábase nese consello.
-¡Covarde! -berrou Naphta, facendo con este berro unha concesión ao sentimento humano de que era necesario máis valor para disparar que para que disparen. E elevando a súa pistola dun xeito que non tiña nada que ver cun combate, disparouse na cabeza.
¡Un espectáculo lamentábel e inolvidábel! Titubeou e caeu ao chan, mentres as montañas xogaban á pelota co ruído seco.
Todos ficaron por uns intres inmóviles. Settembrini guindou lonxe de sí a arma e foi o primeiro en agacharse sobor do seu adversario.
-Infelice! - exclamou-. Che cosa fai, per l´Amor di Dio!
Hans Castorp axudoulle a voltar o corpo. Viron un buraco vermello e negro na testa, e viron o seu rostro, que foi cuberto inmediatamente cun pano de seda que asomaba dende o peto da chaqueta de Naphta".

sexta-feira, agosto 12, 2005

Airas Nunez

Unha das xoias da nosa literatura medieval:


Bailemos nós ja todas tres, ai amigas,
so aquestas avelaneiras frolidas,
e quen for velida como nós, velidas,
se amigo amar,
so aquestas avelaneiras frolidas
verrá bailar.

Bailemos nós ja todas tres, ai irmanas,
so aqueste ramo d’estas avelanas,
e quen for louçana como nós, louçanas,
se amigo amar,
so aqueste ramo d’estas avelanas,
verra bailar.

Por Deus, ai amigas, mentr’al nom fazemos,
so aqueste ramo frolido bailemos,
e quen ben parecer como nós parecemos,
se amigo amar,
so aqueste ramo, sol que nós bailemos
verra bailar.

Zacarías Werner

Eis a figura do home que inspirou unhas das mellores pezas da literatura galega e da pluma do patriarca de Trasalba.

Maître Obscur

"Polo centro da Rúa do Vilar camiñaba, bambeándose, unha alta figura de gabardina castaña e chapeu negro con aba ancha. Protexíase cun parachuvas. Sentiu Príncipe ciumes. Narda seguía, como cada domingo, a Maître Obscur. Iría, coma sempre, atrás súa deica a catedral. Mimetizaríase logo nalgún curruncho para observar a Maître Obscur so o Pórtico da Gloria, seguindo distraído a misa e o sermón monótono dalgún cóengo que non soubera prescindir do sistema vocálico galego. Narda pechaba entón os ollos e soñaba as saudades de Maître Obscur, seguíalle coa imaxinación o torrente interno de evocacións históricas, a vertixe nacional na que vagaba Xelmires, Prisciliano confundíase co cosmos nas montañas e unha poulareda de almas labregas compuñan o canto coral da aldea da Galiza. O imaxinar de Maître Obscur era imaxinado por Narda no curruncho de pedra no que se ela agachaba, onda a Capela das Reliquias".

X.L. Méndez Ferrín
- No ventre do silencio

quarta-feira, agosto 03, 2005

Da G(h)ándara Irta

Érase unha vez un Colectivo que -fai moitísimo tempo- facía cousas de vez en cando; nunha ocasión ocorreusenos sacar adiante unha especie de recopilatorio-revista anual que incluíse nela os mellores textos das 'caramuxas' e algunha cousa de nova creación. O proxecto non viu á luz, pero pasamos varias noites discutindo o nome do volume.
Isto debeu de acontecer polo ano 2001 (ou comezos de 2002), xa que o nome que eu propuxera tirárao do último libro de Helena de Carlos, lectura recente daquela: "1999". "Da Gándara Irta" (penúltimo verso do seu poema "O home que chegou da friaxe") parecíame evocador e poético dabondo para o que necesitábamos. Pero queríavos falar hoxe doutra gándara (con h desta volta): un antigo país que viviu na súa terra sucesos singulares.
Despois da morte de Alexandre Magno, os seus xenerais (os diádocos) repartíronse os despoxos do Imperio; e nas marxes do río Indo, o gobernador de Bactria -Diodoto- proclamouse independente, dando nacimento a un curioso híbrido cultural: un estado greco-indio.



Sería o rei Demetrio, un descendente de Diodoto, o que levaría a falanxe macedonia ata as terras da India propiamente dita, chegando ata a capital imperial de Pataliputra. Conservamos unha moeda de prata na que aparece o conquistador coroado cunha cabeleira de Elefante, símbolo das súas conquistas.



Nos perto de douscentos anos que durou esta hexemonía asistimos, pois, a un fenómeno de sincretismo sen precedentes; os reis mesturaron as línguas e os símbolos, as prácticas relixiosas do helenismo coas búdicas.
Un exemplo desta mistura dánola o rei Menandro, descendente de Demetrio. As súas dracmas de prata presentan dobre inscripción: "o rei salvador Menandro" en grego (BASILEOS SOTHROS MENANDROY) e en Kharosthi (MAHARAJA TRATASA MENADRASA).



Este rei tería levado a cabo unha laboura de protección e espallamento do Budismo, ao que segundo as fontes locais, se tería convertido. O texto pali "Milinda Panha" rexistraría as súas conversas co monxe Nagasena.
Desta fusión sairá a arte coñecida como greco/búdica, ou "de gandhara". Así, aparécennos Atlas sostendo nos seus ombros un templo budista, Herakles escoltando a Gautama Sidharta ou Buda nun capitel corintio.
Moitas mostras quedan no tinteiro: a estatuaria (as representacións de Buda nacen nesta época), a arquitectura, a simboloxía nas moedas... todo apunta neste camiño de mestizaxe e mestura. Despois de todo, a simpatía co diferente non é patrimonio exclusivo da sensibilidade posmoderna.

sábado, julho 30, 2005

Angelus Novus

As miñas azas están preparadas para o voo
Mais preferiría voltar
Pois de ter parado o tempo mortal
Mala sorte tería tido.
Gerhard Scholem, “Saúdos Anxélicos”






Hai un cadro de Klee chamado Angelus Novus. Nel está representado un anxo que mira coma se estivera a piques de distanciarse dalgo que está a ollar fixamente. Os seus ollos e a súa boca están completamente abertos, e as azas extendidas. O Anxo da Historia tamén debe de ser así. A súa face volta cara o pasado. Onde nós vemos unha cadea de acontecementos, el ve unha única catástrofe que incesantemente apila escombro sobre escombro e guíndao aos seus pés. Gustaríalle deterse 'por un instante tan fermoso' para resucitar aos mortos e xuntar de volta os anacos do que foi derruído. Mais brúa unha treboada dende o Paraíso que se enguedellou nas súas azas e que sopra tan forte que o anxo non é quen de face-las pechar. A tormenta arrástrao irresistíbelmente cara o futuro, ao que dá as costas, namentras que a morea de escombros diante del medra ate asaltar os ceos. Aquilo que chamamos progreso é esta tormenta.

Walter Benjamin
(IXª das 'Teses sobre a Historia')

[o alemán aínda segue sendo asignatura pendente para mín, polo que esta traducción ven do inglés. Aqueles benaventurados que dominedes a lingua tedesca xa poderedes acceder ao orixinal, e agradecereivos calquer correción do texto que me recomendedes]

terça-feira, julho 26, 2005

É... Outeiriño

A poesía é unha medida aritmética
Pounderada:
ecuación entre aires
da miña terra
e patria celta ou descomposición
factorial do silencio,
artificio
e exilio: Irish da miña terra

de LETRAS VENCIDAS


Na resaca do Día da Patria, facemos catálogo e balance do Bo e do Malo: das decepcións -¿seguro que o camiño nunca se desanda, malia a voz do poeta?- e das Pequenas Alegrías que celebraba un cadro exquisito de Kandinsky ('Todo o cadro lémbrame as gotas caendo na auga, que teñen un sonido claro e variado'). A conversa de onte con Chus foi unha delas. Outra parte desas ledicias lenes que nos axudan a tirar do carro está composta polos poemas de Manuel Outeiriño Gallego, uns versos que exudan un purísimo Joie de vivre. Cumprindo co prometido, velaiquí teredes o poema homónimo do seu último libro, 'É', que saiu uns meses atrás deste noso ano 2005.
Dúas palabras verbo do autor. Quizaves a maioría de vós non teñades pasado polas aulas outeiriñescas da facultade de Xornalismo; eu colárame nalgunha cando a facultade destes aínda estaba na Praza de Mazarelos, veciña de Historia, coa sombra de Montero Ríos montando garda diante do edificio xesuítico. Nese entorno teatral resplandecía o famoso profesor, inconoclasta enfant terrible que mesturaba -para desconcerto dos rapaces- os teóricos da comunicación con ‘Roncho Ronchiño’ (Humpty Dumpty), cos filósofos franceses da Posmodernidade e con Mazzinger Z. O seu libro circulaba como un segredo a voces. Daquela pousamos as mans sobre o ‘Depósito de espantos’ que lle publicara Positivas. A intelixencia e o humor alla Shandy boureaban en cada páxina: ‘Como o porco vai á maseira por move-lo fuciño, / así quero eu beber auga de Mondariz’. Outra mostra: ‘Ser un deserto inmenso e sentir inocentes, / escasos / reptís, aves e múridos / os recordos. / Tamén outras especies no espacio ardente’.
Un tempo despois (no ‘días da revolución’ da L.O.U.), descubrir o seu segundo libro: ‘Letras Vencidas’: Caixa 365 A pantera negra, / como un bosque ardido. / Fumazo. / Os libros de Dante quedaran no canizo: / completamente escarallados. / A pantera negra, cheirenta, / a peor. Caixa 156 Escocia, MacPherson, Petróleo!...
Lembro tamén con especial emoción un recital que celebramos en Noia; os convidados, Helena de Carlos (presentaba o seu libro 1999) e Outeiriño. Adoptando o rol de ‘segundo presentador’, o Manuel leu unha traducción propia (creo que Wallace Stevens) e uns poemas de Helena.
Porén, sen máis reviravoltas, que diría Polonio, ‘É’, de Manuel Outeiriño:

VIN A CURUXA. Arrepiei.
Reparei logo. Era fermosa.
Saudoume.

Podo curar se chamo ás cousas
polo nome.
É.

Cruzo quizais o río de sempre
onde afogara ritual
parvo, pero nestora
o tempo me resta
sae a frote, salvado
na voz amable que non torce as palabras,
esa que fala aí, no momento:
é.

Nado nun intre novamente nado,
nun nadiña de nós.

terça-feira, julho 19, 2005

O Debuxo de Peacham

¿E de qué está a falar esta vez o Senescal, preguntarédesvos? ¿Qué é o debuxo de Peacham? Ben, calquera persoa moi fanática ou versada nas obras do Cisne de Avon poderavos dar unha sinxela resposta. Corría o ano 1596. O aínda mozo William Shakespeare acababa de escribir unha das súas pezas menos coñecidas e aprezadas (anque o público da época non pensou o mesmo): Titus Andronicus. Despois dalgunhas montaxes en Londres, os teatreiros teríana circulado por provincias, e o primeiro de Xaneiro dese ano de 1596 tivo lugar unha función na casa de campo de Sir John Harington. Aquí é onde entra o noso Peacham.
Henry Peacham é un coñecido debuxante da época, autor de obras como 'The art of Drawing with the Pen', 'Minerva Britanna' e 'The Complete Gentleman'. Debeu de estar na función que mencionamos, xa que nun manuscrito coa súa firma e con ese ano topamos unha transcripción de pasaxes do Titus e unha verdadeira xoia: a única ilustración contemporánea da escea shakesperiana.
Como podedes supoñer, trátase dun documento de valor inestimábel á hora de reconstruir o vestiario e a imaxe que podía ter o teatro shakesperiano. Nembargantes (como soe acontecer nestes casos), o material é causa de tantas preguntas como respostas.
Anque a escea sexa recoñecible (Acto I, escea 1; a raíña Tamora implóralle a Tito Andrónico pola vida dos seus fillos. Nembargantes, na obra a raíña está a implorar por un terceiro fillo, Alarbo, que non aparece debuxado e que será sacrificado polo inflexible romano ad manes fratrum), non estamos ante unha recreación directa. A figura da estrema dereita (o malvado mouro Aarón) non pinta ren nesta ocasión, e menos con esa espada e atitude. Isto non é, contodo, un problema: nas ilustracións de textos teatrais da época soíanse misturar varios episodios e personaxes da obra no mesmo gravado. Dunha balada contemporánea inspirada tamén na lenda de Tito Andrónico conservamos un gravado en madeira no que se compaxinan esceas de caza, o castigo de Aaron e a execución dos fillos de Tamora, Lavinia escribindo en terra os nomes dos seus violadores e o banquete grotesco no que Tamora engule unha empanada cos seus propios fillos de raxo.
Canto ás roupas, é doado comprobar que hai unha alternancia: os soldados (personaxes secundarios) aparecen en escea vestidos con roupas contemporáneas (podemos supoñer que os personaxes menores das obras rexiríanse por este criterio). Pola contra, coas figuras principais hai un esforzo maior por 'crear ambiente' (máis nesta obra 'romana', anque sexa totalmente ahistórica), con túnicas, sandalias e elementos similares de atrezzo.
Isto ven ao caso, alén de polo meu frikismo por William, por un simpático paralelismo actual. Unha das miñas aficións na literatura pop é Terry Pratchett e as súas novelas do MundoDisco. As portadas destas (podédelas atopar no enderezo www.lspace.org), obra exquisita de artistas como Paul Kidby ou Josh Kirby, obedecen unha lóxica similar. Deste xeito, unha das diversións (alén da lectura do libro) é a de contemplar a fermosa portada e tentar adiviñar o contexto e as esceas. Algúns personaxes son doadamente identificables. Os novos de cada novela, non...

Nada novo baixo o sol. Pero moi bonito, de tódolos xeitos.

sábado, julho 16, 2005

Espejo de Paciencia

O Pasado é un verme insidioso que non desaproveita ningunha oportunidade para ir rillando ata o corazón. Do seu carro triunfal turran dúas enormes moscas, verdosas e abotargadas, que zugan a trousada dos azúcares doces que tomaron antes: Memoria e Nostalxia son os seus nomes.
Unha imaxe deste pasado conxelado témola mellor expresada do que eu son capaz na novela de Michael Moorcock 'A Fortaleza da Perla', primeira que lín do autor, e que vos recomendo encarecidamente. Nunha cidade xigantesca, os seus habitantes ficaban atrapados como moscas en ámbar, co último rictus desesperado gravado nas súas faces.
Isto ven ao caso dado que últimamente estamos a exorcizar fantasmas, e entre hoxe e onte caeume unha de cal e outra de area. O mellor é que non sei cal é cal...
Nun dos casos, é un abandono: o piso no que botei tantas horas-días-anos en Santiago non se alquila o curso que vén; hoxe levei a cabo a mudanza. O sabor é agridoce, por suposto. Somos un animal ridículo: botamos pouco tempo aquí, e apousentámonos como se fosemos a durar; collémoslle cariño ás cousas e aos sitios, e dotámolos de vida propia. Incluso escribira unha peziña teatral ambientada na xeografía daquelas paredes que me gardaron (¿ou aprisionaron?), que agora cobra para min significados insospeitados. Pasei moitas horas ledas nese piso, anque a conta sacaría moitas máis das outras: a soidade, a depresión, as paredes botándoseche enriba. E aínda así, despídoo como a un vello amigo ao que non voltarei a ver xamais... Cousa que nos entristece ata dos nosos inimigos. A Morte vaise levando pouco a pouco os mobles... 'Ti tamén terás que marchar', que dicía o poema náhuatl.
O outro espectro presenta fazula máis agradable (ergo, máis perigoso): no Coliseo Noela tocaba onte a 'Troba de Camagüey'. Mirar o escenario era case poñer en acción a máquina do tempo e voltar un ano atrás (mes arriba, mes abaixo) aos días luminosos que botei en Cuba na compaña do Manuel ('atuarisa'). Igual que no caso do piso (e neste caso, en menos tempo) rápidamente collemos familiaridade con cousas e persoas que se esvaecen logo, como sombras, da nosa vida. Anque nunca esqueceremos a Gaby e a Babarita brincando no parque 'Lenin' (amais, un amante do kitch socialista coma min ten que disfrutar horrores lembrando ese busto xigante de Vladimir Ilich no medio do parque), a Malena, Manolo co 'ronsito', Reinier acolléndonos con todo cariño na 'Casa das Américas', e outros máis que fican no tinteiro...
Pequena homenaxe a Cuba que desexaría escribir: fai un tempo atopei no libro 'As Terceiras Mulleres' de María do Cebreiro un artigo e un poeta: Francisco de Terrazas. Acordeime entón da que é considerada peza fundadora da literatura isleña, 'Espejo de Paciencia' de Silvestre de Balboa, tamén de época colonial, e conseguín dar con ela. No enlace de máis arriba podedes acceder ao texto. Cando teña tempo, quizaves, escribirei un artigo sobre esa obra visionaria, verdadeiramente adiantada ao seu tempo. Anque de todos xeitos, aquí queda a intención grabada. Se algún de vós o le e se adianta, conta co meu beneplácito.
E xa falamos de máis por hoxe. 'O resto é silencio', que diría Hamlet.

terça-feira, julho 12, 2005

A Nave dos Tolos

Outro título para esta entrada podería ser 'Elexia polo Colectivo Sacou'.
Unha das imaxes recurrentes do arte e da literatura medievais era a da 'Nave dos Tolos', presente sobre todo nas sátiras relixiosas. Xa entrados no Renacemento (máis serodio nas terras xermanas) temos un texto de 1494, obra do teólogo Sebastian Brant. Máis interesante, hai moitos gravados sobre o tema (un de Durero) e un cadro famoso do meu pintor favorito, Hieronymus Bosch.





O caso é que esta imaxe sempre me pareceu unha alegoría ideal do colectivo literario no que levo xa 7 anos de andaina. No verán de 1998 nacía en Noia unha asociación de rapaces novos co obxetivo de defender á cultura galega, promocionar aos escritores novos e dinamizar a (por aquelas datas) esmorecente vida cultural da comarca. O Colectivo non tardou en escoller un nome ('Sacou') e en sacar unha revista (daquela consistía nun DinA3 doblado pola metade), 'A Caramuxa', que despois iría medrando (4 ou 5 DinA3s; máis tarde, a editorial Toxosoutos pasou a facerse cargo da tiraxe e da maquetación). Uniuse máis xente ao grupo, e tamén chegaron os recitais (varios en Noia, Santiago, Boiro, Ourense, Vigo, Muros, Cacheiras, Allariz, Porto do Son...) e as Xornadas de Defensa da Cultura Galega, celebradas tódolos anos en Noia; por esas xornadas (e noutros actos) desfilaron varias figuras das nosas letras: Ferrín, Chus Pato, Álvarez Cáccamo, Casares, Anxo Angueira, Xavier Navaza, Chao Rego, Camilo Nogueira, Yolanda Castaño, Emma Couceiro (sí, tamén poesía dos 90), Ana Romaní e un longo etcétera. En colaboración con outras persoas tamén participamos no 'Concerto Expansivo' contra a Marea Negra, nun recital da Fundación Enclave homenaxeando a Avilés de Taramancos (figura da que tentamos ser promotores e para a cal solicitaramos o Día das Letras Galegas con varios actos e campañas), dúas exposicións de Arte Independente Galega, ... É que sete anos dan para moitas cousas.
Anque deteste os símiles orgánico-naturais (alla Spengler), o caso é que o Colectivo está vello. Varias foron as persoas que se foron; outras, arrastradas pola escuma dos días, só poden facer presencia de cando en vez nas reunións semanais que celebramos os venres pola noite. Fai moito tempo que os escasos que quedamos perdemos o pulo de organizar actos, alén de esporádicas presentacións de libros e recitais. A revista, por causas alleas a nós, leva case un ano atascada no prelo...
Sempre fomos, aliás, unha panda de nostálxicos. Mais nos días do Agora, no outono e crepúsculo de tantos anos de traballo, loita e amizade (e esta última estou seguro que perdurará, xunto coa creación individual, por mil primaveras máis), quixera resucitar dende esta bitácora os feitos, as lembranzas, as anécdotas dun periodo que remata e que, para todos nós, representou algo moi especial. En sucesivas entradas sairán á luz estampas e siluetas dunha outra bitácora -nós tamén navegar-, e das visicitudes dunha 'Nave de Tolos' que sorteou escollos e tormentas na súa feliz, lunática e surrealista singradura. Pois
É hora, capitán, collamos rumbo / de cara o tempo que ficou no olvido, / ese espello de brétemas que ás veces / se ilumina no fondo da memória / e fai brillar en lampos unha tarde / que nunca volverá. Pero está viva.

domingo, julho 10, 2005

Revista das Letras

Eis o exemplar do que falaba na entrada anterior. Aqueles que non teñades acceso ao texto impreso podédelo consultar aquí na rede.
Unha aperta.

sábado, julho 09, 2005

Poema de David Souto Alcalde

Este xoves (cousa que se me esquenceu comentar na última entrada que fixen) saiu á rúa o número 573 da Revista das Letras, o suplemento cultural de Galicia Hoxe, adicado monográficamente aos poetas 'comparatistas' de Compostela. A todos aqueles que non tivéchedes ocasión de mercar o xornal, recoméndovos que lle botedes un ollo nunha biblioteca se queredes facervos (alén das entradas nesta bitácora) unha idea dos textos e das apariencias destes rapaces (hai unhas cantas fotos no especial). Alén dos poemas, atoparedes tamén un manifesto, baixo o epígrafe 'De Rerum Natura' que estou seguro dará moito de que falar.
Gabámonos hoxe de tallar un pequeno nicho neste templo -panteón romano e bitácora- para a voz poética de David Souto. O verso pulido, poderoso, perigosamente intelixente deste rapaz non necesita pais que buscarlle, anque as nosas manías xenealóxicas poderían apuntar algunhas das voces coas que dialoga a súa riquísima polifonía: o mellor Ferrín, Ramiro Fonte, Aquilino Iglesia Alvariño, Cunqueiro, Pound, Sibari, Valente, Bonnefoy, Vladimir Holan... E un longo etcétera. Só unha figura máis (non se pretende tampouco abrumar, xa que como dicía Marx, o peso dos mortos abafa aos vivos): Pere Gimferrer (o seu celebérrimo poema 'Oda a Venecia ante el mar de los teatros' fora a súa escolla particular como pórtico e homenaxe no recital que tivemos con el en Noia).
Sen máis preámbulos, xa vos deixo co poeta, que é o principal. Agardo que o disfrutedes.

LEMBRANZAS DE CALPURNIO

neve: ombros; unha cidade pasou sen se deter
A illa das mulleres loucas


Sobre a praia atoparon unha máscara.
¿Como baixar agora do castelo,
mortos pola dor? Inverno na aldea.
O camión impactou contra o cruceiro.
¡Unha confluencia de xeracións!
Viño nas estradas, bocois de leite
remontan o río cara á metrópole.
A estación do outono tenta embarcar.
Libera a natureza ás súas trabes.

A bacaloura pousouse no armario,
deixou ovos no peto do teu traxe.
Os salgueiros impóñense na fraga.
Puxeron escaleiras sobre as noites.
¡Curuxas! Escoita con atención,
no vento descodifícanse os astros.

No crematorio reúnense os meses.
Reinventar a estética do terrible,
velaquí a túa obsesión, afastarte
da brancura eterna dos calendarios.
¡¿Épica para a incerteza?!

Dafnis e Cloe son tan só un actante,
apodrecen coma unha flor. É tarde,
nas dornas non admiten máis viaxeiros,
cómpre disolverse no aire, transitar.
Sobre as cúpulas cae un mar de prata,
os tellados convértense en lugares
adecuados para a evasión. A gárgola
de cemento queixase polo seu ser.
O groso das mulleres axeónllanse;
un espello que representa o pasado.
Avergóñaste de ti mesmo. Home,
lixo, humidade, residuo, luz;
os vencedores destrozan a historia.

Nos cavorcos da alma canta un lagarto.
O xofre esténdese coas súas raíces,
chega ó mar para transformarse en alga,
transtorna o ritmo das respiracións.
¡A Emilia Pardo Bazán conxélaselle
o periodo nunha praza de Viena!
As formigas baixan moi lentamente
polos pasamáns do rústico pazo.
Os cans ladran coma se algo atacara
ás legumes que se cultivan na horta.
Nas rochas, o esqueleto da serea
é contemplado polos mariñeiros.
¡Que ledicia amarnos en inverno!
Non bebas o viño,

xa abonda por hoxe.

Naceron moitos nenos estes meses.
O millo antepúxose ós semáforos;
sobre os cemiterios viviu o ruido.
Destrúense as máquinas do peirao.

¿Atoparás os meus vellos pulmóns
entre estas latitudes?

quinta-feira, julho 07, 2005

Don Quixote Liberado

Eis o título dunha peziña teatral de Anatoly Lunatcharsky, Comisario do Pobo para a Instrucción Pública, 'bolchevique entre os intelectuais, intelectual entre os bolcheviques'. Seguindo os modelos do teatro simbolista, o personaxe cervantino resucita, e continúa a percorrer as terras manchegas, sendo desta volta un testigo idealista de revolta e revolución.
A imaxe liberada penso que me acae ben a min mesmo, agora que estou 'liberado' de exames (que non dalgúns traballiños que farei este fín de semana; do que saque nun virá outra entrada neste blog). Estando xa en vacacións, xa podo dar comezo (ou máis ben, continuación) ás lecturas que tiña atascadas ou en punto morto.
Terei que retomar, xa que logo, o Tristram Shandy, a excelente e subversiva novela de Sterne. Ía polo sexto libro cando tivera que deixalo aparcado. Igualmente, o 'Libro dos Mortos' exipcios leva semanas botando pó. Xa mo han de reclamar na biblioteca da Serra...
E os libros de entretemento: nas horas mortas nas que quería pasar o tempo pero non comezar unha lectura seria ou densa, adicábame a dous textos de distinto signo: Heródoto (os 9 libros de Historia; tamén vou polo 6º) e Terry Pratchett (autor das hilarantes novelas sobre o MundoDisco). Ámbolos dous lense con tremendo gusto. O tipo de libros que che enganchan pola lapela da chaqueta e non che soltan ata que os tes rematados, exaustos, enriba do sofá ou da cama. Sacas un cigarro e comentas as melloras xogadas.
Non deixa de ter un efecto desacougante, de todas maneiras, o feito de que ningún dos dous produce unha maior impresión de realidade que o outro. Quizaves porque o xeito de facer Historia do cidadán de Halicarnaso xa nos quedou moi atrás, sendo empregando na actualidade só nas pezas literarias. As cidades, os coregos, estrategas, e ministros persas e tiranos revoltados de Xonia parecen tan reais ao lector contemporáneo como as pestilentes calexas de Ankh-Morpork, os silencios inquedantes do Patricio ou as cómicas patochadas de Rincewind, aprendiz de Mago.
Lembro que fai moitos anos fora a victoria ateniense de Salamina contra o invasor (lida nos 'Persas' de Esquilo e non na voluminosa obra herodotea) a que me inspirara un artigo chispeante nos días do 'Glorioso Movimento Asambleario' da L.O.U. (xa me sae a vena rancia...). O Artigo perdeuse, e quizais para mellor (alomenos no que a calidade literaria se refire). Comparaba nel aos estudantes cos atenienses sitiados por Darío -víl sátrapa- e auguraba una Salamina que se esborranchou e esluiu totalmente...

Eala þeodnes þrym! Hu seo þrag gewat, genap under nihthelm, swa heo no wære
'...¡Como pasou aquel tempo baixo o xelmo negro da noite, como se nunca fose!'

domingo, julho 03, 2005

Hildegarda e o Carro de Tespis

Fatue, fatue, quid prodest tibi laborare?
Respice mundum, et amplectetur te magno honore*
Ei-lo Demo na súa primeira intervención. Estamos na peza chamada 'Ordo Virtutum' de Hildegarda de Bingen, unha obra de curiosa filigrana escrita para festexar a fundación do convento de Rupertsberg, do que a escritora era a abadesa. A obra foi probablemente representada na estrea por dezaséis das cincuenta monxas do claustro, e o papel do Demo recitado polo único home presente na comunidade, o monxe Volmar, administrador dos sacramentos e secretario de Hildegarda.

Que est hec Potestas, quod nullus sit preter deum? Ego autem dico, qui voluerit me et voluntatem meam sequi, dabo illi omnia. Tu vero, tuis sequacibus nichil habes quod dare possis, quia etiam vos omnes nescitis quid sitis**
É esta amais unha obra marabillosa que vos recomendo; conxuga tres das miñas aficións: o teatro, a música e a Idade Media. Porque o texto vai acompañado dunha música altamente orixinal e seductora.
O caso é que o Demo sempre dou moito xogo como personaxe literario. Na Biblia fai aparicións breves de 'artista convidado' (presentador no libro de Xob; serpe sibilina na Xénese), reservando as mellores esceas para o final, co lago de Xofre, as bestas e todo o atrezzo da imaxinería apocalíptica. Dante dalle un papel algo titánico, ríxido (capital románico) e engolado no seu Inferno, chantado no medio do Cocito mentras chucha os ósos de Bruto e de Xudas. O Mefistófeles do Fausto parece un tipo simpático co que pasar a noite de Walpurgis tomando cervexas e acariñando as coxas de rollizas mulleres tedescas. Pero o mellor, para o meu gusto, é o Satán de Milton: heroico, fermoso e contradictorio. Un pensa que, inconscientemente, o puritano Milton fai del a personaxe máis interesante da súa obra, e quizais ao seu pesar; o hálito de Cromwell, os levellers e a Revolución Inglesa que decapitou ao Rei cheirase na pólvora que levan os anxos rebeldes ao reino dos ceos.
(asaltar os ceos: cousa da que saben os bolcheviques)
O último Risco, meapilas e nacional-catolicista, tamén tentou sorte cun tema que o fascinaba. A súa 'Satanás. Historia del Diablo' é entretida, malia os lastres que arrastra a beatería de baratillo do seu autor.
Voltando ao tema do teatro: éste é un medio que sempre me interesou, anque probablemente (cousas dun lector impenitente) sempre o enfoquei dende a perspectiva do texto, e non tanto da representación (tampouco teño ido a tantas). Fai un tempo estaba nun grupo de teatro aficionado (agora pechado por derribo), e a verdade é que se pasa ben sobre as taboas, dándolle vida a personaxes aos que aprendes a amar.
E dentro do teatro, os textos estranos, lonxanos da nosa mentalidade e do mundo. Non se trata de facer arqueoloxía, senón de levar a cabo o tour de force que lle devolva a vida a textos que morreron para nós (ou que nunca viviron): as pezas litúrxicas medievais, o teatro noh, as sombras balinesas, commedia dell arte, os xoglares, a traxedia clásica (sobretodo Esquilo)...
Nun pasado xa relativamente remoto, adicábame a chatear (tiña moito tempo libre) baixo o mote de "Tespis", o afamado inventor do teatro grego. No seu percorrido polos templos arrastraba un carro (como o que vedes no selo) no que levaba os enseres do seu oficio e profesión.





Igual que o fundador, os membros de "éteatro" temos un fértil anecdotario de viaxes e postas en escea, de viaxes en 'carro' dignos dun camarote dos irmáns Marx. Mais por hoxe xa falamos dabondo. O anecdotario quede para outro día.

*Parvo, Parvo, ¿de qué che serve o traballar? Volta ao Mundo, que él che abrazará con grandes honores.
**¿Qué é este poder, como se non houbese ningún máis que Deus? Eu digo que a calquera que queira seguirme e facer a miña vontade, dareillo todo. Canto a tí, Humildade, non tes nada para darlle aos teus seguidores: ¡ninguén de vós sabe tan sequera qué sodes!

sexta-feira, julho 01, 2005

Poema de Xavier Patiño Loira

Saúdote, besta irmá, dende esta noite infernal
de lúa tépeda
e amo o teu odio ao que eu teño odio
e non creo que doce estracto de herbas de namorar, (...)
X.L. Méndez Ferrín, "Tito Lucrecio Caro"


Uns versos de Ferrín e unhas rosas equilibristas veñen ben como antepórtico da poesía de Xavier Patiño Loira, mozo tamén vigués, do que hoxe colamos un poema eiquí. E uns versos de Ferrín presidindo o banquete non só pola (mini)patria común dos implicados: paréceme sentir un bafo do mellor Ferrín (deste Ferrín do Tito Lucrecio Caro, ao meu entender un dos seus mellores poemas) apousentado nos poemas de Xavier. Vós diredes...
Aínda que coñecendo as reaccións pasionais que suscitou o poema de Noel, teño máis razón para sospeitar que este poema (máis cristalinamente culturalista e provocador) dará comezo ao periodo de caza, e a que nesta pequena barraca de feira cada quén colla a escopeta de balíns e se poña a disparar, na espera de conseguir o premio gordo. Mais sospeito que a nosa Lebre de Marzo ou Renard de Fox poderá esquivar as balas con gracilidade e moito humor.
De antemán pídolle desculpas ao autor por non poder respetar as tabulacións, pero este aparato de Satanás (ata onde eu sei) non as dá incluído na versión publicada. Paciencia...


...de reuolutione scientium;

Nalgures namorei de Nosferatu.

Invádeme o desexo alienador
de ser un libro póstumo.
Qué ocorre...
O axóuxere aforroulle algúns problemas ó Estado,
di Aristóteles (Πολιτικων βιβλία, VIII, 1340c).

A barca, nun océano de cinza,
naufraga como a morte nun perfume,
afirma a súa arte
destruíndome.

(De súpeto percibo noutro ritmo
a afín monstruosidade do bucólico.)

Pousou a tartaruga sobre a neve
a súa vocación de antiga ciencia
-e foi asi o meu guía mantuano
no lento decorrer
das arduas tempestades.

Escollo o vestuario para as nais
que xogan cos seus nenos asasinos
e soño que morreu en Waterloo
a derradeira e triste prostituta
que levou
un paraugas na mirada.

O tempo transformouse noutra cousa:
o cesto baixo a luz
non é xa un signo.