quinta-feira, julho 29, 2010

I would have to take the Englishman

Comenta Harold Bloom que cando lle preguntaron a James Joyce qué libro levaría a unha illa deserta, este respostou que 'Desexaría responder que Dante, mais tería que levar ao inglés, porque é máis rico'. O 'inglés' é, por suposto, Shakespeare, e a ironía e a tristeza de tal recoñecemento polo irlandés, eterno sometido ao Imperio ata nos falares, sinxelamente reafirma de xeito incontrovertíbel para Bloom as virtudes inmortais do cisne de Avon. Ao fío disto pensaba eu na miña peculiar constelación de afinidades electivas, que na literatura castelá xiran no eixo da tradición esteticista, latinizante e escura que agroma a cabeza na cuaderna vía, prosegue a súa marcha triunfal con algúns adubíos italiáns e alegóricos en Juan de Mena e toca o seu celme no Barroco culteranista e noutro poeta cordobés: Luís de Góngora y Argote. Estes días de tórrida canícula transládome a outro verán ardente (Salamandria de sol, vestido estrellas, latiendo el Can del cielo estaba...) mitolóxico e sicilián, e abrolla en mín un intenso aprezo polas arquitecturas do Píndaro andaluz, e un desexo de compartilo e aprezalo con outras persoas...

Ma non troppo. Porque hai outro contemporáneo deste home que leva a palma da miña rendida adoración. Falo do 'inglés' John Milton, o xenial autor de Paradise Lost, e que se en metáfora e hipérbato, no latinismo xeralizado e no traballo formal pouco lle ten que envexar a don Luís, supera amplamente a este na profundidade da súa épica, na súa trascendencia e creación de herdeiros, e aínda moito máis, na pulsión ética. A risco de caer no biografismo que tanto me teñen criticado algúns amigos meus, recoñézome incapaz de esquecer que Milton é o valeroso home xusto que publica panfletos no século XVII a prol do divorcio e da liberdade de pensamento, que se pon á cabeza da Revolución e xustifica en perfecto e pulido latín o corte das cabezas reais cando éstas amosaron incompetencia. É o poeta cego e perseguido cando retornan as perrucas piollentas dos Estuardo e o país vai esquecendo The Good Old Cause...

Por iso á famosa illa (no noso caso, o máis perto serían as Cíes, a de San Brandán ou aquela adicada a Santa Tecla que fabulou un monxe medieval galego na 'Viaxe de Trazanzonio') levaría ao inglés; de feito, xa o levei a Estonia, como lembraredes. Mais confeso sentir un chisco, minúsculo, de remorso; despois de todo, como dicía Marx, os homes fan a súa propia historia, mais non poden escoller as circumstancias que lles veñen dadas. Na 'Castilla miserable / ayer dominadora, / envuelta en sus andrajos / desprecia cuanto ignora' da Contrarreforma e dos Austrias Menores, abondo fixo Góngora en semear bolboretas en cinza desatadas que, moitos séculos despois, habían atopar acubillo nos poetas da Xeración do 27, nos meus dilectos comparatistas e na miña modestísima persona...

quinta-feira, julho 22, 2010

O Mandarín Marabilloso


Dous anos levo agardando para colgar este simulacro mandarinesco de nome bartokián. Os que me coñecen saben que o emprego como metáfora do acceso á función pública e ao mandarinato inferior, coma profesor de secundaria...

sábado, julho 10, 2010

Gorentoume mogollón

O verán é sempre unha boa época para poñerse ao día con lecturas planeadas e atrasadas; mais como aínda estamos coas opos, dame algo de reparo porme con libros novos, e simplemente estiven a reler cousiñas do pasado nos ocos libres: o Burning Chrome, de William Gibson, o Polifemo gongorino e os dous volumes pequenos arredor de Ramsés II dunha colección de arqueoloxía que mercara fai anos, en kiosko, baixo o pretencioso título de 'Civilizaciones Perdidas'. Os 48 volumes están moi ben, a pesar de todo, e como só me ficaban os dous últimos por ler, anque non me chamasen moitos os contidos, tamén aproveitei para despachalos.

Os derradeiros tomos falaban dos 'Constructores de Montículos' (Mound Builders) e os 'Habitantes de Outeiros' (Cliff Dwellers): ou sexa, as civilizacións pre-colombinas que se deron no territorio dos actuais Estados Unidos e que desapareceran moito antes da Conquista.

No caso dos primeiros, o seu foco estaría nas zonas do leste do país, sobretodo ao longo do curso do Mississippi, con tres culturas: Adena, Hopewell e a Mississipiense. As tres caracterízanse pola construcción de montículos funerarios e recintos cerimoniais de variado tamaño. Os segundos vivirían nos territorios desérticos dos actuais estados de Novo México, Arizona, Utah e Colorado, en espectaculares cidades escavadas na rocha, e as súas culturas principais serían a Hohokam, a Anasazi e a Mogollón.

Coma textocentrista eurocéntrico, o interese inicial que terían estes episodios da historia para mín é menor; estou demasiado contaminado pola crónica e a literatura, e cando ignoro os nomes, os textos, a teoloxía e os contos míticos, os meros restos arqueolóxicos non son quen de entusiasmarme demasiado. De tódolos xeitos, cabe destacar a beleza da cerámica Mogollón, continuada en parte a día de hoxe por tribos coma os Pueblo ou os Hopi, remotos descendentes, quizaves, daquelas culturas que desapareceron sen deixar case sinais de vida...

quarta-feira, julho 07, 2010

Tanabata

O día 7 do séptimo mes, os xaponeses celebran Tanabata (七夕), unha festa tradicional que adaptaba un festival anterior de orixe chinesa, o Quixi (七夕節).

A celebración conmemora o encontro de dous amantes celestes, que só se produce un día do ano: Orihime (a 'princesa tecelá') e Hikoboshi (o 'gardador de rabaños') son o trasunto mitolóxico dunha moi real confluencia astronómica, nesas datas, das estrelas de Vega e Altair no horizonte celeste.

Entre as costumes da ocasión está a de escribir desexos, a veces en forma de poema, e penduralos de pólas de bambú. Ao día seguinte, os papeis céibanse sobor das augas dun regato, ou quéimanse ritualmente.

As solicitudes dos homes centrábanse en conseguir unha mellor caligrafía, o que fará particularmente apropiada a miña, tendo en conta a ilexíbel escrita pseudo-kúfica que sae das miñas dedas e das torpes maneiras coa pluma dun zurdo irrecuperábel. Se estou folgado este ano, farei o esforzo por mellorala un chisco, manuais caligráficos mediante...

Outro xeito indirecto de celebración levareino a cabo coa relectura de Komachi en Seki-Dera (a mellor peza do teatro noh, ambientada nese día) e do ciclo de poemas da Dama Daibu tamén adicados á ocasión, e que foi escribindo ano tras ano, conmemorando íntimamente a morte do seu amante na tormenta das guerras Gempei...

segunda-feira, julho 05, 2010

amor é enfermidade


A Lois Pereiro descubrírao o Mantedor anos atrás por mediación dunha rapaza hippie da que estaba tola e inútilmente namorado. A cinza daquel incendio fica seguramente nunha ledicia mutua pola rescate dunha das figuras poéticas máis interesantes que deron as nosas letras nos últimos anos...

O desamor, brutal amputación
ou atrofia dun soño maltratado,
debería ser sempre un íntimo ritual
representado en salas clandestinas.

Interpretando orgánicos monólogos
recitaríamos con fluidez a dor interna
dos nosos tristes ósos
cando o amor se dilúe en hemorraxias
de líquidos desexos
abortados.