quinta-feira, fevereiro 28, 2013

Libros do Mes

Princeton Companion to Classical Japanese Literature de Earl Miner et al.

The Yi-King de James Legge (tr.) [E]

Li Chi: Book of Rites, vol. 1 de James Legge (tr.) [E]

*Tao Yuan-ming, vols. 1 e 2 de A.R. Davis

* The Grand Scribe’s Records, vol. 7 de Ssu-ma Ch’ien / William Nienhauser (ed.)

*The Cambridge History of Ancient China de Michael Loewe e Edward L. Shaughnessy (eds.) [E]

domingo, fevereiro 24, 2013

Reseñas - The Yî King

The Yî king (I Ching)

James Legge (traductor)

1882, Clarendon Press

* * (regular)

Algo anticuada e escura versión dun texto xa de por si confuso e, por momentos, pesado.

O I-Ching constitúe un dos alcumados 'Cinco Clásicos' da tradición clásica de China e pretende ser, xunto cos outros catro, parte dun legado textual que tería a súa orixe na época Zhou Occidental (1046-771 antes da E.C.) e que tería pasado pola peneira editorial de Confucio e a súa escola para posteriormente converterse nunhas das obras canónicas de obrigado coñecemento e estudo nos perto de dous mil anos de Celeste Imperio. Dentro destes textos, o I-Ching chama un chisco a atención pola súa estrañeza,  xa que o 'Libro das Mutacións' é unha sorte de manual adivinatorio, ao estilo daquelas tradicións longamente desaparecidas dos arúspices etruscos ou das máis recentes e vivas do Tarot ou dos oráculos yorubas de Ifá.

Na China antiga, como noutras sociedades, a práctica adivinatoria fixo unha aparición moi temperá: as súas primeiras mostras coñecidas relaciónanse co emprego de osos oraculares (escápulas ou cunchas de tartaruga): gravábanse os materiais con diferentes preguntas, e logo aplicábase unha fonte calorífica ao oso que, ao rachar, permitíalle ao adiviño interpretar a resposta divina segundo fosen as fendeduras aparecidas. Esta técnica, típica da dinastía Shang (1600-1046 a.E.C.), forneceunos as primeiras mostras da escrita chinesa que se coñecen (datábeis de arredor do 1200 a.E.C), mais coa chegada da nova dinastía, Zhou, comezou a ser desprazada pola lectura de polas rachadas ou sen rachar da milfollas, ou herba dos carpinteiros. Éste é o método adivinatorio que, mal que ben, se explica no I-Ching.

Segundo a tradición, a invención deste método correría a cargo do heroe cultural Fuxi (伏羲), que elaborando tódalas combinacións posibles de liñas rachadas e sen rachar en grupos de 3 inventaría os oito (2 elevado a 3) trigramas. Con posterioridade, el-rei Wen (文王), o fundador da dinastía de Zhou, xuntaría estes trigramas para formar os sesenta e catro hexagramas (tódalas posibles combinacións en grupos de 6 das liñas rachadas e sen rachar.

O núcleo duro do I-Ching, polo tanto, constitúese destes 64 emblemas con liñas rachadas e/ou sen rachar, xunto cun nome e un par de parágrafos que darían a interpretación xeral do significado adivinatorio deste hexagrama. Así, por exemplo, temos o primeiro hexagrama: o seu nome é Ch'ien ('Forza'), e está composto por seis liñas sen rachar (o resultante de sumar por duplicado o trigrama homónimo, composto por tres liñas sen rachar).
E a súa interpretación sería "Ch'ien representa o que é grande e orixinante, penetrante, ventaxoso, correcto e firme".

Mais este é só o comezo da madeixa textual, pois moi cedo, estes lacónicos comentarios víronse incrementados por toda unha tradición de escrita. A segunda, atribuída ao Duque de Zhou (周文公), un dos fillos de el-rei Wen, consiste en comentarios e interpretacións de cada unha das 6 liñas dos sesenta e catro hexagramas. Vexamos as deste hexagrama:

"Na primeira liña, sen rachar, vemos a un dragón agochado no fondo das augas. Non é o intre de obrar de xeito activo. Na segunda liña, sen rachar, vemos ao dragón aparecendo nos eidos. Será ventaxoso toparse cun home superior. Na terceira liña, sen rachar, vemos ao home superior, activo e vixiante todo o día, e pola tarde aínda coidadoso e aprensivo. A posición é perigosa, mais non se cometerá ningún erro. Na cuarta liña, sen rachar, vemos a un dragón que parece que vai comezar o voo, mais que aínda está no fondo. Non haberá erro algún. Na quinta liña, sen rachar, o dragón está voando nos ceos. Será ventaxoso toparse cun home superior. Na sexta liña, sen rachar, vemos un dragón excedendo os seus límites. Haberá ocasión para arrepentirse".

Como podedes albiscar, o comentario consiste en imaxes bastante illadas e de interpretacións diferentes para cada liña. Nalgúns casos (como neste hexagrama), a imaxinería é relativamente común, unida por figuras recorrentes; noutros, non parece haber ningún entrelazamento nas imaxes da cada liña e de cada hexagrama.

E novamente, a este núcleo duro, engádeselle unha serie de apéndices (alomenos 7 na traducción de Legge), moitos deles atribuídos a Confucio, e que lonxe de clarificar o significado (adivinatorio, ou simbólico, ou moral), aínda o enguedellan máis, mesturando diferentes lecturas posíbeis de cada hexagrama (baseadas nos significados dos trigramas combinados, na figura representada polas liñas, que pode evocar obxectos coma pozos ou caldeiros), significados asociados ás posicións de cada liña dos hexagramas, ás posicións 'correctas' das liñas rachadas e sen rachar, interpretacións filosóficas sobre o cosmos e os elementos da natureza relacionados cos hexagramas, ou cos ciclos vitais e políticos dunha sociedade, etc... As notas do propio traductor son pouco máis clarificadoras que estes comentarios, e o lector fará ben na maior parte dos casos en ignoralas e proceder coa lectura.

Por todo o anterior, podedes imaxinar que a lectura deste libro é un xogo de adiviñas complexo, frustrante e por veces aburrido. Unha parte da culpa pode tela o propio traductor, mais sospeito que está no texto en si. De todos xeitos, segue a ser unha lectura recomendábel de xeito instrumental: como dicía ao comezo, o I-Ching será un dos clásicos de lectura e memorización obrigada para os poetas-funcionarios confucianos (os mandaríns), e un lixeiro coñecemento das súas imaxes e emblemas axudará a disfrutar mellor dos seus versos cando fan referencia a clásicos coma este.
 

quarta-feira, fevereiro 13, 2013

sábado, fevereiro 09, 2013

Clásicos

Como o bo mandarín que son, ando dende fai unha tempada enfrascado na lectura dos clásicos e do pensamento confuciano que, alén da brincadeira, resulta bastante afín a moitos aspectos do meu xeito de pensar e de ver o mundo. Unha das pedras angulares deste pensamento o constitúen os seus 'libros clásicos' (經, ching), herdados en maior ou menor medida dun pasado remoto (o da dinastía Chou Occidental, 1046–771 antes da era común) e posteriormente canonizados pola escola de Confucio e fixados oficial e textualmente ao longo da dinastía Han (206 a.e.c. - 220 e.c.). 

Anque a etiqueta de 'clásico' se teña asociado a unha grande variedade de textos, o seu núcleo duro confórmano os 'cinco clásicos' que, xunto cos 'catro libros', constituían o corpus esencial de textos que tiñan que estudar e memorizar os estudosos que desexaban presentarse ás oposicións da antiga China. Estes cinco son:
-O 'Clásico das Odas' (Shih), do que xa temos falado con anterioridade. É unha antoloxía de arredor de 300 poemas temáticamente moi diversos co metro tetrasilábico como base.
-O 'Clásico da Historia' (Shu), unha colección de documentos e discursos na súa maioría apócrifos e atribuídos a figuras históricas da máis remota antigüidade.
-O 'Clásico das Mutacións' (I), básicamente un manual adivinatorio non moi desemellante ao noso Tarot e composto por 64 hexagramas que se forman con tódalas combinacións posibles de grupos de 6 liñas rachadas ou sen rachar.
-O 'Clásico dos Ritos' (Li), onde se fixa unha longa serie de cerimonias e costumes rituais (vestimentas, obxectos, conductas axeitadas en diferentes eidos, etc...) e composto por tres libros diferentes: o Rexistro dos ritos, o Libro de etiqueta e ritos e os Rituais de Chou.
-Os 'Anais das Primaveras e Outonos' (Ch'un ch'iu), unha crónica analística e estremadamente concisa do estado de Lu (un dos moitos en que estaba dividida China na Época dos estados combatentes, 475-221 a.e.c.) e atribuída a Confucio.

Os dous primeiros destes foron lecturas dabondo interesantes e instructivas. Actualmente estou empantanado co I-ching, que me está a resultar, pola contra, unha lectura ardua e aburrida, ao que sen dúbida contribúe a partes iguais o meu total escepticismo coas artes adivinatorias e o seu estilo seco, fragmentario e contradictorio. En breve falaremos en máis detalle dos seus contidos a través dunha reseña que ando a argallar...