quarta-feira, fevereiro 28, 2018

Libros do Mes

Los secretos del número π de Joaquín Navarro

Biotecnología de G.G. Tartaglia e Davide Cirillo

Men of Mathematics de E.T. Bell [E] [R]

The Troubled Empire: China in the Yuan and Ming Dynasties de Timothy Brook [E]

Arquímedes de E.M. Fernández Aguilar

*The Foundation Trilogy de Isaac Asimov

*Urban Myths about Learning and Education de Pedro De Bruyckere, Paul A. Kirschner e Casper D. Hulshof [E]

*Aesop's Fables de Laura Gibbs (tr.) [E]

*Embedded formative assessment de Dylan William

segunda-feira, fevereiro 19, 2018

Education Myths

Entre os libros que estou a ler estes días, e con moito proveito, está Urban Myths about Learning and Education, de Casper Hulshof, Paul Arthur Kirschner, and Pedro De Bruyckere. Entre as moitas cousas de proveito, tiro as seguintes, que vos traduzo a continuación:

Se podemos consultar a información, é importante o coñecemento?

De feito, necesitamos máis información para aprender e aplicar as destrezas que necesitamos na nosa sociedade do coñecemento. E as destrezas que necesitamos tamén temos que aprendelas!

O coñecemento é tan perecedeiro coma o peixe fresco

A cantidade de información que chega a nós diariamente está a medrar a un ritmo cada vez máis rápido, pero o coñecemento que necesitamos para entender e interpretar a información é aínda bastante estable. Malia que o coñecemento en algúns ámbitos certamente medra e muda, é mais importante ensinarlle aos nosos estudantes a lidiar cos cambios que a que vexan o coñecemento coma carente de importancia!

Aprendes mellor se descubres as cousas por tí mesmo en vez de que chas expliquen outros?

Hai tantos fervorosos partidarios da aprendizaxe por descoberta coma detractores que defenden que é un mito. Os dous teñen razón ata certo punto: a descuberta 'pura' non funciona, pero a indagación pode seguir sendo efectiva co apoio e a guía axeitadas; canto máis novato sexa o aprendiz, máis importantes son o apoio e a guía, ata o punto que a aprendizaxe por descuberta transmuta eiquí en instrucción baseada en bos exemplos.

Podes aprender de xeito efectivo mediante a aprendizaxe baseada en problemas?

O emprego de educación baseada en problemas para aprender coñecemento novo non ten un efecto positivo. Hai efectos positivos se empregas a aprendizaxe baseada en problemas para explorar a maiores e lembrar algo que o estudante xa coñece.

segunda-feira, fevereiro 05, 2018

O Testamento de Orfeo: Ramón Blanco (2)

Outro fío, quizaves de ideas, quizaves de néboa, lévanos da parte do noso mundo onde se pon o sol á parte onde nace: tanto o prólogo coma a cita/poema final son obra de autores chineses; o prólogo é un dos poemas máis sonados de Xie Lingyun, o Duque de Kanle, contemporáneo de Prisciliano e de Teodosio e fundador da tradición da Poesía Paisaxística (literalmente, shanshui, ‘montañas e ríos’) no Imperio do Medio; un bafo de melancolía escapa das liñas e percorre o noso libro, chegando no seu cumio aos outros versos, separados por 52 páxinas e mil cincocentos anos de distancia, de Wu Shu-teh; a separación tamén é conceptual: do esteticismo melancólico, aristocrático e budista do primeiro á rotundidade didáctica, militante e moderna do segundo. Porén ámbolos dous son ‘falsos amigos’, xa que a influencia chinesa preponderante que hai detrás de Se pedra na brétema é a dos alcumados ‘poetas brumosos’, unha xeración dos oitenta influída polas poesía occidental e as técnicas imaxísticas do modernismo e que rachaba, política e poéticamente, co realismo socialista e os peáns ao Oriente Vermello e a Mao Zedong no remol da Revolución Cultural e da matanza de Tiananmen. O alcume de brumentos, como tantas etiquetas artísticas, nacía con connotacións negativas: a de seren escuros e herméticos, fronte ás claridades evidentes da escrita oficial. Mais ás veces é preciso vestirse de néboa para aprender a ver. Nas verbas de Gu Cheng, no poema “Unha xeración” (“一代人”):

“A noite negra doume ollos negros
e emprégoos para topar a luz”.

A noite negra tamén deu o telón de fondo para unha outra luz “Aquela lámpada / a da luz azulada” que aínda alumea cando a escreben os versos de Ramón Blanco. Ou para a que emiten os seus ollos, “pergamiños iluminados”.

A conexión cos poetas da brétema é tamén persoal: 16 anos atrás asistíamos os membros do Colectivo Sacou á Celebración Mundial da Poesía – World Poetry Day no escenario de pedra e brétema de Santiago de Compostela, e entre os poetas aos que perseguimos e escoitamos –sempre esquecéndonos do seu nome- estaba Li Shizeng, alias ‘Duo Duo’, un dos sonados poetas destas ‘voces na néboa’, e que nos louva o evanescente cando dí, na ‘Luz de Veermer’:

“O que non se sabe, o non dito
é o estremo da beleza”.

Xaora, voltemos, en bustrófedon, ao rego de Ramón Blanco e os seus versos. Non só posmoderno Orfeo, ou Dionisos, o poeta de Cando engade no seu haber ao astuto Odiseo, que entre as súas viaxes percorreu Cimmeria, país de néboas perpétuas, e as portas do Averno; coma o navegante de Ítaca, o noso Ramón, nas aforas do Hades, contempla e comenta cun ollar preciso e sucinto o eterno devalar de todos, ‘baixo as uvas aínda verdes’, apoiado nunha ‘mesa de granito que semella lápida’, e pensando no vagalume atrapado na conca da súa man esquerda. O vagalume podemos ser nós, receptores deste banquete de palabras, ou a verba poética mesma, pirilampos de luz que escapan ate os nosos ollos. De calquera xeito, a luz que racha a brétema e préstalle á pedra o seu esplendor debémoslla a Ramón Blanco Fernández. Que esta luz, como a das taboíñas de ouro, testamento e talismán dos órficos, nos faga de pasaporte no inevitábel percorrido da tebra cotián e da definitiva. “Ela mesma permitirache beber da fonte sagrada. / Daí en diante gobernarás a carón dos outros heroes”

quinta-feira, fevereiro 01, 2018

O Testamento de Orfeo: Ramón Blanco

Eis a primeira parte da presentación que lle fixen ao poeta Ramón Blanco por mor da saída do seu último libro, Se pedra na brétema.


“Toparás á esquerda da casa de Hades unha fonte
e ao seu carón, un ciprés branco.
Non te aproximes á fonte!
Toparás outra, procedente da Lagoa da Memoria,
Burbulleando auga fría; hai gardas diante dela
Dí: ‘Son fillo da terra e do ceo estrelado,
Mais a miña raza é celeste. Vós mesmos o sabedes.
Estou reseco de sede e morrendo; concedédeme entón, prestamente,
Da auga fría que flúe da Lagoa da Memoria’.
E eles mesmos permitiránche beber da fonte sagrada.
Daí en diante gobernarás a carón dos outros heroes”.

Estes que acabo de citar non son versos de Ramón Blanco, anque ben poderían selo, ou quizaves un outro prólogo, non chinés, senón grego, de Se pedra na brétema.  Rescatados dunha lámina de ouro batido soterrada nunha tumba de Petelia, en Italia, forman parte dun pequena serie de textos relixiosos e fórmulas para a salvación da alma no Outro Mundo, unha especie de mini-‘Libro dos Mortos’ heleno conectado cos cultos mistéricos de Dioniso e de Orfeo. Bo introito, xa que logo, para a escrita de Ramón Blanco, un noso ao mesmo tempo secular e divino poeta que ten empregado a figura mitolóxica do Cantor que facía chorar ás alimañas e ás pedras e que descendeu aos Infernos para recuperar á súa dona; Ramón Blanco descende novamente, e por terceira vez (logo do Orfeu en soños do 2005 e da Emily on the road de 2012) para rescatar verbas do Sheol, e moldealas na terceira parte do seu Testamento de Orfeo.

O mito do camiño de ida e volta ao reino tenebroso é tan constante no imaxinario colectivo da especie (Izanagi e Izanami no Xapón, Gilgamesh nas historias sumerias, Quetzalcoatl nas mexicanas, Herakles, Teseo ou Eneas no mundo greco-latino, Dante ou San Brandán no noso medioevo ou nos relatos xamánicos de tódalas épocas) que un ten a tentación de retrotraer ás súas orixes á primeira aurora do pensamento relixioso dos humanos; sexa como for, é unha imaxe poderosa que inspirou a numerosos artistas (da palabra, da imaxe, da escultura, da música) ata acubillarse entre “estas paredes enredadeiras de humidade” que son a morada de Ramón Blanco. Dela sae o poeta-cazador dos peixes, racha as paredes do acuario húmido da memoria, e lembrando a pedra e a néboa, tece con elas un novelo de versos para nos deleitar, para nos ensinar, para facernos máis reflexivos, ou máis quizaves máis tristes; dende logo, máis sabios.

Unha posible lectura desta viaxe órfica estriba no rescate da memoria a través da palabra; un rescate que se nos antoxa paradoxal, pois a palabra mesma é fuxidía e fugaz, ave fénix canora que se extingue no momento de producirse; mais a escrita axuda a escaparnos do paradoxo: a tinta, ‘verme de luz’ fai que a palabra e aquilo que a palabra referencia, perdure; non calquera palabra escrita, senón a palabra poética, a palabra precisa, a complexa e fermosa tracería da linguaxe perfecta e artísticamente empregada que traduce e transmuta nun exercicio de alquimia ou nigromancia a brétema difusa do noso existir, do noso pensar, do noso ser, do noso dicir, en pedra sólida, mole imperturbábel, o sólido que non se eslúe no aire, ‘Só as palabras que aguantan o incendio non murchan’. O libro que hoxe temos entre as mans é un ben absoluto: o da vida fronte ao baleiro, a non-existencia, a nada. Arredor dos seus trazos de tinta, a páxina en branco e as marxes amagan a desaparición de todo o que somos, de todo o que fumos, de todo o que seremos. Mais antes de que chegue a noite, se é que chega, a verba vibrará: ‘Entramos na néboa e a linguaxe vaise esfiañando / peixes prata devorando a memoria paciente / mente unha pedra no útero da auga’.