Línguas Minorizadas de Europa - Baixoalemán

Unha das escasas sorpresas desagradábeis que me deparou a miña recente estadía en Alemaña foi a de comprobar a escasa (case nula) sensibilidade que a Europa comunitaria ten cara as línguas minorizadas, e máis sinaladamente, cara as súas propias falas territoriais. No caso do norde de Alemaña falamos do Baixoalemán (Plattdeutsch). Os presuntos nativos amosaban unha certa indiferencia no caso do coñecemento, e os alemáns chegados doutras partes, unha case total falla de interese.

Fai uns anos saía en Galiza un libriño moi interesante de Xosé Henrique Costas: "Guía das línguas de Europa". O autor prometía unha segunda parte adicada á babel lingüística que é a Federación Rusa, mais aínda estamos agardando. Sobre o Baixoalemán dicía o seguinte:

O baixoalemán ou baixosaxón é unha variedade alemá falada por case 2.000.000 de persoas (65%) nas provincias holandesas de Groningen, Drenthe e Overijssel, en parte da de Gelderlande e nun concello de Frisia. Fálano tamén un alto número de habitantes da Baixa Saxonia e do Mecklemburgo alemáns, quizabes 3.000.000 máis.

En Alemaña recoñeceuse recentemente como língua rexional e empezouse a introducir o seu estudo optativo nas escolas da Baixa Saxonia, pero a nula conciencia dos seus falantes, crentes de que é unha variante rexional alemá, propicia que se perpetúe a diglosia complementaria entre a língua coloquial (baixosaxón) e a língua oficial (alemán), co conseguinte esmorecemento da língua "coloquial" entre as poboacións novas.

En Holanda o baixoalemán só ten algún recoñecemento teórico por parte dalgúns gobernos provinciais. A súa proximidade estructural e a súa doada intercompresión co holandés fai que o seu uso non presente problemas de uso oral na administración, na xustiza, no mundo escolar, etc, se ben os usos escritos e "oficiais" son escasos. No anaco de Frisia onde se fala a variedade baixosaxona denominada "stellingwerf" esta ensínase nas escolas.

Paul-Eerik Rummo - Ser unha paisaxe

Sí, xa sei que estou a abusar da vosa paciencia, meus benqueridos lectores, con este exceso de poesía. As miñas intencións eran boas, e despois da enchenta propia destas festas quería insertar unhas liñas lixeiras para facer a dixestión. Mais terán que agardar. Sigo cos poetas estonios, e o señor Rummo deixoume cautivado coa súa escolma. Só deixarei constancia dun poema que, incluso na traducción, me parece redondo. E dí así:

SER UNHA PAISAXE, SER UNHA PAISAXE MAXESTUOSA
nos cumios glaciarios coroados de abetos rebordantes de piñas;
unha paisaxe nívea, con veas como as pegadas do vento,
ser unha paisaxe, unha paisaxe fidalga cruzada
por un río que transporta un acio de nenos no seu xeo,
pivotando, circense,
pero tamén descende, verdoso, sobre os sedimentos,
como saias de auga, mantelos de auga;
ser unha paisaxe na que un vello muíño de lá
vira o eixe paseniño, dando tombos
silandeiro... mundo sen fín;
unha paisaxe na que os corvos famentos poden laiarse;
unha paisaxe de boca de lobo, unha paisaxe pre-solar,
unha paisaxe para rotar o eixe dos cabaliños,
para instalar un miradoiro, para instalar un arco de vidro,
ser unha paisaxe, ser unha paisaxe maxestuosa

pendurada na parede do museo local,
unha paisaxe relucente, encadrada nuns lindeiros esvaecidos;
moedas e ósos decolóranse nunha escuadra de vitrinas,
tediosos turistas están a bocexar;
ser sendo, sabendo que ningunha verba
se atopará para poñerte nome; sabendo
que non a poderán atopar endexamáis;
ser unha paisaxe, ceibar luz nívea;
ser unha paisaxe, ficar en paz despois dunha tormenta de neve
ata que alguén a quen non lle cabe
o corazón no peito cruza a sala ás alancadas
e espeta un coitelo no lenzo.

Hando Runnel - Ilus On Maa

Ando por estes días a ler unha antoloxía trilingüe de poesía estonia (galego-estonio-inglés) que baixo o título "Vello Ceo Nórdico" editaron fai uns anos Arturo Casas e Jüri Talvet. Eis unha fértil mostra de colaboración e achega entre dúas literaturas minoritarias con máis pontos en común dos que permite adiviñar a distancia xeográfica.

Aquí vos queda o segundo poema do ciclo "Unha terra fermosa", agardando que vos preste tanto como a mín.

ÉRGUETE E VAMOS,
xa cae a rosada, e o chan estase a humedecer,
érguete e vamos,
non podemos quedar máis;
quererás se cadra aínda abrazar o meu colo,
collerme os dedos, collerme do brazo,
pero as xoias que che desapareceron do colo,
un día inda me has pedir que chas volva;
levanta e vamos,
non podemos quedar máis,
a noite é curta - sexa tarde ou cedo,
non podemos dicir ren.

Fermosa, fermosa é a terra,
fermosa é a terra
que eu quero.

O País do Chocolate

Ése é en efecto Alemaña, como a miña estadía e un capítulo dos Simpsons puideron demostrar. E non só chocolate: calquer tipo de larpeirada estaba dispoñíbel por estos días nas prazas de recendo medieval, tixolo vello, de Kiel. Curiosos tenderetiños de madeira vendían champiñóns salteados, pretzels con beicon e queixo, cámemberts rebozados, biscoitos navideños de Dresde, viño quente con especias de forte hálito shakespearián, corazóns de chocolate e galleta... Nada menos que o banquete de Lúculo ou as bodas de Camacho para un larpeiro coma mín...

Mais non pensedes que as causas da miña estadía eran gastronómicas. O profesor Abuín tivo a ben convidarnos a Noel Blanco e a mín mesmo a asistir, con algúns outros galegos, vascos, estonios e franceses a un seminario internacional sobre Literatura e Cidade. Organizaba o Profesor Javier Gómez-Montero, catedrático de Línguas Románicas na Universidade Christian-Albrechts de Kiel.

Foron dúas semanas intensas que produciron unha fecunda colleita de ponencias, discusións e contactos... O percorrido polos lugares (e non-lugares) da literatura podedes contemplalo sumariamente no programa de actos.

O anecdotario é amplo, polo que iremos aos poucos. Polo momento só cronicaremos un acto á marxe do programa: o recital-xusta poética que tivo lugar o penúltimo día na Literaturhaus da cidade. Recitaba Juri Talvet, e competían varios poetas alemáns co simpatiquísimo granadino Juan Andrés García Román (libro en Hiperión) e o noso Noel Blanco Mourelle. Nunca vira un recital tan ateigado de xente...

E aconteceu o que tiña que pasar. O noso poeta, laborioso encetador de mecánicas celestes, foi coroado de loureiros, cal novo Petrarca. O profesor Victor Ferretti facía de papa Piccolomini, e todos brindamos metafóricamente con champán (xa que a non metafórica botella que se lle agasallou ao gañador fica aínda sen abrir).

Por iso, e polas festas inminentes de Nadal, Fra Vernero alza de novo a copa. E añora as dúas semanas no país do Chocolate...

O ceo sobre Berlín

Pois sí, aprezados lectores. O voso FraVernero anda estes días (en realidade, xa leva case unha semana) por terras alemanas co gallo dun congreso sobre Literatura e Cidade. O noso centro neurálxico é Kiel, centro pesqueiro rente ao mar do Báltico (moi apropiado para Zacarías, que inscribe nas arquitecturas da cidade un imposíbel caderno de retorno ao país natal). Mais este fín de semana temos translado, e paseamos polas rúas de Berlín, 'Capital Irreal', que dicía Heiner Müller.
Unha curiosa carambola quixo que parásemos eiquí no mesmo hotel (un hostal para a xuventude no barrio vermello, a carón da Igrexa Derruída adicada a Guillerme I) e -case me atrevería a xuralo- na mesma habitación da última vez: o mesmo octógono de literas e vista ao cartel grande da rúa de enfronte... A historia, dicía Marx, repitése como traxedia e como comedia. Agardaremos un final feliz...
O tempo remata no computador do hotel... Unha manchea de crónicas prusianas agardo que enchan nuns días as páxinas desta bitácora.
Un saudo para todos, e un brinde co alcool quente con especias que tanto toman eiquí os alemáns.

Premonición

Por estes días estou a ler a monumental 'La Revolución Rusa (1891-1924). La tragedia de un pueblo', do historiador de Cambridge Orlando Figes. Como podedes supoñer pola escolla de título (e máis aínda coñecendo o nome do traductor ao español...), a versión dos feitos é claramente negativa, sobordinándoos á teodicea da democracia liberal-burguesa tan grata para o autor. E nembargantes, é a obra dun profesional, e malia o sesgo ideolóxico, demostra ser de gran interese.

Lendo sobre os precursores xacobinos e populistas de Lenin, aparece no ano 1862 a seguinte proclama de Zaichnevsky. O seu caracter premonitorio apenas require comentario...

Cedo, moi cedo, chegará o día en que comezaremos a enarbolar o grande estandarte do futuro, a bandeira vermella, e co poderoso brado de "¡Viva a República Rusa social e democrática!" avanzaremos cara o Pazo de Inverno para exterminar a tódolos seus habitantes. Pode que sexa suficiente con matar únicamente á familia imperial, é dicir, arredor dunhas cen persoas; mais tamén pode suceder, e isto é o máis probábel, que tódolos partidarios do Imperio se arremuíñen coma un só home arredor do tsar, porque para eles será un asunto de vida ou morte. Se isto sucede, coa fé en nós mesmos e coa nosa forza, apoiados polo pobo e no glorioso futuro de Rusia (cuxo destino é ser o primeiro país que leve adiante o triunfo do socialismo), lanzaremos o berro de batalla: "Ás machadas" e mataremos aos partidarios do Imperio cunha misericordia non maior da que eles nos amosan agora. Matarémolos nas prazas, se os suxos porcos ousan aparecer por alí. Matarémolos nas súas casas, matarémolos nas estreitas rúas das cidades, matarémolos nas avenidas das capitais, matarémolos nas aldeas. Lembrade: calquera que non estexa connosco é o noso inimigo, e calquera método pode ser empregado para exterminar aos nosos inimigos.

Dúas versións

Isto, xunto a outras estupendas traduccións, podedes topar nun volume da Editorial Galaxia ao que lle desexamos unha feliz andaina: "Poesía Inglesa e Francesa", vertida ao galego por Plácido Castro, Lois Tobío e F.M. Delgado Gurriarán.

Na peculiar antoloxía de cada recopilador (presentaron un feixe de poemas traducidos a concurso, sendo todos publicados nun volume común en Bos Aires no ano 1949) tan só se dá unha coincidencia: o poema 'Pluie', de Paul Verlaine. Dúas versións ricas e difenciadas de Florencio e Lois Tobío que chamarán a atención tanto pola súa calidade como pola curiosidade das escollas da cada un, froito inevitábel desa alquimia estraña que é todo proceso de traducción.

CHOIVA (versión de Gurriarán)

Il pleut doucement sur la ville

Arthur Rimbaud

Chora o meu corazón

E na vila a chover;

¿Que estraño esmorecer

Sente o meu corazón?

Nos tellados, a choiva,

Canta un canto teimoso

Pró corazón saudoso,

¡Doce canto o da choiva!

¿Por que te queixas, di,

Corazón magoado?

Se non es traizoado...

¿Por que te queixas?, di.

Mais non aturo a dor

Que me causa o ignorar,

Que sen querer nin odiar

Sinta tan forte dor.

CHORA O MEU CORAZÓN (versión de Lois Tobío)

Il pleut doucement sur la ville.

Arthur Rimbaud

Chora o meu corazón

Como chove na vila.

¿Que é este vago langor

Que enche o meu corazón?

Doce rumor da chuvia

Por terra e nos tellados.

Pra un alma que se anguria,

¡Ouh, o rumor da chuvia!

O meu cor, sen razón,

Chora saudosamente.

¿Ninguén me traizoou?

Pró meu dó non hai razón.

Non hai máis fera pena

Que non saber por que

Sen amor nin xenreira

Sinto tan fonda pena.

Interludio, Entr'acte, Verwandlungsmusik

Despois dunhas longas vacacións, e case dous meses de silencio, FraVernero volta aos teclados e promete reanudar o ciclo de emisións regulares.

Neste tempo de cortinas pechadas non tivéchedes máis que unha orquesta de silencios. Mais ben sei que non sodes dos públicos alborotadores, e John Cage xa reivindicou o baleiro co seu 4′33″.

Facendo tamén da necesidade virtude, lembro/homenaxeo co interludio unha estraña peliculiña de 1924 baseada nun libro de Francis Picabia. Este "Entr'acte" foi un curioso espectáculo dadaísta, con música de Satie e (des)dirixido por René Clair. Grazas ás novas tecnoloxías, xa podedes disfrutar en rede deste pequeno divertimento.

Disfrutada da peza. Se non vos chega con ela, xa irei meditando algunha penitencia coa que compensarvos polo tempo que vergoñosamente desperdiciei, como tódolos veráns, nos meus vicios segredos...

Noutra orde de cousas, quizaves vos interese saber que o (máis ou menos) finado Colectivo Sacou acaba de sacar unha nova bitácora á blogosfera na que Fravernero e outros membros irán tecendo textos, historias e anecdotario variado do que foron as nosas accións. Podedes topar un vínculo aquí mesmo, a carón dos outros blogs galegos que se publicitan en Trasalba.

Pericles, Príncipe de Tiro

Ben, sabíades que isto ía a pasar. A ese fanático bardólatra que é Fravernero, modelo do intelectual colonizado, espello de cosmopolitas sen raíces, xa lle tardaba meter unha entrada sobre o Cisne de Avon e as súas obras.

A crítica, baseándose no primeiro Folio das obras de Shakespeare, tende a dividir éstas en tres grupos: as Historias, as Traxedias e as Comedias. Outros prefiren separar da última sección o que chaman os 'Romances Cabaleirescos'. Os Romances serían obras tardías do autor (de 1607 en diante), cercanas aos romances medievais. As súas características máis suliñables: tramas enrevesadas con reencontros familiares e final feliz; elementos máxicos e fantásticos; frecuentes Deus ex machina na forma de deuses gregos; e a mestura de esceas 'pastorais' e de ''civilización".

O Pericles é unha desas obras, e probábelmente, unha das peores (xa comentarei noutra ocasión a miña filia coas obras malas de Shakespeare). A autoría é compartida con George Wilkins, coñecido proxeneta da época e resposábel das primeiras (e sosas) nove esceas do Pericles.

Só contamos cunha versión moi corrupta desta obra (non foi incluída no Folio), un texto pirata probábelmente reconstruído de memoria por algún asistente ao teatro (igual que a versión 'mala' de Hamlet de 1603). No seu día, foi un dos maiores éxitos do seu autor, con varias edicións contemporáneas e unha versión novelada, The Painful Adventures of Pericles que nunha nota proclama seguir a mesma estructura que a obra de teatro.

Malia os seus defectos e unha trama rocambolesca, a obra ten momentos de beleza desacougante. Dende as cabezas cortadas nas portas portas de Antioquía ao poeta medieval John Gower facendo de prologuista á estatua parlante ou o emotivo reencontro de Marina e Pericles na escea 21:

"I am great with woe, and shall deliver weeping.

My dearest wife was like this maid, and such

My daughter might have been. My queen´s square brows,

Her stature to an inch, as wand-like straight,

As silver-voiced, her eyes as jewel-like,

And cased as richly, in pace another Juno,

Who starves the ears she feeds and makes them hungry

The more she gives them speech. -Were do you live?"

Só queda recomendarvos, cando teñades tempo, tecer o fío solto das esceas do Pericles. Pois o mosaico incompleto e fragmentario ten unha estética que na actualidade estamos a reivindicar. E que o disfrutedes tanto coma min.

Espectros

Un dos primeiros sitios que visito cando estou nunha capital estranxeira son os seus cemiterios. Nada de morboso ou de filias estrañas, non pensedes mal. O meu legado católico actívase no inconsciente e lévame polo camiño común do culto ás reliquias. Neste caso, a peregrinaxe soe incluír a grandes escritores, artistas, filósofos e algún dos escasos políticos que respeto.

Cando estiven en Berlín, a visita obrigada tería sido, quizaves, o Friedrichsfeld, que é onde repousan os meus admirados Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg alén doutros revolucionarios asasinados. Pero non: na guía coa que contaba, o único de interese que aparecía era o Dorotheen, a carón da Oraniemburger Strasse. Neste caso, tocaban dous dramaturgos xeniais como son Bertold Brecht e Heiner Müller e dous filósofos (nada menos que Hegel e Fichte, ámbolos dous soterrados un a carón do outro).

Igual ca hoxe, era un calurosísimo día de verán; o sol batía como unha capa de chumbo, o que se xuntaba en conspiración coas bochas dos pés para ralentizar o meu percorrido. Na mesma rúa de Orianemburg parei un chisco para visitar a Gran Sinagoga da capital, unha curiosa mestura de influencias neo-bizantinas e mouriscas coroada cunha enorme cúpula dourada. Estrañoume a esaxerada presencia policial arredor e dentro dela.

O Dorotheen resultou ser un cemiterio exemplar, moi estético: tumbas neoclásicas e vexetación exhuberante, un bo lugar polo que pasear un pouco e darlle algo de respiro ao corpo lonxe do sol de xustiza berlinés. Algunhas das tumbas que buscaba atopeinas con facilidade: Brecht estaba a carón da entrada, e o dúo Hegel-Fichte un pouco máis adiante.
E foi a carón destes dous cando sucedeu: como aparecido da nada, un home de mediana idade estaba sentado nun banco de pedra, detrás miña, garabateando cousas nunha libreta. O alemán, moi amábel, dirixiume unha pregunta en inglés, e durantes uns minutos intercambiamos unha amena conversación sobre a cidade e os filósofos enterrados aí.
O caso era que a face do alemán timbrábame algún tipo de corda interior. Eses lentes, ese cabelo, ... tiña a impresión de telos visto nalgures. Lembrei unha revista teatral co texto de Hamletmachine, e para o meu desacougo, o meu conversador resultábame estremadamente parecido á foto que viña co texto.
Algún truco mental, pensei. Unha suxestión, froito do ambiente especial, da mala memoria e da activación deses neurotransmisores (como a acetilcolina) que se activan cando estamos soñando. Ou quizaves o interlocutor meu podía ser o fillo da personaxe da foto. Non me atrevín a preguntarllo, e ao máis que ousei foi a preguntarlle polo que o meu subconsciente me berraba que era a súa propia tumba:

"Do you know where Heiner Müller´s grave is, sir?"

O alemán sorriu enigmáticamente. Fixo un xesto vago indicando descoñecemento, ao tempo que me indicaba un lugar cara á esquerda onde, segundo el, estaban soterrados os persoeiros da extinta DDR.
Saín noutra dirección, e despois dun tempo de pescuda, atopei a tumba de Heiner Müller. No lugar erguíase unha columna de ferro oxidado con algúns pitillos na parte superior.
Pouco despois saía do cemiterio. Da zona onde estaba o alemán coa libreta flotaba unha pequena nube de fumo de cigarrillo. Pouco acostumado a este tipo de enfeitizamentos, preferín non mirar atrás e gardar como un tesouro o máis parecido a unha experiencia sobrenatural que un ateo confeso coma mín é capaz de recoñecer.
Agardo toparmo se algunha vez volto a Berlín. Desta volta xa teño máis cousas lidas del, polo que serei menos tímido nas preguntas. Terei que levarlle tamén algúns cigarrillos turcos, xa que sospeito que este morto os apreciará mellor que a sangue animal...

"A sheep to Tiresias only, black, and a bell sheep.
Dark blood flowed in the fosse,
Souls of Erebus, cadaverous dead, of brides (...)
I sat to keep off the impetuous impotent dead,
Till I should hear Tiresias".

Máis kitch socialista

Hai cousas máis interesantes no arquivo de propaganda de Alemaña do Leste. Sobretodo, ide dentro da sección de Posters a "Wall newspaper material" para ver o cartel número 15 (7. November 1917 Beginn einer neuen Epoche), onde poderedes contemplar o debuxo da camiseta que mercarei en breve, e que o computador non me deixaba colgar aquí...

Sebastian Haffner - A Revolución Alemana

Franz Kafka no seu relato Vor dem Gesetz (Diante da lei) conta a historia dun home que solicita entrar a un implacábel gardián, e que pasa toda a súa vida agardando perante a porta, sendo rexeitado unha e outra vez, mais sen perdé-la esperanza, tentando inútilmente persuadilo. Finalmente, na hora da súa morte, o gardián bérralle ao "oído que xa vai perdendo": "Esta entrada estaba especialmente reservada para ti. Agora marcho e péchoa".

A historia do Reich e da socialdemocracia alemáns lembran este relato kafkián. Ao xurdir case simultáneamente, parecían estar feitos o un para o outro: Bismark trazou o marco estatal no que podía desenrolarse a socialdemocracia e ésta agardaba que algún día podería dotalo de verdadeiro contido político de forma duradeira. Se o tivese acadado, quizaves aínda hoxe existiría o Reich alemán.

Pero xa sabemos que non o conseguiu. O Reich caeu nas mans equivocadas, e afundiuse. A socialdemocracia, que xa dende o primeiro momento se sentiu chamada a dirixilo e que quizaves o tería salvado nunca reuniu nos 74 anos de existencia do Imperio nen o valor nen o vigor suficientes para facerse con el. Como a personaxe do relato de Kafka, a socialdemocracia instalárase xa cómodamente diante da porta. E tamén a ela a Historia podería terlle berrado no oído en 1945: "Esta entrada estaba especialmente reservada para ti. Agora marcho e péchoa".

Pero ao contrario que na historia de Kafka, nesta hai un instante dramático no que todo parece mudar. En 1918, diante da derrota inminente, os gardiáns do Reich abríronlle aos propios dirixentes socialistas a porta de entrada, pechada durante tantos anos, e deixáronnos pasar voluntariamente ás antecámaras do poder, non sen segundas intencións; e entón as masas socialdemócratas precipitáronse cara o interior, empurrando aos seus dirixentes e arrastrándoos perante a derradeira porta, ata o mesmo poder. Tras medio século de espera, parecía que por fín a socialdemocracia alemá acadara o seu obxetivo.

E entón sucedeu algo incríbel. Os seus líderes, que só acadaran rosmando o trono vacante conquistado polas masas socialdemócratas, movilizaron inmediatamente aos antigos gardas do pazo, agora sen señor, e mandaron botar de novo aos seus seguidores. Un ano despois, os mesmos líderes voltaban a toparse fora, ante a porta pechada, e para sempre.

A Revolución Alemá de 1918 foi unha revolución socialdemócrata sofocada polos dirixentes socialdemócratas: un suceso sen par na Historia.

Este libro presenta escea por escea cómo aconteceu. Pero antes de que subamos o telón deste escuro drama é recomendábel botar unha breve ollada ao seu longo preludio: o medio século de impaciente espera socialdemócrata perante as portas do poder.

Edipo e a Esfinxe

Rescoldos

Fai 63 anos, un xoven estudante xudeu do conservatorio de Kolozsvár vía os seus estudos interrumpidos. Sometido a traballos forzados, a súa familia era deportada ao trístemente célebre Auschwitz-Birkenau. Só sobreviviu a súa nai.

Despois da guerra, o rapaz proseguiu os estudos. As músicas populares de Romania e Hungría misturábanse coas atonalidades da Vangarda, arrincadas segredamente das emisións de radio occidentais. No 56 aproveita a revolta contra o Exército Vermello e fuxe a Austria, onde traballará con grandes experimentais do século XX como Stockhausen e Gottfried Michael Koenig.

Algunhas das súas pezas acadaron merecida sona, tanto na esfera culta como na popular. Dende a décima peza da Musica Ricercata (censurada polo réxime comunista por 'decadente'), ao seu Requiem (que contrapuntea, xunto con outros fragmentos roubados, o 2001 de Kubrick), á ópera escatolóxica Le Grand Macabre, ou o Poema Sinfónico para 100 metrónomos.

Estamos a falar, por se non vos enterastes, do compositor György Ligeti, que como oportunamente avisou o Sir Gawain, faleceu 5 días atrás. E dende esta casa, non podemos menor que honrar a súa memoria, e animarvos encarecidamente a facelo da mellor maneira posíbel: escoitando as súas pezas e compartindo algúns dos seus intereses (que alén do musical incluían a xeometría fractal de Mandelbrot e os escritos de Lewis Carroll e Douglas R. Hofstadter).

Noutro orde de cousas...

A época dos exames nótase ás claras no blogomillo. Apenas teño tempo de insertar entradas, e non digamos de ler e comentar as alleas. A liberación, próximamente nas súas pantallas a partir do 7 de Xullo.

Entre as cousas que non debería facer pero fago está o de planear as partidas roleiras a dirixir para a asociación que estamos a montar en Compostela: Casco Vello. En breve haberá páxina web (coa súa ligazón correspondente eiquí). Fuzando no vello manual de Warhammer 'Realms of Chaos -Slaves to Darkness', ocórrenseume unha campaña concatenada en varios xogos (de Rol e de taboleiro) cos PXs personificando a Guerreiros do Caos. Mesmo fun deseñando xa unha figura para min mesmo: Gabrad o Carnal, Campión do Caos de Slaanesh.

Máis xogos e máis propostas para máis adiante. Iso sí, voltando a outro xiro copernicano, transmítolle mensaxe cifrada a Sir Gawain -creo que xa descubrín o camiño de saída naquel asunto que tiñamos que discutir. As chaves que abren as portas levan os nomes (vai pensando...) de Levinas, 'Espectros de Marx', relixión postmoderna...

O Demiurgo

"Agora, o arconte, que é feble, ten tres nomes. O seu primeiro nome é Yaltabaoth, o segundo é Saklas ("necio"), e o terceiro é Samael. É impío na súa arrogancia, que está nel. Porque el dixo 'Eu son Deus e non hai outro Deus alén de min', xa que é ignorante da súa forza, e do lugar de donde viu."

A Biblioteca de Stalin

Cando Stalin morreu, deixou tras de sí miles de libros no seu apartamento do Kremlin e na súa dacha de Kuntsevo. Había literatura dos emigrados, dos Gardas Brancos, e libros dos vellos coñecidos que fixera asasinar: Trotsky, Zinoviev, Kamenev, Bukharin. Os seus libros, confiscados en tódolos lugares do país, vivían na súa biblioteca. No periodo de Khrushchev a colección foi repartida, e só ficaron os libros anotados por Stalin. O lacónico Koba deixara un gran número de notas nas marxes dos seus libros, e estas anotacións ofrécennos un camiño curioso cara os pensamentos privados do Gran Conspirador. No Arquivo do Partido boteille unha ollada a dous destes libros, ámbolos dous sobre o terror. O primeiro era 'Terrorismo e Comunismo' de Trotsky (1920). En calquera lugar onde Trotsky apelaba ao terror e á violencia revolucionarias Koba anotaba entusiásticamente: 'Exacto', '¡Ben dito!', '¡Sí!'.

O segundo libro era 'Terrorismo e Comunismo' do socialdemócrata alemán Karl Kautsky (1919). 'Os líderes do proletariado' dicía o autor 'comezaron a empregar medidas extremas, medidas sanguinarias, o terror'. Koba suliñara estas palabras, e escribira 'ha-ha' nas marxes.

Edvard Radzinsky, Stalin.

Ammonite

Slavoj Žižek - Benvidos ao Deserto do Real

A idea do Acto político radical como saída deste punto morto democrático non pode, obviamente, senón provocar a reacción agardada dos liberais. A crítica estándar alude ao carácter pretendidamente 'absoluto' da ruptura radicalo, que fai imposíbel distinguir entre un Acto verdadeiramente ético e, digamos, unha monstruosidade nazi: ¿non é certo que un acto está sempre situado nun contexto socio-simbólico específico? A resposta a este reproche é clara: por suposto, un Acto é sempre unha intervención específica nun contexto socio-simbólico; no mesmo xesto pode ser un acto ou unha ridícula postura baleira, dependendo do contexto (por exemplo, facer unha declaración ética en público cando xa é demasiado tarde convirte unha intervención valente nun xesto irrelevante). ¿Onde reside entón o malentendido? Hai algo máis que perturba aos críticos do concepto lacanián de Acto: é certo, un Acto está situado sempre nun contexto determinado; nembargantes, isto non quere dicir que esté de todo determinado polo seu contexto. Un Acto implica sempre un risco radical, o que Derrida, seguindo a Kierkegaard, chama a loucura dunha decisión: é un paso no baleiro, sen garantía nengunha de éxito. ¿Por qué? Porque un acto cambia de forma retroactiva as coordenadas nas que intervén. Esta falla de garantía é o que os críticos non poden tolerar: queren un Acto sen risco, e non só sen riscos empíricos, senón sen o 'risco trascendental' moito máis radical de que o Acto non só fracasesenón que sexa un erro radical. En poucas palabras, e parafraseando a Robespierre, os que se opoñen ao 'Acto absoluto' opóñense ao Acto en canto tal, queren un Acto sen Acto. O que queren é homólogo do que querían os oportunistas 'demócratas' que, como dixo Lenin en 1917, queren unha revolución 'lexitimada democráticamente' como se un puidera organizar un referéndum e só despois, tras obter unha clara maioría, tomar o poder... Aquí podemos ver de qué xeito o Acto non pode encaixar nos límites da democracia (concebida como sistema positivo de lexitimación do poder mediante eleccións libres). O Acto acontece nunha emerxencia, cando un ten que correr o risco e decidir sen lexitimación, comprometéndose nunha especie de aposta pascaliana coa idea de que o propio Acto creará despois as condicións dunha lextimización 'democrática' retroactiva. Por exemplo, cando en 1940, trala derrota francesa, de Gaulle chamou á prosecución da guerra contra os alemáns, o seu xesto non tiña unha 'lexitimación democrática' (naquel momento, unha grande maioría dos franceses apoiaba sen nengunha ambigüidade ao mariscal Petain, Jacques Duclos, dirixente comunista francés, escribiu que se se tivesen celebrado 'eleccións libres' na Francia de 1940, Petain tería obtido o 90 por 100 dos votos). Nembargantes, e malia esta falla de 'lexitimación democrática', a verdade estaba de parte de de Gaulle, que esta a falar de feito no nome de Francia, do pobo francés como tal. Isto tamén nos permite respostar ao reproche demócrata fundamental: o acto absoluto (autorreferencial) carece de calquer control externo que poida previr excesos terríbeis; é dicer, ¿pode lexitimarse algo de forma autorreferencial? A resposta está clara: como amosa o caso da Francia de 1940 (entre outros), a democracia non pode ter unha garantía semellante, non hai garantía contra a posibilidade do exceso. Hai que asumí-lo risco, é parte do eido da política.

Details of KZ Camp Mottos

Arbeit macht frei (literalmente=O Traballo libera). ¿Orixe? A primeira referencia (como título dun libro): Lorenz Diefenbach: Wien 1872 / (impreso como libro) Bremen 1873. Coñecido como lema dunha pegatina da pro-Nazi Deutscher Schulverein (~Asociación Escolar Alemá), Wien como moi tarde de 1924 (probablemente 1922). A orixe precisa do uso como lema de campo de concentración é descoñecida. Algunhas páxinas sen nomear a fonte atribúenlle o uso do Arbeit macht frei como lema ao Ministro de Propaganda Joseph Goebbels (1897-1945). Harold Marcuse en: "Legados de Dachau. Os Usos e Abusos dun Campo de Concentración 1933–2001", Cambridge 2001, referíndose a Johannes Tuchel: "Die Inspektion der Konzentrationslager 1938-1945. Das System des Terrors. Eine Dokumentation", Berlin 1994, atribúelle o emprego do Arbeit macht frei como lema ao primeiro SS Kommandant do KL Dachau e despois xefe da SS KL inspection (IKL) Theodor Eicke (1892-1943). Véxase tamén o libro de Eric Joseph Epstein e de Philip Rosen: “Dictionary of the Holocaust. Biography, Geography, and Terminology”, Westport 1997, referíndose a Tom Segev: ”Soldiers of Evil: The Commandants of the Nazi Concentration Camps”, New York 1987. O primeiro SS Kommandant do KL Auschwitz Rudolf Höss (1900-1947) na súa autobiografía escrita na cadea mentres agardaba o seu xuízo: “Kommandant in Auschwitz”, primeira edición Warszawa 1951, dá unha interpretación persoal do uso de Arbeit macht frei como lema dun campo-KZ.

Un elemento importante para entender o lema de Arbeit macht frei como expresión drástica das presuntas intención orixinais e 'reeducativas' dos campos de concentración vese testemuñada polas chamadas 'pedras miliarias de Himmler: ”Es gibt einen Weg zur Freiheit. Seine Meilensteine heißen: Gehorsam, Fleiß, Ehrlichkeit, Ordnung, Sauberkeit, Nüchternheit, Wahrhaftigkeit, Opfersinn und Liebe zum Vaterland! ” (~“¡Hai un único camiño cara a liberdade. As súas pedras miliares chámanse: Obediencia, Dilixencia, Honestidade, Orde, Limpeza, Sobriedade, Dicí-la verdade, Espirito de Auto-Sacrificio e Patriotismo!”), que estaban pintadas con letras enormes no KL Dachau (no tellado do edificio da cociña/lavandería/almacén), no KL Sachsenhausen (as palabras distribuídas nas portas dos barracóns), no KL Neuengamme (sobre o tellados dos barrancóns-cantinas) e probábelmente nos KL Buchenwald and KL Auschwitz (I). Ningunha destas decoracións Miliares sobreviviu ata hoxe, pero existen fotos excepto para o KL Buchenwald e o KL Auschwitz (I).

Meditacións Dreiserianas

"A woman should some day write the complete philosophy of clothes. No matter how young, it is one of the things she wholly comprehends. There is an indescribably faint line in the matter of man's apparel which somehow divides for her those who are worth glancing at and those who are not. Once an individual has passed this faint line on the way downward he will get no glance from her. There is another line at which the dress of a man will cause her to study her own."

Theodore Dreiser, "Sister Carrie"

Estaba a varios centos (máis ben miles) de pes de altura, camiño dos meus bologneses, cando comecei a engulir unha das obras de lectura obrigatoria deste curso: "Sister Carrie", de Theodore Dreiser. Fan unhas dúas horas que cheguei por fín á derradeira páxina (a 499, para ser exactos) e ocórrense algunhas ideas ao respeito da obriña.

A primeira vez que escoitara falar do autor foi co gallo doutra obra súa, máis coñecida: "An American Tragedy". Durante a súa breve estadía nos Estados Unidos, Serguei Eisenstein propuxéralle á Paramount -entre outros proxectos- facer unha película inspirada no libro de Dreiser. A proposta foi, por suposto, ignorada.

Pero voltando con Carrie, unha das cousas que me sorprendeu -tanto para ben como para mal- foi o sólido materialismo que trasuda a novela. No que parecería unha ilustración literaria das teorías de Marx sobre o Fetichismo da Mercadoría, asistimos ás voces dos distintos productos chamando á protagonista con recurrentes promesas de felicidade e do benestar, e cos horrores da miseria nas sociedades opulentas como música ambiental e telón de fondo. Os cantos de serea son desenmascarados, nembargantes, como o que son: falsos sustitutivos que alimentan unha ardente caldeira de insatisfaccións.

Por suposto, o ton realista, a falta de ordes morais e finais felices, o azar omnipotente, o aplastante peso do medio por riba de desexos e esforzos -o individuo-títere atrapado nas arañeiras do tecido social- axudan a explicar a súa deriva política (fíxose membro do Partido Comunista antes de morrer; con anterioridade, e sempre fichado polo FBI de Hoover, visitara Rusia e a España Revolucionaria).

Como soe pasar, a maior virtude leva no xérmolo o maior defecto: ese naturalismo realista peca ás veces de simplón e reduccionista, inseríndose nesa veta tan de moda en certos escritores e pensadores decimonónicos que cultivaron tamén os escritos de Engels, Zola e os torpes intentos de aplicar o Darwinismo na esfera social.

Mais con todo pesado, o saldo sae a favor. Non podo menos que rematar recomendándovos a súa lectura, sendo especialmente útil para longos momentos de viaxe o de cola, como as tres horas e cuarto que me aliviou na porta da Galería dos Uffizi poderían testemuñar.

Dende o Palazzo Paleotti

Só unhas breves liñas para lembrarlle aos escasos lectores desta bitácora que estou por Italia de vacacións, polo que o meu acceso a internet (e tempo libre) son escasos. Acabo de colarme no famoso 'Palazzo Paleotti' da Universidade bolognesa (famoso porque é dende onde os comparatistas me envían os seus comentarios) para fedellar un chisco pola rede e botarvos unha botella con mensaxe, agardando que teñades paciencia por uns días.

A recompensa, se vos prace, tomará a forma dalgunhas crónicas das miñas experiencias locais, xunto con imaxes das cousas que vín. Podemos comezar con algunha vista da capela dos Scrovegni, decorada por Giotto e que visitei hoxe en Padua.

A Tenda de Lámpadas de Erich

É ben sabido que tódolos rexímenes políticos -e especialmente os novos- gustan de marcar física e emocionalmente os lugares que gobernan. E unha das formas máis tanxibles de facelo é a construcción de edificios e monumentos; os espectros e a metonimia atopan rápido acubillo nos tobos -novos e vellos- de pedra, cristal, madeira e aceiro.

Os comunistas da vella Alemaña Oriental non quixeron ser menos, e teceron unha peculiar topografía sobre as ruinas da capital irreal.

Unha das edificacións máis simbólicas foi o Palast der Republik, un edificio horrendo na peor liña do realismo socialista que edificaron nos anos 70 no centro mesmo do antergo Berlín. O seu solar fora anteriormente a sé do Pazo Real, seriamente danado na Segunda Guerra Mundial e derruído nos anos 50 -era símbolo pouco grato de Imperialismo Prusián para os líderes do SED. O único que se conservou do Pazo (alén das fotos e dos planos) foi un balcón, reubicado no sul da praza, e dende o cal o meu admirado Karl Liebknecht proclamara, anos atrás, a República Socialista Libre que nunca chegara a nacer, aló por 1918.

Voltando ao Palast, é un edificio xeométrico de grandes cristaleiras bronceadas. O seu hall de entrada estaba decorado con mil e unha lámpadas, o que deu lugar a un dos motes populares da casa: a Tenda de Lámpadas de Erich (de Erich Honecker,o todopoderoso Secretario Xeral e gobernante da República durante moitos anos).  Trala reunificación alemana, en 1990, descubriuse moi oportunamente que o edificio estaba contaminado con absestos. O parlamento alemán, na súa liña de aniquilación dos símbolos do anterior réxime, ordeou a súa demolición e a reconstrucción no solar do Pazo destruído -un proxecto faraónico que, calculando polo baixísimo, necesita 400 millóns de euros que aínda non se reuniron.

O esquelete desmoronado fica aínda; varios movementos culturais organizaron actos nel. Mais nada tan apropiado como a exibición dun exército de espectros: os dos guerreiros de terracota que na primavera do 2004 atoparon refuxio temporal nos seus muros.

Se queredes ver algo máis do edificio que xa non é, ou informarmos algo máis, poderedes topalo aquí e mais aquí.

E quizaves, ao final, vos pase como a min, e lle topedes un particular e difuso encanto a este fragmento do pasado que se esvaece no ar...

Albert Soboul - Comprender a Revolución Francesa

A herdanza xacobina que a Revolución Francesa legou ao século XIX encarnouse finalmente en dúas figuras cuxo valor de exemplo afírmase contradictorio: Robespierre e Marat (...).

Robespierre fora exaltado nos anos trinta polos republicans. Así, por exemplo, Laponneraye, que en 1832 publicaba un volume titulado Oeuvres choisies de Maximilien Robespierre e en 1840 unha Notice historique, na que definía a Robespierre como "unha das individualidades máis poderosas da Revolución Francesa, o xefe militante do partido xacobino, cuxo teórico fora Rousseau, e Xesús o seu iniciador". Lembremos tamén o robespierrismo de Buchez e da súa Histoire parlamentaire de la Révolution française (1834-1838). A exaltación do xacobinismo na persoa de Robespierre non sobreviviu ao ano 1848. Michelet non ocultaba as súas preferencias por Danton, ao que os sostedores do positivismo reabilitaban ao mesmo tempo. Pero sobor de todo, Robespierre veuse envolto no descrédito que, para os revolucionarios, ligábase aos homes do 48 e en particular ao "ex-predicador do Luxembourg", segundo expresión de Tridon.

O blanquismo afirmouse furiosamente antirrobespierrista. Son significativas ao respeito as notas de Blanqui sobre Robespierre redactadas en agosto de 1850 cando foi detido no castelo de Doullens, despois da súa condea por participación no motín do 15 de maio de 1848:

Robespierre era un Napoleón prematuro. Os mesmos proxectos por diferentes medios, pero coas mesmas paixóns, o mesmo odio ao espírito revolucionario e a incredulidade, a mesma antipatía polos homes de letras e sobre todo a mesma sede de poder. Nen falar da insensiblidade do corazón: nen un nen outro pertencían á especia humana. Ámbolos dous querían edificar a sociedade sobre a vella metafísica.

E máis adiante: "O 9 de termidor xa non había pobo. Robespierre desmoralizárao e embrutecido cos seus proxectos de dictadura reaccionaria e de reconstrucción relixiosa". Éste parece ser o argumento principar, pois Blanqui, anticlerical e ateo, non lle perdoaba a Robespierre o culto ao Ser Supremo.

O certo é que mentras Robespierre fora o ídolo dos revolucionarios ate 1848, Blanqui ensináballes a detestalo. A Histoire de Robespierre de Ernest Hamle, que apareceu en tres volumes entre 1865 e 1867, haxiográfica e algo lenificante, non era quen de remontar a corrente. A partir de entón, os hébertistas idealizados, dos cales en 1864 Tridon, discípulo de Blanqui, tornou apoloxista, foron os modelos a seguir para estes revolucionarios. Pero se ben é verdade que Blanqui guindaba a Robespierre ao inferno da contrarrevolución, a súa propia práctica revolucionaria, centralista, elitista, amosase inscrita na filiación directa do xacobinismo.

Máis precisa foi a persistencia da influencia xacobina nesa forma elemental que constituiu o maratismo. Un ano despois da reabilitación de Hébert por Tridon, Alfred Bougeart exaltaba a Marat nunha obra moi sólida, que reclaba a "cesación dun xuízo inicuo". Bougeart preguntábase, na noite do asasinato do Amigo do pobo: "¿Non se pregunta un involuntariamente, ao pensar nos acontecementos que habían de seguir, qué barreira podería opoñer Marat a Robespierre, a esa autoridade dictatorial ao parecer moito máis preocupada pola necesidade de desfacerse dos seus inimigos persoais que polo deber de rematar cos inimigos da liberdade pública?". Retomando un xuízo de Camille Desmoulins no número 2 do Vieux Cordelier (10 de decembro de 1793), Bougeart resposta: "Marat era o único que podía salvar á República, á Liberdade e á Revolución, porque era o único que se detivera no punto máis alá de onde só hai extravagancia e máis acolá só hai reacción". Posición centrista por excelencia, entre a esaxeración e a moderación, que foi precisamente ao do xacobinismo. Pero, ¿non é iso dar demasiado a Marat?

Aniversarios

Son datas de lembranza e celebración. Se un tempo atrás lembrábamos a Connolly e a Revolta de Pascua, dúas ou tres efemérides máis vanse agolpando no noso particular baúl de lembranzas.

Onte, por exemplo, cumpríase o centenario do nacemento de Samuel Beckett -outro irlandés-, o xenial escritor, secretario de Joyce, loitador da Resistencia en Francia, Premio Nobel e Saoi de Aosdána. E non hai método mellor de festexo que o de (re)ler os seus estupendos libros, que sempre están de actualidade (non só nestas datas sinaladas).

Saltamos agora ao que Nabokov chamaba con carácterístico mal xenio o 'matasáns vienés'. Neste caso xa son 150 dende o natalicio do pai da psicoanálise, bo fumador de puros, tremendo influxo alén da psicoloxía en innúmeros ámbitos do noso breve século vinte (os filósofos de Frankfurt, a escritura surrealista, ...). Tiña pensado meses atrás unha entrada falándovos da visita que fixera á súa casa, en Londres, co famoso diván, mais é algo que segue quedando pendente. Polo de agora, só un anticipo: falaremos tamén nesa entrada de Bloom, que considera que as obras de Sigmund pervivirán antes no canon literario que no científico...

Last, not least, hoxe é, como ben sabedes, 14 de Abril. Van 75 anos dende a proclamación da 'niña bonita', a Segunda República Española.

Como galego separatista, é de supoñer a miña escasa simpatía por todo o español. Mais certamente, o meu profundo desprezo pola tribo carpetovetónica tería evoluído doutro xeito de ter sido outra a nosa historia: a dun estado español republicano, laico, socialista e confederal, orgulloso da pluralidade de línguas e nacións do chan peninsular. Unha esperanza que alumeou con forza tal día coma hoxe, tan só para ser esmagada anos despois polos fusís do Feixismo e a deixadez e covardía das democracias occidentais.

E lendo en historiadores estranxeiros os encendidos eloxios dos españois que, derrotados, continuaron a loita contra o feixismo en Francia, en Rusia..., o tremendo valor e unidade dos 'españois roxos' en Mauthausen, conséguese suscitar en min (só en parte) ese orgullo e sentimento de pertenza que ningunha adoutrinación ou sistema educativo son quens de crear.

Ma non troppo. Moito teñen que mudar as cousas para voltar a prestarlles a miña confianza. E. por suposto, é condición indispensábel a reedición da República que quixemos rememorar hoxe.

Mark Rothko - Sen Título

Intertextualidade

Agora sabemos que un texto non é unha serie de palabras que liberen un significado único, teolóxico (a 'mensaxe do Autor-Deus'), senón un espazo multidimensional no que unha variedade de escritos, ningún deles orixinal, mestura e choca. O texto é un tecido de citacións arrincadas de innumerables centros de cultura ... o escritor pode tan só imitar un xesto que sempre é anterior, nunca orixinal. O seu único poder é o de mesturar escrituras, confrontar unhas con outras, de tal xeito que nunca descanse plenamente en ningún en concreto. Se o que quixese fose expresar o seu ser, debería alomenos saber que a 'cousa interior' que desexa transmitir é simplesmentes un diccionario previamente elaborado, as súas palabras só explicables a partir doutras palabras, e así indefinidademente.

(Roland Barthes, Image-Music-Text)

Os Versos Satánicos - Salman Rushdie

Na pantalla, representaba ao 'prigado' -o pailán que se namora da bela e que non é quen de ver que ela nunca se namoraría del nun millón de anos-, ao tío gracioso, ao parente pobre, ao paleto local, ao criado, ao estafador incompetente, ningún dos cales era o tipo de rol no que lle tocase algunha vez unha escea amorosa. As mulleres mallaban nel, abofeteaban, quentábano ou ríanse del, pero nunca, no celuloide, fitaban para el ou danzaban ao seu redor con amor cinemático nos seus ollos. Fóra da pantalla, vivía só en dúas habitacións baleiras perto dos estudos, e tentaba imaxinar cómo serían as mulleres cando se ispen. Para sacar a cabeza do tema do amor e do desexo, estudou, converténdose nun omnívoro autodidacta, devorando os mitos metamórficos de Grecia e Roma, os avatares de Xúpiter, o rapaz que tornaba en flor, a muller-araña, Circe, todo; e a teosofía de Annie Besant, a Teoría Unificada dos Campos, e o incidente dos Versos Satánicos na carreira temperá do Profeta, e a política no harén de Mahoma despois do retorno triunfal á Meca; e o surrealismo dos xornais, nos cales bolboretas podían voar dentro das bocas das mociñas, pedindo seren consumidas, e nacían nenos sen cara, e os rapaces soñaban con imposíbel detalle as súas anteriores reencarnacións, por exemplo, nun Forte dourado cheo de pedras preciosas. Encheuse de Deus sabe qué, pero non podía negar, nas pequenas horas das súas noites de insomnio, que estaba cheo dalgo que nunca usara, e que non sabía como comezar a usar, isto é, o amor. Nos seus soños era atormentado por mulleres de beleza e dozura inaturábeis, polo que prefería estar esperto e forzarse a sí mesmo a ensaiar algunha parte do seu coñecemento xeral para borrar o sentimento tráxico de estar dotado dunha máis-que-habitual capacidade de amar sen unha soa persoa no mundo a quen ofrecerlla.

Jean Rhys - Sorría, por favor

Libros

Antes de que puidese ler, sendo case un bebé, imaxinaba que Deus, esa estraña cousa ou persoa da que escoitaba falar, era un libro. Algunhas veces era un libro grande que se erguía de pé, medio aberto, e podía albiscar os caracteres impresos no interior, mais carecían de sentido para min. Noutras ocasións o libro era máis pequeno, e dentro había cousas afiadas e brillantes. O máis pequeno era -agora estou segura- o libro de coser de miña nai, e as cousas brillantes e afiadas as súas agullas co sol a bater nelas.

Tardei tanto en comezar a ler que os meus pais comezaban a preocuparse. Entón, de súpeto, coma se cun brinco, podía lidiar con palabras bastante longas. Non pasou moito tempo e xa era quen de entender os contos de fadas que me enviaba a miña avoa irlandesa -o vermello, o azul, o verde e o amarelo-. Despois envioume Os heroes, As Aventuras de Ulises, Perseo e Andrómeda. Lía todo o que chegaba ás miñas mans. Contábamos co habitual estante de libros con cuberta de cristal no fondo da sala de estar, mais a chave perdérase e nunca estaba pechado. A única advertencia era que había que mantelo arrimado, xa que había que protexer aos libros dos insectos.

Aínda podo ver os volumes da Enciclopedia Británica -que nunca tocaba-, unha Biblia grande, varios libros de historia, novelas de lombo amarelo e no alto da estantería unha curiosa colección de poetas: Milton, Byron, despois Crabbe, Cowper, Mrs. Hemans, tamén Robinson Crusoe, A Illa do Tesouro, As viaxes de Gulliver, O camiñar do peregrino.

Á miña coidadora, que se chamaba Meta, non é que lle gustase moito, e armada cun libro xa era demasiado. Un día topoume envurullada na escaleira e lendo unha versión expurgada das Mil e Unha Noites e de minúscula letra.

Dicíame: 'Se todo ti les tanto, sabes o que che vai pasar? Vanche caer os ollos, e vanche fitar despois dende a páxina'.

'Se me caesen os ollos, non podería ver', retrucaba.

Ela reafirmouse: 'Caen, menos os pequenos puntiños negros cos que ves'.

Crina a medias, e imaxinei as miñas pupilas como cabezas negras de alfiler, o resto desaparecido. Pero seguín lendo.

Kitsch Socialista

O primeiro que nos ven á mente, en arquitectura, son as 'Sete Irmás', os sete rañaceos da Moscova de Stalin que fusionaban heteróclitamente as torres barrocas do Kremlin coas góticas catedrais da europa medieval e coas ascendentes torres norteamericanas dos anos 30.

Tamén o 'agasallo' do líder soviético ao pobo de Varsovia: o Pazo da Cultura e a Ciencia, que aparece de fondo no debuxo de Marzo dese calendario rancio e sovietista que me mandou David dende Polonia.

Contaban os nativos que o Pazo era o lugar coas mellores vistas de Varsovia: era o único lugar da cidade dende onde o edificio mesmo non era visíbel...

Só en extremo oriente, nembargantes, segue florecendo o estilo. Concretamente, en Pyongyang, onde os escasos visitantes occidentais poderán disfrutar da Torre da Idea Juche; da Gran Casa de Estudo do Pobo; do Arco do Triunfo, na rúa Kaeson; do Gran Monumento de Mansudae...

E sobre todo, o máis coñecido: o Monumento á Fundación do Partido:

Alén das clásicas fouce e martelo, o que parece unha lanza é, en realidade, unha brocha, símbolo dos intelectuais.
A mesma imaxe poderédela topar na novela gráfica 'Pyongyang', de Guy Delisle, que agardo ler en breve...

Im Grau

"No Grís é o punto e final do meu periodo dramático"

(Kandinsky en 1936 a Hilla von Rebay, pintora e coleccionista)

'No Grís' é un dos escasos traballos da época rusa de Kandinsky. Unha breve consulta ao volume de Taschen danos a súa data (1919) e algúns detalles: complexa composición sen dirección clara, 'óleo en xeroglíficos abstractos que xiran e flotan nun fondo gris indefiníbel (...). A pintura da época moscovita parace máis sobria e fría grazas a grandes superficies abstractas de cores'. A súa obra futura, moi influída polos suprematistas e os compañeiros da Bauhaus xermana, seguirá un camiño máis 'visual abstracto-xeométrico'.

Anque deteste o biografismo simplón, é posíbel empregar este cadro fascinante e lixeiramente deprimente como metáfora da insatisfacción do pintor no país dos Soviets. Director do Instituto para a Cultura Artística, Kandinsky tópase co rexeitamento das súas posicións entre os vangardistas, que as consideran 'subxetivas e irracionais'. Eses mesmos que o critican, nembargantes, contarán co dubidoso honor de compartir con cadros seus unha futura exposición na Galería Tretiákov de Moscova, en 1937: contra unha parede, os cadros 'Nublado', de Kandinsky; a 'Composición núm. LXIV', de Rodchenko; 'Suprematismo dinámico' e 'Cadrado negro sobre fondo branco', de Malévich. En tiras de papel, a frase: "A arte da burguesía, no calexón sen saída do formalismo e a autonegación".

Agora o biografismo barateiro é cando se estende a min mesmo, pois hoxe teño un deses domingos preguizosos e estériles, no que as ideas escapan e o gris tórnase nota dominante -tan dominante como para empregar o cadro de Kandinsky como excusa para unha entrada-.

Estou enpantanado co Mark Twain e o seu 'Huckleberry Finn', que non dou rematado. Estame a resultar unha novela aburrida (case un oxímoron), e cústame crer que haxa persoas que a inclúan entre as obras que loitan polo mítico, griálico título da 'gran novela americana' (NOTA: se alguén quere discutirme as súas virtudes, agradézolle os argumentos de antemán, anque son escéptico). Tamén me pesa a mala conciencia e a necesidade de atacar con rigor os temarios das Oposicións para acceder ao mandarinato inferior...

No inmediato, estou a debatir internamente se me resisto aos cantos de serea do Heroes of Might and Magic IV ou dou comezo ás miñas programadas 'sesións de opera' dominicais: escoitar os cedés no computador ao tempo que os sigo cuns librettos en rede.

Mentres me decido, podedes ir botándolle un ollo a isto, que xa me mandaron o outro día: os comparatas atacan de novo. O último exemplar da Revista das Letras está adicado aos novos poetas de filoloxía, e non podían faltar os meus queridos bologneses...

Antoninus Heliogabalus

'...Gustáballe sobremaneira facer bromas aos seus escravos, obrigándoos incluso a que lle trouxeran mil libras de teas de araña, e ofrecéndoas como recompensa; e conseguiu reunir ata dez mil libras, e entón sentenciou que calquera se daría conta por isto de qué grande cidade era Roma. Tamén lle gustaba enviar aos seus parásitos xerros con rás, alacráns, cobras e outros reptís, como se lles mandase a ración anual de provisións, e pechaba unha enorme cantidade de moscas en xerros deste tipo, chamándolles 'abellas domeadas'.

Con frecuencia introducía as cuádrigas do Circo nos pórticos e salas do banquete mentres xantaba ou ceaba, incitando aos seus convidados a conducilas, malia que moitos eran homes maiores e algúns rexentaran cargos públicos. Incluso cando chegou a Emperador, daba ordes para que lle presentasen dez mil ratos, mil denociñas, ou mil musarañas. Tan habilidosos eran os seus pasteleiros e leiteiros que tódolos tipos de comidas que servían os demais cociñeiros (xa fosen de carne ou de froita) as replicaban, facéndoas desta volta con productos lácteos ou de confitería.

Aos seus parásitos servíalles ceas feitas de vidro, e ás veces enviaba ás súas mesas só panos tecidos con debuxos das viandas que tiña diante súa, tan abondosas en números como pratos el ía comer, de tal xeito que aos lambóns só se lle servían estas representacións feitas con agulla e dedal. Noutras ocasións, en cambio, tamén se lles servían pinturas , de tal modo que anque lles presentaran toda a cea, estaban atormentados coa fame. Tamén lle gustaba misturar xoias con mazás e flores, e arrebolábaa polas xanelas tanta comida como a que lle servía aos seus amigos'.

After Theory - Thomas Docherty

Esta música postmoderna, compositiva, pode retrotraerse exitosamente ao Prelude à l`après-midi d´un faune, de Debussy, que deixou sentada a idea de que era posíbel compoñer sen empregar unha única, sólida clave como fundamento. A música torna, dalgún xeito, desarraigada e desterritorializada, como o escandoloso baile de Nijinsky, os movementos do cal suxerían unha orientación erótica cara o pracer autónomo do corpo implícito nunha desterritorialización. Aínda máis, a música de Debussy, tante nesta peza como noutras, como La mer, cumpre outra importante función máis tarde extendida á música do século XX: o abandono dunha progresión narrativa explícitamente lineal. O que temos aquí é unha música que prefigura os desenrolos da narrativa de autores como Joyce ou Gide, ou máis recentemente, a completa anti-linealidade dos nouveaux romanciers (Robbe-Grillet, Sarraute, Butor, Sollers, Pinget), e o traballo importantísimo e innovador de Wittig, cuxos textos esquivan as narración lineares como unha forma masculinista.

Con Debussy, por suposto, pode un engadir a Stravinsky e a Schoenberg como innovadores nos que se albisca un fugaz destello de posmodernidade. Stravinsky abandoa a clave, sustituíndo ese chan cun asentamento máis explícitamente temporal no ritmo nunha obra como Le Sacré du printemps; e Schoenberg abandoa (ao seu pesar, quizaves) a tonalidade e a harmonía. Estes son os principais feitos no denserolo da nova música e nas orientacións políticas destas obras. Atali argumenta que con Schoenberg, Berg e Webern,

a música forzou á ruptura coa tonalidade antes de que a acumulación económico forzara a ruptura coas leis da economía da representación. A harmonía -o principio represor do real-, despois de ter creado o romanticismo -o principio utópico do real, a exaltación da morte na arte- convértese na morte do arte é destruída polo real. Un exceso de orde (harmónico) dá lugar a pesudodesorde (serial). A antiharmonía é a ruptura do medre combinatorio, ruído. Ao final do significado, integra ao aleatorio, ao sen-sentido, quérese dicir... a repetición.

Para Atalli -e como se podería suxerir, para Lyotard, Baudrillard e outros pensadores postmarxistas- a sociedade actual, ensombrecida pola música da repetición, e unha na que nada pasa, 'coa excepción de pseudoeventos creados artificialmente e violencia azarosa que acompañan o poñer-en-lugar dunha sociedade repetitiva'. O clásico texto teatral aquí é, por suposto, o Agardando a Godot de Beckett, no que os silencios están puntuados por actos de violencia, e toda a peza suxire a súa propia, interminábel auto-repetición, unha repetición que se torna explícita na posterior Comédie de Beckett.

Cinco Libros e Cinco Mulleres

Fai moitos anos adicáralle a un dos meus mellores amigos un estraño cumprido: 'es unha mistura de libro e muller'. Anque poida soar extravagante, a formulación consegue xuntar as dúas cousas que máis pracer me dan e que máis desexo, respectivamente.

Dado que na miña outra casa xa fixen unha entrada sobre libros de historia que tiña que mercar e ler urxentemente, hoxe vai tocar aquí unha lista doble de libros -non de historia- a mercar e ler a medio prazo (alomenos, despois dos da lista anterior), e de mitos eróticos do mantedor. Nalgúns casos, unha cousa solápase coa outra, como veredes...

5 Libros

-'O bosque dos raposos aforcados', de Arto Paasilinna; este home é, ao parecer, un novelista de culto no seu país, Finlandia. A obra foi vertida ao galego polo meu amigo Tomás González Ahola, polo que alén do interés meramente literario entran en xogo factores sentimentais. É tamén o primeiro proxecto, creo (xunto con 'Seda', de Baricco), dunha nova e valente editora adicada á traducción de textos ao galego: Rinoceronte Editora.

-"Vida y visiones de Hildegard von Bingen", publicado por Siruela, con cd de música e pinturas da propia autora. Hildegarda é unha ben coñecida mística, visionaria, escritora, compositora... e abadesa de mosteiro. Neste caso confésovos que o seu espectro persegue as miñas pulsións libidinosas, anque ao contrario de Patti Smith, non me masturbe coas imaxes de escritoras mortas

-"O Anti-Edipo. Capitalismo e Esquizofrenia"

, de Deleuze e Guattari (publicado por Paidós no 73) ten fama de ser unha obra densa e inintelixíbel, aínda dentro da habitual retórica barroca dos filósofos posmodernos. Encargárao fai uns meses nunha librería, pero terei que probar de novo...

-"Heike Monogatari": incríblemente, este clásico da literatura xaponesa acaba de ser traducido e publicado por Gredos (unha famosa colección de tapas gris e marrón que habedes coñecer, e que saca libros carísimos e interesantes).

-e last, not least, o primeiro tomo de "Mito y Epopeya", de Dumézil, un clásico da mitoloxía comparada que está editado por Seix Barral.

5 Mulleres

-Sophie Scholl: a loitadora antifeixista e membra da 'Rosa Branca' está agora de nova actualidade polo estreo na carteleira dunha producción alemana, nominada aos Óscar e dirixida por Marc Rothemund. Nalgunha ocasión ideara un texto cursi sobre ela e outras víctimas do Totalitarismo, incluíndo a metamorfose en raposa amarela de sete colas, que afortunadamente non cheguei a escribir...

-Rosa Luxemburg: ben lembramos aquilo de que 'a liberdade é sempre liberdade para disentir'. A demasiado lúcida revolucionaria e teórica alemá (ou polaca, ou xudea...) foi asasinada o día anterior á miña onomástica, e arrebolada con Liebknecht a unha canle que visitei cando estiven en Berlin.

-Virginia Woolf é para min a grande escritora modernista, e a novela 'Ao faro' ('To the Lighthouse'), unha das lecturas máis pracenteiras das que teño memoria (anque nos comezos atascárame algo na primeira parte; a central ('Time passes') é unha auténtica delicia, trala cal xa estás enganchado á novela). Coñézolle dúas fotos, nunha das cales sae moi avellentada, pero na outra, de nova, está estupenda e lixeiramente espectral.

-Ingerborg Bachmann é unha das miñas poetas favoritas. A nativa dunha Carintia rural e reaccionaria seguiu os pasos de Goethe e de Zacarías Werner na pescuda do limoeiro florecido; publicou poucos pero selectos títulos (recoméndovos dous en Hiperión: 'Invocación á Osa Maior' e 'Non sei doutro mundo mellor').

-Para rematar, acabo coa xa citada Patti Smith, musa rockeira, e a única que segue viva destas particulares mitoloxías que dibuxei hoxe para vós ('Pandoroloxías' sería máis axeitado). É unha das poucas mulleres á que son capaz de perdoarlle estéticamente a poboada mata que coroa os seus sobacos (anque creo que iso xa é cousa do pasado, cando cultivaba aquel look andróxino de Raíña-Poeta do Punk; tralo matrimonio con Fred Smith pasou a tocar o clarinete e a voltar a encaixar nun imaxinario feminino máis clásico).

Caoimhneagdh Roisin - Easter 1916

Too long a sacrifice
Can make a stone of the heart.
O when may it suffice?
That is Heaven's part, our part
To murmur name upon name,
As a mother names her child
When sleep at last has come
On limbs that had run wild.
What is it but nightfall?
No, no, not night but death;
Was it needless death after all?
For England may keep faith
For all that is done and said.
We know their dream; enough
To know they dreamed and are dead;
And what if excess of love
Bewildered them till they died?
I write it out in a verse -
MacDonagh and MacBride
And Connolly and Pearse
Now and in time to be,
Wherever green is worn,
Are changed, changed utterly:
A terrible beauty is born.

A versión musicada, eiquí.

Xogo para Arnaut Noel (e quen queira sumarse)

Como ben saberá o meu amigo e poeta, acosado polos monxes de Montaudon ("mas us fols mots c´om non enten"), o soneto é unha forma literaria de moi tardía introducción nas Illas Británicas. Hai que agardar ao século XVI e ás obras de Sir Thomas Wyatt e o Earl of Surrey, ou ao famoso volume de Philip Sidney 'Astrophel and Stella' (1591).

Certamente, Sir Thomas Wyatt tivo unha vida pintoresca (amante de Ana Bolena; embaixador ante o Papa e o rei de España-Emperador Alemán Carlos; varias veces preso na Torre de Londres, onde contemplou a execución da súa amada; e seu fillo á cabeza da famosa rebelión de Wyatt contra a raíña católica e o seu católico esposo, 'Philip of Spain'). Das súas viaxes por Italia parece que recolleu un hálito petrarquista, xa que traduciu moitas das súas rime ao inglés.

Velaiquí tedes unha mostra:

I find no peace, and all my war is done:

I fear, and hope; I burn, and freeze like ice;

I fly above the wind, yet can I not arise;

And nought I have, and all the world I seize on;

That locketh nor loseth holdeth me in prison,

And holdeth me not, yet can I 'scape nowise:

Nor letteth me live, nor die at my devise,

And yet of death it giveth me occasion.

Without eyen I see, and without tongue I 'plain;

I desire to perish, and yet I ask health;

I love another, and thus I hate myself;

I feed me in sorrow, and laugh in all my pain.

Likewise displeaseth me both death and life,

And my delight is causer of this strife.

Agora, a pregunta é (resólvase sen facer trampas e mirar no google, anque hai permiso para fuzar o que se queira no 'Cancioneiro'): ¿de cal das rime é este soneto unha transliteración?

A resposta, xunto con algúns comentario, deberá traer -a ser posíbel- o poema orixinal.

Convite

A Editorial Toxosoutos e o Colectivo Sacou teñen o pracer de convidalo á presentación do libro Orfeu en soños de Ramón Blanco.

Acompañarán ao autor Iria Lago García, presidenta do Colectivo Literario Sacou, e Xosé Agrelo Hermo, director de publicacións da Editorial Toxosoutos.

Venres, 3 de marzo de 2006

Ás 20:30 h.

Casa da Cultura de Noia

Carlo Ginzburg - O queixo e os vermes

61

[CULTURA DOMINANTE E CULTURA SUBALTERNA]

En varias ocasións vimos abrollar, por debaixo da profunda diferenza de linguaxe, sorprendentes analoxías entre as tendencias de fondo da cultura labrega que tentamos reconstruir e as dos sectores máis avanzados da alta cultura do século XVI. Explicar estas analoxías mediante a simple difusión de arriba a abaixo, significa aceptar sen máis a tese, insostíbel, segundo a cal as ideas nacen exclusivamente no seo das clases dominantes. O rexeitamento desta explicación simplista implica, por outra banda, unha hipótese moito máis complexa sobre as relacións que se producen neste periodo entre cultura das clases dominantes e cultura das clases subalternas.

Mais complexa e, en parte, indemostrábel. O estado da documentación reflicte, como é lóxico, o estado das relacións de forza entre clases. Unha cultura casi exclusivamente oral como é a das clases subalternas da Europa preindustrial tende a non deixar pegadas, ou a deixalas deformadas por inherencia. Daí o valor sintomático dun caso límite coma o de Menocchio, que replantexa con forza un problema do que tan só agora se comeza a ver a envergadura: o das raíces populares de boa parte da alta cultura europea, medieval e posmedieval. Figuras coma Rabelais ou Brueghel non foron probábelmente espléndidas excepcións. Nembargantes, poñen punto e final a unha época caracterizada pola presenza de profundos cambios soterrados, en ámbalas dúas direccións, entre alta cultura e cultura popular. Pola contra, o seguinte periodo está marcado por unha distinción cada vez máis delimitada entre cultura das clases dominantes e cultura artesá e labrega, así como polo adoutrinamento en senso único das clases populares. Podemos situar a cesura cronolóxica destes dous periodos cara a metade do século XVI, en non menos significativa coincidencia coa acentuación das diferenzas sociais impulsadas pola revolución dos prezos. Mais a crise definitiva teríase dado unhas décadas atrás coas revoltas campesiñas e o reino anabaptista de Münster. Foi entón cando se lles platexa dramáticamente ás clases dominantes o imperativo de recuperar, tamén no ideolóxico, ás masas populares que ameazaban con sustraerse a calquera forma de control dende arriba, pero mantendo, incluso acentuando as distancias sociais.

Este renovado esforzo hexemónico adopta diversas formas nos distintos países de Europa, pero a evanxelización do agro por obra dos xesuítas, e a organización relixiosa capilar, sobor do núcleo familiar, realizada polas igrexas protestantes, poden conciliarse dentro dunha tendencia única. A ésta corresponden, no plano represivo, a intensificación dos procesos de bruxería e o ríxido control de grupos marxinais coma vagabundos e xitanos. Sobre este fonde de represión e de aniquilamento da cultura popular inscríbese precisamente o caso de Menocchio.

Maras da Noite

Como ben sabedes, os ingleses teñen unha palabra peculiar para denominar aos pesadelos: nightmares.

Na definición orixinal do termo, tal como aparece no famoso diccionario do Doutor Johnson, apúntase a unha das claves para entender estes soños malignos, que incluirían "unha opresión mórbida na noite, semellante á opresión dun peso sobor do peito".

Os pesadelos considerábanse antano obra de diaños, que sentaban sobre os peitos dos durmintes. En inglés antigo, o ser en cuestión era o mare or mære (do proto-xermánico *marōn, relacionado co Antigo Alto Alemán e Antigo Escandinavo mara); a traducción literal sería, xa que logo, algo así como 'maras da noite'. Unha representación gráfica tédela no famoso cadro de Henry Fuseli: 'The Nightmare'.

Alén de persoas, os maras tamén podían 'montar' cabalos (deixándoos suorosos e cansos pola mañá) ou incluso árbores, ligando as polas entre sí (aínda hoxe os pequenos e retortos piñeiros que medran nas rochas da costa reciben en Suecia o nome de martallar -piñeiros dos maras).

Por iso, non vos esquenzades esta noite de atrancar ben as portas e tapar os buracos das pechaduras.

Felices soños.

Breviario - Conversas con Méndez Ferrín

¡Por fín! Despois de case dous meses, volto a estar conectado á Rede de Redes dende a miña casa, o que facilitará unha maior regularidade nas miñas entradas.
A semana pasada estiven lendo 'Contra Maquieiro' (o novo poemario de X.L. Méndez Ferrín) e un libro de entrevistas algo caótico que lle fixo Xosé Manuel del Caño. Para o voso deleite, atoparedes nas miñas dúas bitácoras unha pequena escolma de fragmentos escollidos.

Aquí tocan os do libro de entrevistas. Velaiquí vos van:

(sobre a normativa)

-Canto menos se toque, mellor.
-Dende logo; en realidade, tampouco cambiou moito. Máis ou menos quedou como estaba, con melloras. Non hai que cambiar nada, porque formas que antes estaban simplemente toleradas, pasan a estar recomendadas, pero xa se aceptaban. Penso que esa ortografía é boa. A Academia Galega aí estivo á súa altura, ao tratar de asimilar elementos discordantes, como eran, concretamente, eses cus de mal asento do BNG e outra xente. Agora déuselles entrada e fíxose en concordancia con eles unha normativa. Segue habendo discrepantes, que son os chamados reintegracionistas, pero eses, á parte de ignorantes, avergónzase de ser galegos. Teñen unha bisavoa cun pano á cabeza, que falaba galego, e iso dálles vergonza. Queren ter unha avoa cunha fita ao pescozo e fumando en boquillas longas, lisboetas. Unha vez máis son desleais coa Patria.

(sobre Saramago)

-...Saramago, en vez de defender a Fidel Castro, dixo en castelán: “Hasta aquí hemos llegao”. Acabouse; Saramago non defende Cuba xa.
-Saramago foi un escritor comprometido co Partido Comunista Portugués.
-Saramago era ou é membro do Comité Central do Partido Comunista. Máis tarde descubriu unha especie de fascinación por España, moi típica de certos autores portugueses que non queren saber nada da existencia de Galicia.
-¿Qué xuízo lle merece, literariamente?
-Saramago é un escritor que non me interesa nada.
-¿Qué opina vostede da gran balsa ibérica que camiña polo mar?
-Iso é unha apoloxía do iberismo, ao contrario do que defendía Álvaro Cunhal e a liña que eu aprecio do Partido Comunista portugués. Saramago é un españolista. Despreza a Galicia cordialmente. Saramago no fondo é un home sen formación histórica. Dicíalle hai tempo Sánchez Dragó, con moita graza: “Ti escribes novelas filosóficas”, como as que escribía Voltaire no século XVIII. É o contrario do que eu penso que debe ser a literatura. Escribe nun portugués moi limitado, moi pobre, cun léxico de moi baixo potencial. Se o comparas con Antonio Lobo Antunes e toda a forza creativa que ten, é coma o día e á noite. Saramago é un produto feito en Madrid.

(sobre Vargas Llosa)

-Falando do compromiso na literatura, chama a atención o caso de Vargas Llosa, que escribe coma se fora de esquerdas, pero logo non ten reparos en presentarse como candidato á Presidencia do Perú nunha formación de dereitas.
-É un oportunista. Coñecín a Mario Vargas Llosa cando lle entregaron en Madrid o premio Clarín (coido) por un libro de contos titulado Los jefes. Ríase de min con grande soberbia, no café Xixón, porque eu non era do Partido Comunista. Pensaba que ser do PCE supuña a preeminencia. E agora sabe que para recibir privilexios hai que aliñarse cos Estados Unidos. É un vendido. E en pago ten que escribir cada vez peor, cousas menos interesantes.
-Ten libros bos.
-Doutra época, dunha etapa anterior. El cambia no momento en que escribe unha especie de imitación, que se titula La guerra del fin del mundo. Aí é onde se fai liberal e vai ás eleccións coa extrema dereita do Perú. Vargas Llosa era comunista, cando iso producía certos beneficios aos intelectuais. Vargas Llosa, no fondo, é un home sen cultura.

(sobre Beiras)

-Durante un tempo deu a impresión de que Xosé Manuel Beiras lograría construir a grande alternativa do nacionalismo.
-Beiras é unha figura excepcional, unha figura única, un grande home político, pero como todos os grandes homes políticos comete importantes equivocacións. Os grandes erros prodúcense sempre en polítiva cando non hai partido. Beiras entrou el só na casa de Francisco Rodríguez. Abandonou o PSG para entrar no Bloque Nacionalista Galego, en Riazor, confiando nas súas forzas e na súa intelixencia. Pensou que podía lideralo; entón os coroneis, a garda pretoriana de Francisco Rodríguez, acordaron darlle carrete, como cando tes enganchado polo anzol un salmón. E Beiras mantívose, a cambio de non intervir nas escisións sindicais, nas purgas nin apoiar o seu propio grupo, que pasou a chamarse Esquerda Nacionalista. Pero esa preponderancia era toda de portas para fóra.
-Tiña o apoio do electorado, pero non dominaba o aparato do partido.
-Non dominaba o partido nin dominaba nada. Cando o partido move un dedo, entendendo como tal o grupo de Francisco Rodríguez, guíndao fóra e pon a Anxo Quintana, que non é ninguén. Ten un discurso incoloro, inodoro e insípido. Non dí nada. Beiras dicía cousas. A xente pensa que o que dicía Beiras era verdade. O Bloque era Beiras. Beiras poñía un zapato enriba da mesa e dicía que estabamos asoballados.
-Beiras é un home que ten talla intelectual.
-Ten. Pero no campo da economía, da historia e no mundo intelectual hai moito nacionalismo que non está no Bloque, aínda que colabore e vote a esa formación política. É un partido formado cunha espiña central, feita por persoas moi resentidas, que no fondo sempre envexan a Beiras. Ódiano, Aí hai unha novela psicolóxica. Pero ben, como se trata dunha casa que non é a miña, que se vaian cocendo no seu propio prebe.

Onde Vai a Nosa Flor de Lis?

Xa levaba uns días de media ausencia. Mais de súpeto, os Fíos de Harmonía deixaron de tecerse. ¿Qué ou quén arrincou á miña blogueira favorita e mimada, e atormenta entre dedos crueis as pétalas desfolladas da Fleur de Lys?

Then pluck a reed
And bid me sing to thee,
For I would feed
Thine ears with melody,
Who art more fair
Than fairest fleur-de-lys,
More sweet and rare
Than sweetest ambergris.

Ou quizaves ela mesma foi arrastrada pola Espiral na que tanto lle gustaba contemplarse. Transmuta en Medea 'a experta en velenos', sacrifica para o noso estupor as súas verbas fillas e ascende en carro dourado tirado por dragóns de volta a unha outra Colchis.
Mais o Lume do Manto Envelenado arde xa nos Creóns e Glauces, derrete as nosas carnes como cera. Teremos que saír na túa procura, erguendo -se fai falla- todas e cada unha das laxes de Compostela.

É despois de todo, tes unha copa pendente comigo -probáblemente especiada cunha conversa na que se inclúan versos da Rosseti que che citan e unha longa discusión sobre as orixes da flor de lis (malia os especialistas en heráldica, que defenden a flor de loto, as alabardas ou o lirio, aposto sobre seguro pola Sprekelia formosissima).

Habémonos ver (agardo) fóra das ondas virtuais.

Días de Ocio no País de Yann

Para aqueles de vos que sexades aficionados ao 'Mitos de Cthulhu' (e máis aínda se líchedes o volume antolóxico que baixo o mesmo título publicou Alianza Editorial), Lord Dunsany e o seu mundo onírico e de fantasía resultaránvos espectros familiares. No relato que presta o título a esta entrada navegamos co autor río abaixo entre espléndidas vistas, cidades fermosas e desacougantes, postas de sol sobre lonxanas cúpulas de marbre rosado; no tapiz desnovelado de imaxes e densa prosa barroca, tramas e personaxes carecen de toda importancia. Só queda disfrutar da viaxe e do ambiente.

'And now as the sun's last rays were nearly level, we saw the sight that I had come to see, for from two mountains that stood on either shore two cliffs of pink marble came out into the river, all glowing in the light of the low sun, and they were quite smooth and of mountainous altitude, and they nearly met, and Yann went tumbling between them and found the sea'

Mais non quería falarvos hoxe de viaxes imaxinarias, badaladas na distancia, durmintes que só espertarán cando os deuses morran; tampouco da traducción perralleira que teño da 'Filla do Rei do País dos Elfos'. Tomo emprestado os días de ocio do irlandés para lembrar os da semana pasada, coa estadía por terras compostelás do meu amigo David e da súa encantadora moza polaca, Ewa Chmielewska.

Foron días de opíparas paparotas (David é home de abondoso xantar), paseos pola cidade pétrea, visita ao Pórtico da Gloria, concerto no Auditorio e longuísimas conversas sobre todo. Polonia é un país curioso, e a vida aventureira do pai de Ewa daría para unha novela de aventuras: ateo e comunista raiboso nun país ultracatólico, na súa mocidade director de orquesta, profesor na Universidade, mariñeiro e organista.

Ao tempo, o meu lado rancio disfruta escoitando que baixo o socialismo non se vivía tan mal, e sorpréndese porque a carreira de Mediciña (como en Cuba) non dá acceso a un estatus privilexiado, como aquí, o que a converte nalgo vocacional.

Dentro dun mes continúa a viaxe, anque desta volta o escenario será Bologna e o norde de Italia. Xa me tardan os mosaicos de Ravenna, os canais venecianos, as boas xeladerías...

E o máis importante de todo, claro: a compaña dos amigos ausentes.

De todo o cal sacarei, supoño, algunhas liñas que escribir aquí para que, coma no texto dunsaninián, todos os que queirades poidades viaxar comigo. Ben sabedes que estades convidados...

Do Escuro Pensamento dos Reptís

A Vida, esa enorme Universidade de Perversidade Lúcida. E non me refiro aos significados máis toscos da metáfora, ou ás imaxes que é doado fiar arredor dela, con mestres impartindo aulas en auditorios de cadáveres momificados; ou a eterna repetición do panóptico taboleiro de Xadrez na Trinidade Laica de Colexio-Cárcere-Empresa...

As dispersas hebras do coñecemento -Cabezas Agresivas de Hidra- devorándose con tenrura, amor e un apetito insaciábel. O coñecemento desfaise en fíos cada vez máis finos; miopía da hiperespecialización: materias tan absurdas e baleiras de contido como a mesma existencia.

Nunha aula sen xanelas, paredes de negro e crocodilos disecados flotando do teito, un profesor cego, tolo e mudo explícalle animadamente aos rapaces o tópico semanal: o escuro pensamento dos reptís.

O docente desenpoa vellas xenealoxías, restos fosilizados e tratados de bioloxía. Entre os nosos antergos non ten que remontarse moi atrás para atopar no periodo Pérmico (fai 299 millóns de anos) a estraños mamíferos-reptís, tíos lonxanos nosos: os Terápsidos. Algúns parecíanse a ratas grandes; outros (entre eles o famoso Dimetrodon, do que adxunto esquelete) pasan por dinosauros a simple vista.

Polo que o tema do pensamento reptílico transmuta en asunto de familia. Anque a verdade, non tiñamos que remontarnos máis alá das nosas propias cabezas.

O sistema límbico é a parte máis anterga e pequena do cerebro humano. Formouse fai centos de millóns de anos, e ten moitas semellanzas co cerebro actual dos reptís.

As funcións deste pequeno bulto, situado xusto no comezo da espiña dorsal, céntranse nas emocións básicas -amor, odio, medo, desexo- e nos procesos inconscientes -respiración, autoxestión cerebral, ritmo cardíaco estábel, mecanismos de loita/fuxida-.

Carece de linguaxe. Os seus impulsos son instintivos e rituais.

Poderíamos dicir, xa que logo, que séculos de Complexo Pensamento Racional e Sofisticado limítanse a capas algo máis sofisticadas coas que se foi cubrindo o froito orixinario -o noso Universo nunha cáscara de Noz; e a Razón sobre e arredor dela, flotando coma aceite ou reviravoltas de xelado de vainilla.

Curioso...

Rematou a clase. E o alumno aquel que adora ás serpes (e que cando se pon nervioso pasea instintivamente a língua polos beizos) vai meditando nas súas afinidades con Miña Señora Cobra.

O alumno era eu.

Mais os detalles da miña ofiolatría deberán quedar para outra xornada.

Kandinsky

"O punto xeométrico é unha cousa invisíbel. Polo tanto, debe ser definido como unha cousa incorpórea. Considerado en termos de sustancia, equivale ao cero […]. Deste xeito, vemos un punto xeométrico como a derradeira e máis singular unión do silencio e da fala. Ao punto xeométrico ténselle dado a súa forma material, en primeira instancia, na escrita. Pertence á linguaxe e significa silencio." (Punto e liña sobre plano)

Íntimo e indiscreto (II)

Unha pantasma percorre Europa -non, dende logo, a do Comunismo; ben sabemos xa do naufraxio dos metarrelatos, e de como a escuma dos días conversa en praias remotas con taboas apodrecentes-.

É o frío.

O bafo dun espírito maligno sopra dende Siberia, e as súas verbas tecen un manto de neve. Branca, fermosa, hipnótica.

Rescato a emoción dunha tarde, xa fan moitos anos: nevaba en Compostela. Durante horas contemplo a caída das folerpas detrás dos vidros do meu antergo piso.

Desconfío da brancura. Ben o sabía Melville, e deixouno cifrado no capítulo 42: "Da branqueza da Balea".

Tamén desconfío de tí.

En xeral, os meus soños, por interesantes que sexan, non teñen tendencia a repetirse. E menos aínda a repetirse contigo ocupando o espazo da Amante. Anque tamén é certo que antes non che coñecía, o que dificultaba notoriamente a túa invasión.

Estabamos nun xardín frondoso. Árbores e cursos de auga. Dalgún xeito, percibo uns muros e paseos na lonxanía (estamos, logo, no paraíso - avéstico pairidaeza, xardín pechado).

No primeiro plano, un banco de pedra. E a catedral de Santiago.

Convén aclarar ese estraño ser-e-non-ser das cousas do mundo onírico. Porque o pequeno edificio que tiñamos diante -anque fose unha igrexa minúscula, de portada románica- era a catedral de Santiago.

Xogueteamos no banco. Mancábache lixeiramente. Por uns instantes, souben que o desexo fora arrebatado en carro de lume. E ti con el.

Polo que entrei no templo. Por suposto, o interior era moito máis grande que o exterior, e dunha decoración ao estilo do barroco brasileiro: neno Xesús de Praga, abundancia de estucos, dourados e florituras; flores reais e de escaiola. A igrexa está ateigada. Fabrico unha máscara de sorriso sardónico e ton enfermizo; converso animadamente co público na hora da comunión.

E como no soño previo, a igrexa vaise tornando paseniñamente nunha biblioteca. Anaqueis de libros correndo daquí para alá.

Non me malinterpretes. O meu concepto do paradisíaco certamente inclúe libros. Sería algo así como os fondos de Historia ou Filoloxía: olor a rancio, ringleira tras ringleira de volumes, pouca xente e todo o tempo do mundo. Como un é carnal despois de todo, tamén farían falta discretos cubículos apartados por veos de muselina onde disfrutar de huríes e ríos de mel e opio.

Nembargantes, desacóugame o lugar que últimamente ocupan as Igrexas/Librerías nos meus soños: estraño interludio entre momentos de erotismo.

Xa me explicarás o que quere dicir...

Despois camiñábamos xuntos. O resto é indiscreto. Digamos tan só, coma Othello que

"She gave me for my pains a world of kisses"(I.iii.157–158)

Agora, agardo unha explicación. Despois de todo, algúns pobos consideran o Mundo dos Soños tan real coma o Mundo da Vixilia. E teño dereito a esixirche que expliques esta entrada de cazadora furtiva.

E como mínimo, unha de dúas: ou unha disculpa ou unha declaración de amor. Coma o Desexo e máis eu somos persoas moi mal avenidas, sospeito que será o primeiro. Mais a esperanza é o último que se perde, ¿non?.

Mentres agardo, pérdome. No Labirinto da Espiral de Tinta que Tan Ben Coñeces poderás atoparme cando queiras...

Pero non tardes moito. A paciencia e unha das numerosísimas virtudes das que carezo.

Bicos

Eu.

P.S.: Caso de que necesitaras algunha outra pista para auto-recoñecerche, recoméndoche que a busques no poema 'Concerto Barroco' de Ramón; daraste conta que o cadro lírico que describe non era moi desemellante ao que nós mesmos trazamos.