quarta-feira, dezembro 30, 2020

Libros do Mes

Antigamente, os periodos vacacionais eran aqueles onde máis tempo tiña para ler; agora, cun pequeno de 3 anos, é o mundo ao revés, e chegamos á situación de que neste decembro declinante dun ano malemparellado coa fortuna, non dín rematado volume ningún nos pasados 30 días. Certo é tamén que na primeira quincena andiven moi agobiado con cursos de formación, o traballo de aula e a única (e densa) materia do grado co que pelexo, xunto coas súas numerosas probas titoriais. De todos xeitos, agardemos que o ano que ven produza colleita máis xenerosa de lecturas consumadas...


*El Conde Lucanor de Don Juan Manuel

*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz

*Cantares Completos (3) de Ezra Pound

*Early China: A Social and Cultural History de Li Feng [E]

segunda-feira, dezembro 21, 2020

Loyalty versus Truth

No Exemplo XXVII do Conde Lucanor, Don Juan Manuel vennos a dicir que a muller ideal é aquela disposta a concordar co seu home en todo e a ver o mundo a través dos seus ollos, e exemplifícao coa historia de Alvar Háñez 'Minaya' e dona Vascuñana, que está disposta a defender que as égoas son vacas, as vacas égoas e a corrente dun río discorre en sentido contrario se tal é a opinión do seu marido. Malia que o autor pretenda moderar un chisco esta sumisión ("Et non entendades que fazía esto por le lisoniar, nin por le falagar"), esta fábula envelleceu mal, e contrasta non pouco coa inmediatamente anterior "de lo que contesçió al árvol de la mentira".

Anque mil anos anterior, resulta moita máis asisada a crítica que cun exemplo similar realiza o Gran Historiador Sima Qian do malvado eunuco Zhao Gao e que deu orixe a un idiom chinés que significa 'mentir deliberadamente'. A frase é 'chamarlle cervo a un cabalo' (指鹿為馬), e a historia que a orixina dí así:

"Zhao Gao estaba a cavilar en traizón, mais tiña medo de que os outros oficiais non fixesen caso das súas ordes, así que decidiu poñelos a proba primeiro. Fixo traer un cervo e presentoullo ao Segundo Emperador, mais alcumouno 'cabalo'. O Segundo Emperador riu, e dixo: 'Estará confundido o chanceler, chamándolle cabalo a un cervo?'. Logo o Emperador preguntou ao cortesáns que o rodeaban. Algúns ficaban calados, mais outros, desexando quedar ben diante de Zhao Gao, dicían que era un cabalo, e outros, que un cervo. Zhao Gao encargouse secretamente de levar ante os tribunais a todos os que dixeran que o animal era un cervo, e fíxoos executar ao instante. A partir de entón, tódolos oficiais ficaron aterrados de Zhao Gao".

domingo, dezembro 13, 2020

O Vernero que foi: Decembro '09

Finaba un ano máis, o derradeiro que me ía pillar sen emprego estábel e incorporado á orde mandarinesca para a cal daquela seguía a estudar. Anque non vexo referencia algunha na bitácora, penso que foi por decembro cando saiu o anuncio da convocatoria de 2010, anuncio que me deixou xeado ao non incluír Xeografía e Historia entre as especialidades e obrigándome, moi ao meu pesar, a preparar de xeito apresurado e pouco optimista as de secundaria - Inglés. É que como canta o himno de William Cowper, God Moves in a Mysterious Way.

Alén de ler ao Dante a moita literatura xaponesa, andaba ás voltas con contos do e-book e do e-commerce. O 2009 era o quinto ano desque comezara a mercar libros por Internet; algunhas cousas cambiaron moito dende aquela: os gastos de envío internacionais dende EEUU multiplicáronse por 4, por exemplo, o que en boa medida explica que usaba moito o Amazon usano e agora emprégoo ben pouco. A tenda amazónica expandiu tamén e absorveu a outras empresas ás que lle mercaba, coma Abebooks ou (máis tarde) Bookdepository. Ebay resultaba útil de cando en cando naqueles días, pero a día de hoxe xa non fai subastas e vende máis caro que o Grande Competidor. Unha das poucas cousas que non mudou en absoluto é a inutilidade das alternativas hispanas: Casa del Libro segue a ser igual de lenta e ineficiente, anque parece que xurdiu un novo portal para conectar directamente libreiros e compradores que debera resultarme útil á hora de mercar libros patrios (cousa sempre complicada, xa que as editoriais destrúen moi rápidamente stocks vellos, e a distribución é daquela maneira. Non sabedes a de voltas que tiven que dar recentemente para conseguir a versión de Mío Cid que publicou a RAE non van tantos anos atrás).

Facendo un pequeno exercicio numérico, nos anos 2008-2009-2010 vexo que mercaba arredor de 30 libros online por ano (logo de ascender ao mandarinato, subirían ata a cifra relativamente estábel de 50-60 que continúa na actualidade). Dos exactamente 29 do 2009 uns 2 procedían de Ebay (7%), 3 de Abebooks (10%), 4 do Amazon británico (14%) e 20 do americano (69%). Facendo a comparativa con este ano onde abusei algo máis do habitual-, dos exactamente 65 do 2020 uns 2 viñeron de Ebay (3%), 5 de Abebooks/Iberlibro (8%), 1 do Amazon británico (1.5%), 5 do americano (8%), 15 do español (23%), 1 do alemán (1.5%), 12 de Alibris (18%), 3 de Thriftbooks (5%), 13 de Springer (20%), 1 de Wallapop (1.5%) e 7 doutros vendedores (10.5%). Pódese concluír que diversifiquei un chisco os espazos das compras electrónicas.



terça-feira, dezembro 01, 2020

segunda-feira, novembro 30, 2020

Libros do Mes

 The Gongyang Commentary of the Spring and Autumn Annals de Harry Miller (tr.) [E]

Chiang Yen de John Marney [R]


*The World According to Physics de Jim Al-Khalili [E]


*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz


sábado, novembro 28, 2020

O Vernero que foi: Novembro '09

Botando a ollada atrás, vexo que un feroz vento outonal fería gravemente á feixoeira que temos a carón das escaleiras da horta; ben lembro a imaxe e a mutilación, e nalgures (pensei que na bitácora, pero non) pendurara fotos do dano; mais coma a Besta do Apocalipse, a árbore sandou e segue ergueita, nobre e poderosa a uns cantos metros de mín no intre de escribir estas verbas. Debera engadir a xenerosidade entre as súas virtudes, pois segue ceibando ofrenda abondosa de froitas na temporada.

Lía naquel Ventôse solitario, entre outras tarefas e repasos de temario, o Diario Poético da Dama Daibu, que disfrutei grandemente, e do que aínda hoxe me custa entender a displicencia coa que o seu tradutor o trataba; pode que comparada con outras obras coetáneas sexa convencional e estereotipada, mais tivo o privilexio de ser dos primeiros textos do seu xénero que lín; a maiores, a miña simpatía polo clan dos Taira non podía máis que elevar nos meus ollos a unha cortesá que gozou dos éxitos e sufriu os ocasos destes. Anos atrás tiven ocasión de homenaxear con incenso e xenuflexión aos guerreiros e cortesáns Heike moi perto das ondas da súa derradeira derrota, en Dan-no-ura, nos estreitos de Shimonoseki, e de escoitar a unha artista cantando anacos da súa épica tralas portas vermellas e brancas do santuario de Akama (赤間神宮).


Once anos despois sacudo o po acumulado do Diario e busco un poema axeitado para esta noite; logo dunha pequena pescuda, doume por satisfeito con este:



A crocante xiada encol
das eiras amurchadas,
e nos canavais a cor do orballo:
Achan de menos, comigo
os pasados outonos?

Shimo sayuru
Kareno no ogi no
Tsuyu no iro
Aki no nagori o 
Tomo ni shinobu ya

sexta-feira, novembro 27, 2020

Different Morphisms

Mes moi ocupado o que vai en curso; pouco tempo tiven para ler, e menos aínda para a bitácora... Agardemos que as cousas mellores en decembro.

Entre as cousas que me ocupan están os estudos de matemáticas, que van moito máis lento do que desexaría. Acabo de rematar a lectura to tema 4, que é unha introdución á álxebra abstracta; a metade do tema explica as estructuras básicas: grupos, aneis e corpos, definidas coma conxuntos cunha ou máis operacións e cunha serie de propiedades anexas (asociatividade, conmutatividade, presenza de elemento neutro e de simétricos) que satisfán en diferentes grados.

A segunda parte ocúpase dalgo aínda máis abstracto, a saber, os homomorfismos, que serían un xeito de comparar estruturas alxebraicas (principalmente, grupos) os uns cos outros. Un homomorfismo de grupo é unha aplicación f que mapea os elementos dun grupo G con operación interna ⊕ aos elementos doutro grupo, chamémoslle H, con operación interna ⊗. Emprego estes símbolos adrede para evitar os convencionais da suma e multiplicación, xa que as operacións internas que poden ter os grupos son do máis variadas.

A lei principal dun homomorfismo é que f é unha aplicación homomórfica cando se cumpre que f(a ⊕ b) = f(a) ⊗ f(b). Isto quere dicir que se collemos un par de elementos calquera do primeiro grupo, chamémoslles a e b, os combinamos coa operación ⊕, xerando un terceiro elemento do grupo, chamémoslle c, e logo aplicamos f(c), o resultado que obtemos, chamémoslle c', e pertencente ao segundo grupo, é o mesmo ca se primeiro aplicásemos f(a) -obtendo un elemento a' no segundo conxunto- e f(b) -obtendo un elemento b' no segundo conxunto- e logo combinásemos os dous coa operación do segundo conxunto: a' ⊗ b' = c'.

Hai varios tipos de homomorfismos dependendo das propiedades da aplicación e das operacións; así, por exemplo, temos endomorfismos (cando a operación é a mesma nun grupo e no outro), isomorfismos (cando a aplicación é bixectiva) e automorfismos (cando se dan as 2 condicións anteriores).

Tamén importantes (anque aínda non me ficou de todo claro porqué; teño que repasalo) son a Imaxe de f, f(G) e o que en español se chama o 'núcleo' (in inglés, kernel), Ke(f), que ven a medir o grado en que a aplicación f non é bixectiva (con varios elementos do grupo inicial mapeando ao elemento neutro do segundo grupo).

Todo como vedes moi abstracto e bastante denso. Mañá teño a proba do tema; xa vos direi como foi... 




segunda-feira, novembro 02, 2020

sexta-feira, outubro 30, 2020

Libros do Mes

The Letter to Ren An de Stephen Durrant et al.

State and Scholars in T’ang China de David McMullen [E]


*Chiang Yen de John Marney [R]


*The World According to Physics de Jim Al-Khalili [E]


*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz


quarta-feira, outubro 14, 2020

O Vernero que foi: Outubro '09

 Viaxando a través das vellas entradas ao outubro de van once anos, aparéceme diante dos ollos o Mantedor daquela e a súa vida; o máster do universo ficaba rematado, e ancorado nun certo día da marmota, a miña vida cotián nos últimos meses do 2009 volvía en parte a dous anos atrás. Os días adicábaos a ir preparando de novo as oposicións de Historia, pulindo os temas ata o troppo finito, e con algo de exercicio físico na forma de carreiriñas de arredor dunha hora. Ficaba enraizado na casa á que non había tanto que nos mudáramos, con moi pequenas excursións máis alá, incluíndo a sonada e multitudinaria manifestación a prol do galego do 18 de outubro, que acapara dúas breves entradas visuais, ou unha pequena visita a Rianxo para conectar cun dos numerosos e fascinantes proxectos do filósofo e mestre máxico Roberto Abuín, e que me enleou para traducirlle o TAZ de Hakim Bey para a súa nacente editorial Axouxere. No eido das lecturas, albisco que andaba ás voltas co excelente The Black Jacobins, de CLR James, apoixonada e épica crónica da revolta de escravos de Haití (1794-1803), e co teatro noh. Por esas ou similares datas chegábanme tamén de América e lía Keywords: A Vocabulary of Culture and Society de Raymond Williams, unha especie de mini-diccionario marxistón da cultura e The Jews of Khazaria de Kevin Brook, unha crónica dun curioso estado turco alto-medieval cuxas élites se convertiran ao xudaísmo.

Navegando no correo topo como curiosidade un texto literario que debín escribir para a revista Terra de Outes -encirrado por Ramón Blanco- encol da capela de Santiago, no centro da vila. Para o voso disfrute, aquí vos vai esta Danza Tumultuosa do Espectro Arquitectónico:


Mas no de esotra parte en la ribera / Dejará la memoria en donde ardía. Coma nos versos de Quevedo, destoutra parte da ribeira do Tines ardeu nos tempos da guerra e de paixóns encadeadas a capela de Santiago. Mais as chamas deste incendio que a asaltaban non eran das metafóricas, e esfarelaron coa pedra vella e o espazo sacral. Corresponderíalle despois ao réxime nacional-catolicista dar comezo á reconstrución nos falsos anos da paz, mais de novo a metáfora insire, tenaz, na construción arquitectónica. Tal como testemuña a fotografía e a realidade actual do que se acerca ao templo, os soños neo-románicos ficaron reducidos á parte baixa do templo, onde o simulacro das arquerías fai un pétreo arco-da-vella por riba duns capiteis ben modestos e lonxanos da reviravolta bestiaria ou naturalista que ascendeu ao alto en San Martín de Frómista ou nos capiteis historiados das catedrais. A reconstrución incompleta transmuta a pedra polo modesto tixolo e encalado e os grosos cristais esmerilados (branco e verde en forma de cruz) que fan un pálido eco das vidreiras.

 

Mais o lume, coma nos heroes homéricos, consumiu a carne ou a pedra que facía de cárcere e prisión inxusta para os anhelos da igrexa. A súa pantasma asenta as raíces e a nova pedra fundacional nas ribeiras máis tépedas e tenebrosas do Leteo; co tempo decide quizais emigrar nunha peculiar viaxe ou peregrinación á Pantasma das Cidades, un espazo plátonico e ideal onde conviven en tumultuosa danza e disharmonía tódalas cidades e edificios que algunha vez foron nalgún lugar da terra. Miles de formas e de estilos estenden en todas as direccións, tecendo un tapiz onde as torres, os minaretes, os pazos e templos e as prazas son coma cores dun cadro, ou notas dunha complexísima e interminábel melodía. A carón de espléndidas avenidas, a Capela de Santiago contempla as estatuas e as árbores mortas, e admírase dunha cidade carente de habitantes vivos e cuxa razón de ser é a de rememorar os espazos perdidos para os homes. 

 

Miramos de novo para o abano matizado de grises da estampa que o tempo quixo apreixar para sempre: o edificio a medio facer evoca o encanto da ruína, a noción do tempo e da prisión de Cronos, o implacábel, o ancián que remata adiantando a todos na carreira. É ben sabido que os arquitectos historicistas de finais do século dezanove gorentaban de construír falsas antigüidades e construcións ruinosas coas que agasallar ao paseante de parques e xardíns. Na peza a medio facer inscríbese un teorema de posibilidades pasadas ou futuras, espirais de tinta rosada, escarlata e cobalto, e un aviso terminal e certeiro do carácter inxenuo, ilusorio e da insatisfacción última que conleva a pedra final ou a restauración máis ou menos afortunada. Mellor xogue o espectro e dance a arquitectura invisíbel; despois de todo as pedras Serán ceniza, mas tendrá sentido. Na poeira desta cinza erguemos unha nube e escalamos (asaltamos) os ceos para negrumear dende as alturas e seguir á igrexa inmaterial no seu paseo pola Pantasma das Cidades.

domingo, outubro 11, 2020

進士

 "O exame que xeraba o maior prestixio era o chin shih. Este exame -tal coma quedou fixado no reinado de Hsüan tsung- constaba de tres partes: primeiro un test de coñecemento memorizado dos clásicos confucianos, a seguir unha proba de destreza literaria e finalmente unha serie de disertacións. No que atinxe á primeira sección do chin shih e doutros exames regulares, os textos canónicos organizábanse en series de 9, clasificados en maiores -o Li chi e o Tso chuan-, medianos -Mao shih, I li e Chou li- e menores -o Chou i, o Shang shu, o Kung-yang chuan e o Ku-liang chuan- (...). A segunda sección do chin shih era unha proba de composición literaria, incluíndo habitualmente a escrita dun poema (shih) e dunha rapsodia (fu) con tema e rimas prescritas. Finalmente había unha sección de 'disertacións sobre problemas de actualidade', con cinco preguntas principais que se dividían en múltiples preguntas secundarias, cada unha das cales requería un par de frases de comentario por parte dos candidatos".

David McMullen - State and Scholars in T'ang China

sexta-feira, outubro 02, 2020

quarta-feira, setembro 30, 2020

Libros do Mes

 Hasta que el álgebra os separe de Javier Fresán

*The Letter to Ren An de Stephen Durrant et al.


*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz


*Deep Down Things: The Breathtaking Beauty of Particle Physics de Bruce A. Schumm [E]


*The Princeton Companion to Mathematics de Timothy Gowers (ed.)


sábado, setembro 12, 2020

O Vernero que foi - Setembro '09

 A chegada do outono topábame co máster do universo rematado e ben rematado, e coa volta á rutina de estudo e preparación de oposición que deixara aparcada por un ano. Contaba erradamente, como se demostraría uns meses despois, con que o ciclo bienal -tal as cenouras- había traerme en 2010 un segundo intento de acceder ao mandarinato inferior de Xeografía e Historia, e comecei a repasar novamente o temario. On the side, proseguía a miña colaboración co suplemento cultural do ABC galego, que neses días me deparou a agradábel sorpresa dunha entrevista a Salman Rushdie na Fundación Caixa Galicia de Coruña, onda mariña de cristal e metacrilato adentrándose nos cantóns da cidade medieval.

De Rushdie só lera daquela Os Versos Satánicos, cortesía dos fondos sen fondo da facultade de filoloxía; levaba para asinar a recén saída A Encantadora de Florencia (edición en inglés de tapa branda; moi difícil conseguir en pouco tempo unha edición máis permanente), que había ler tempo despois, xunto coa que discutíbelmente é a súa mellor novela, Os Fillos da Medianoite. A seguinte que querería ollar é Shame, mais (volvendo ao rego do fetichismo das edicións) aínda non dei topado unha edición boa que mercar.

A entrevista (breve, e moi mellorábel; seguramente a poidades topar logo dalgunha pescuda virtual) permitiume, porén, estar perto do Grande e parolar un chisco con este xenio de Mumbai, algo que un mitómano coma mín non deixa de agradecer. 


Cando por fín topei tempo para este exemplar, léndoo coetáneamente ao Chámome Vermello de Orhan Pamuk, puiden apreciar a fermosa tracería dos dous e un elo común que aparece prolixamente nos dous volumes: o mundo islámico dos Imperios da Pólvora do século XVI (Otomanos, Safávidas e Mongois da India) e o común tesouro cultural da arte da miniatura persa que tanto se valoraba nestes imperios e tan ben se propagandiza nestas novelas; un arte que dende aquela se tornou nun dos meus numerosos hobby-horses, con varios libros lidos e outros agardando, e coma sempre pasa nestes eidos, abrindo a porta a novos eidos e xoias engastadas na cadea (notoriamente, a poesía persa que as miniaturas decoran, e sinaladamente, as novelas en verso de Nizami Ganjavi).

sábado, setembro 05, 2020

a*0 = 0

Como vos contaba nunha entrada recente, o tema 4 de Lenguaje Matemático ocúpase de estruturas alxebraicas elementais: grupos, aneis e corpos. En todas elas temos a combinación dun conxunto de elementos (que non teñen porqué ser números) e unha ou varias operacións para combinar eses elementos (que non teñen porqué ser operacións coñecidas e familiares como a suma ou a multiplicación, anque os símbolos de ámbalas dúas soen empregarse nestes eidos). Dependendo das 'restriccións' que impoñemos, falamos dunha ou doutra estrutura.

Por exemplo, un grupo é un conxunto (chamémoslle U) cunha soa operación (representada exemplo polo símbolo  + ) e coas seguintes propiedades:

-a operación é interna (o que quere dicir que se compós dous elementos, a e b, do conxunto U mediante a operación do grupo, o resultado tamén é un elemento do conxunto U: a + b = c e  a, b, c ∈ U

-a operación é asociativa, tal que para calesquera elementos a, b e c ∈ U, (a+b) + c = a + (b+c)

-a operación conta cun elemento neutro e, tal que calquera elemento composto con e resulta no mesmo elemento: a + e = e + a = a. Se a operación é a suma, o neutro sería o 0, xa que a + 0 = 0 + a = a

-a operación conta, para cada elemento do grupo, cun inverso, (-a), tal que a + (-a) = e

Os grupos resultan ser moi útiles nas matemáticas tanto teóricas como aplicadas. Pasando á seguinte estrutura (a que estou estudando agora) temos os aneis, que se definen así:

Un anel é un conxunto (chamémoslle U) con dúas operacións internas (por exemplo, + e *) e coas seguintes propiedades:

-baixo unha das operacións (+), o conxunto forma un grupo conmutativo, ou abeliano (isto é un tipo especial de grupo onde para calesquera elementos a e b  ∈ U, a orde en que se compoñen non altera o resultado final: a + b = b + a. Isto pode parecer obvio, pero a maioría dos grupos non o cumpren)

-a segunda operación é asociativa: (a*b) * c = a * (b*c)

-a segunda operación é distributiva con respecto á primeira, é dicir: a*(b+c) = (a*b) + (a*c)

Un xeito de velo é dicir que un anel é un intento parcialmente frustrado (ou parcialmente exitoso; o caso é ver o vaso medio cheo ou medio baleiro) de construír dous grupos a partir dun conxunto e de dúas operacións. Temos un grupo completo cunha das operacións e outro a medias coa outra, con algunhas das características dos grupos, pero non todas. 

Os números que aprendemos na escola permíten que nos topemos algúns exemplos coñecidos destas estruturas. Así, Z+ é un grupo (o dos números enteiros, ... -2, -1, 0, 1, 2 ... baixo a operación suma) e Z un anel (os números enteiros de novo baixo as dúas operacións de suma e multiplicación).

Entre os exemplos de cousas non triviais que hai que demostrar partindo destas definicións é a seguinte, que aparecía no título desta entrada: a*0 = 0, ou algo máis prolixamente: a composición dun elemento calquera dun anel con 0 (lembrade, o elemento neutro do anel baixo a primeira operación, +) mediante a segunda operación (*) é igual a 0. Chámaselle a 0 o absorvente do produto. Unha posíbel demostración sería a seguinte:

1) para comezar, asumimos que o elemento 0, que pertence ao anel ao ser o elemento neutro deste baixo a suma, satisfai a propiedade de ser igual a sí mesmo (como tódolos demais elementos do anel); logo 0 = 0

2) Lembremos que 0 non é un elemento calquera do anel, senón a identidade deste baixo a suma. Iso quería dicir, se lembrades, que 0 sumado a calquera outro elemento danos o mesmo elemento: a + 0 = 0 + a = a. Qué nos sae se decidimos que a sexa = 0? Pois 0 + 0 = 0

3) Dado que o anel ten dúas operacións, podemos aplicarlle a segunda delas cun elemento calquera do anel ás dúas partes desta igualdade: a * (0 + 0) = a*0

4) Dado que a segunda operación é distributiva con respecto á primeira, a expresión anterior podémola transformar en a*0 + a*0 = a*0

5) Coma 0 é a identidade baixo a suma, se lle sumamos 0 á parte dereita da ecuación non se cambia nada (xa que a*0 + 0 = a*0), e podemos reescribila coma a*0 + a*0 = a*0 + 0

6) Non sabemos aínda qué poida ser a*0, pero como ámbolos dous son elementos de U e * é unha operación interna, sabemos que a súa composición ten que ser outro elemento de U. Aquí podemos botar man da chamada propiedade cancelativa, que ven a dicir que se a + b = a + c, logo b = c (podes 'cancelar' os elementos iguais a ámbolos dous lados da igualdade e baixo a mesma operación; algo que practicamos moito na álxebra da educación secundaria, como cando resolves a ecuación 1 + x = 3 restándolle un aos dous lados da ecuación - na práctica, transformaches esta en 1 + x = 1 + 2, e cancelaches os uns). Se na ecuación ca que estamos a traballar, a*0 + a*0 = a*0 + 0, podemos entón 'cancelar' o primeiro sumando de ámbolos dous lados da igualdade, e fica a*0 = 0, que era o que queríamos demostrar.


quinta-feira, setembro 03, 2020

segunda-feira, agosto 31, 2020

Libros do Mes

Poema de Fernán González de John Lihani (ed.)

*Hasta que el álgebra os separe de Javier Fresán

*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz

*Deep Down Things: The Breathtaking Beauty of Particle Physics de Bruce A. Schumm [E]

*The Princeton Companion to Mathematics de Timothy Gowers (ed.)

domingo, agosto 30, 2020

O Vernero que foi - Agosto '09

No verán do 2009 ficaba aínda moi lonxe este futuro noso de ciencia ficción (inimaxinábel e algo distópico) no que a epidemias se refire. Os movementos non se vían coutados, e da man e salvaxe compaña de Ramón Blanco e Manuel López, varias eran as visitas que facíamos: á Pedra da Serpe, en Corme, a Lugo ou ao salón do cómic en Coruña. Éste último era un ritual de agosto que xa leva uns cantos aniños en stand-by, dado o desinterese parcial de ámbolos dous amigos meus na novena arte e a aparición de responsabilidades familiares das que antes carecíamos; agardo que retomemos este ciclo no futuro, xa que serve de excusa para botarmos uns días xuntos de paseo e conversa.

Aproveitaba eses días de canícula, logo de rematar o máster do universo e o congreso de Urbes Europaeae, para ir pulindo o texto da miña ponencia e completalo coas lecturas pertinentes arredor das cidades posmodernas como maquinarias de simulación e falsidade e do seu reflexo en textos académicos e literarios. Entre as referencias que vexo aos libros de agosto aparecen estes tres: War in the Age of Intelligent Machines de Manuel de Landa, El cibermundo, la política de lo peor de Paul Virilio e Technopoly de Neil Postman. Do mesmo xeito que algúns volumes soen deixar certa pegada nas mentes, non é o caso destes tres, dos que só lembro que en común constituían un anti-ditirambo ás utopías tecnolóxicas do noso presente. Máis forte é a lembranza do libriño de haikus de Masaoka Shiki que cito (penso que un azul, de Hiperión, emprestado por Ramón), anque tamén sería incapaz de concretizar haikus e imaxes, agás quizaves a da beleza das peonias contrastando co aguniar tísico do poeta que describía nas súas derradeiras horas e versos neste mundo, levado non pola nosa recente praga do século XXI, senón pola do XIX, o que me fai pensar no sorprendente (e deprimente) da vixencia actual da Tuberculose nos países do terceiro mundo, cando se trata dunha enfermidade que poderíamos tratar e (quizaves) erradicar.

sexta-feira, agosto 21, 2020

Making progress - unit 3

Cando por diferentes motivos, alá por decembro do ano pasado, aparquei o traballo no volume de Lenguaje Matemático, Conjuntos y Números, conseguira chegar, sen rematalo, ao tema 3, o segundo dos adicados a Teoría de Conxuntos, e que agora sí puiden rematar, xunto cos exercicios de final de unidade. O material básicamente divídise en dous apartados, que explican relacións entre conxuntos e aplicacións entre conxuntos.

Unha relación ven a ser unha conexión dos elementos dun conxunto A cos dun conxunto B (onde este conxunto B pode ser o A do que se partía), que se pode visualizar ben coma pares (x,y) -onde x pertence a A e y a B)- ou como 'flechas' (o elemento x 'lévanos' ou 'transfórmase' no elemento y). Explícanse varias propiedades que poden ter as relacións (reflexiva, simétrica, antisométrica, transitiva), e defínense relacións 'especiais' que teñen varias destas propiedades, a saber:

-Relacións de equivalencia (as que son reflexivas, simétricas e transitivas)
-Relacións de orde (as que son reflexivas, antisimétricas e transitivas)

Logo explícanse características de cada un destes tipos de relacións, e de conxuntos que as teñen.

A segunda parte (que é a que lera por enriba e non entendera ben a primeira volta) está adicada ás aplicacións, que son un tipo de relacións, anque engadindo unha restricción: para que unha relación sexa unha aplicación, os elementos x do conxunto A teñen que emparellarse cun (e con só un) elemento do conxunto B. Trasladándoo a unha imaxe visual doada de entender, de cada elemento de A ten que saír unha (e só unha) flecha. Non poden quedar elementos sen flecha, nen elementos que 'disparen' máis dunha flecha:


Do mesmo xeito que coas relacións, as aplicacións tamén entran dentro de varias clases: poden ser inxectivas (cada elemento x de A ten que mapear a un elemento distinto de B), sobrexectivas (tódolos elementos de B teñen que ser mapeados por algún(s) elemento(s) de A) e bixectivas (son as dúas cousas á vez).

No que atinxe aos exercicios, foron dunha dificultade variábel, anque relativamente alta. Quitando despistes propios e problemas de interpretación, os únicos que me deron problemas foron o 11 e o 20. No 11, dadas unhas relacións alxebraicas, había que determinan qué propiedades tiñan e se, xa que logo, eran de orde ou de equivalencia. As primeiras sobretodo requerían ter moito tento e pensar moi profundamente. No 20 traballábanse con composicións de aplicacións, onde fas unha aplicación e logo outra - por exemplo, (g ∘ f ), onde primeiro fas f, levando elementos do conxunto A ao conxunto B, e logo fas g, levando elementos do conxunto B ao conxunto C), e tiñas que demostrar que, partindo, por exemplo, de que (g ∘ f ) era inxectiva (ou sobrexectiva), qué se podía saber de f e/ou de g.

No seguinte capítulo deixamos por fín atrás os conxuntos e pasamos aos rudimentos da álxebra como se entende a nivel universitario (xa non como resolución de ecuacións e despexe de incógnitas, senón como propiedades abstractas de obxectos alxebraicos coma grupos, aneis e corpos), anque non saímos de todo dos conxuntos, xa que estas estruturas son básicamente conxuntos cunha serie de 'restriccións' baseadas precisamente nesas aplicacións e relacións que estivemos a ver na presente entrada.

domingo, agosto 09, 2020

Rompe!

Mañá estaremos na presentación dun gran libro de Manuel López Rodríguez en Compostela. Se queredes saber o que é bo, non deixedes de asistir!


quarta-feira, agosto 05, 2020

Back to square 2

Levoume máis tempo do que desexaría poder reanudar os exercicios e o estudo do libro de Lenguaje Matemático, Conjuntos y Números. O tema 2 é o primeiro dun par centrado na Teoría Cantoriana dos conxuntos: definición, operacións, produto cartesián, etc... A lóxica válida para proposicións que víamos no capítulo anterior espándese agora á lóxica de predicados, que permite facer proposicións sobre tódolos elementos dun conxunto de partida. Explícanse operacións que se visualizan moi ben cos diagramas de Venn, coma a unión (∪), a disxunción (∩), a diferenza (\), a diferenza simétrica (Δ) e o complementario (Ac).  Tamén entraron os 'cuantificadores': existe (∃) e 'para todo' (∀). Moitos dos exercicios do libro de texto (e desta tanda había 25!) eran 'computacións' algo farragosas para simplificar e comprobar igualdades de expresións empregando estes conectores.

Nalgúns exercicios custábame entender polo enunciado qué é o que se pedía, anque unha vez comprobado, non era excesivamente difícil facelos. Algún erro tiven de despiste (coma en 17, esquecéndome de que o valor de x viña dado no propio enunciado); nalgún caso, a miña intuición estivo máis acertada do que o meu cálculo (coma no 12, onde se descubre que o complementario da Unión de conxuntos A(i) é a Intersección de conxuntos do complementario de A(i).

Agardemos avance máis rápido no tema 3, que é ata onde chegara (sen rematalo?) moitos meses atrás.

sábado, agosto 01, 2020

sexta-feira, julho 31, 2020

Libros do Mes

Cardano de Fernando Corbalán

A History of Western Appreciation of English-translated Tang Poetry de Lan Jiang [E]

Gems of  Chinese Verse de W.J.B. Fletcher [E]

The Practice of English Language Teaching de Jeremy Harmer

*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz

*Deep Down Things: The Breathtaking Beauty of Particle Physics de Bruce A. Schumm [E]

segunda-feira, julho 06, 2020

Á USC impórtalle un pemento a ensinanza semipresenzal

E non só a ela. Un cotexo sumario dos grados que nesa modalidade ofertan as universidades galegas fornece resultados que se computan cos dedos dunha man. Os poucos que hai son, amais, froito dunha estratexia claramente desesperada por salvar de peche e extinción a grados que non son quen de atraer alumnado presenzal. A ensinanza a distancia amósase, pois, como a derradeira bala na recámara, un desagradábel último recurso ou táboa de salvación ao estilo de Xudas Tadeo.

Persoalmente, non dou entendido a indiferenza destas institucións por un porcentaxe nada desdeñábel de alumnos potenciais, habida conta de que o imparábel declive demográfico da nosa terra vai facer con cada ano que pasa máis e máis difícil que consigan reclutar estudantado nas aulas. Quizaves pesen as inercias tradicionais en institucións que son pola súa natureza reacias a todo tipo de mudanza: as universidades post-humboltiás -híbridos bifrontes de institución docente e investigadora- desexarían poder reducir a ensinanza a mínima potencia (xa a evitan na medida do posíbel os catedráticos; hai unha lóxica profesional tamén nisto, xa que postos e prebendas adxudícanse por criterios estritos de investigación / publicación, e non de alumnos ben ensinados e satisfeitos coas aulas). Unha docencia virtual seguramente aumentaría as horas educativas. Por outro lado, tamén son consciente (téndoo experimentado este ano en carne propia na epidemia en curso) das dificultades de improvisar unha boa docencia a distancia; as universidades poden ter razón en obxetar as improvisacións pouco acertadas da Xunta que xa pretendía ir encarreirando as institucións de ensino superior por estes eidos de xeito semi-permanente. Porén, non é excusa para que as universidades non espabilen dunha vez e comecen a atender as necesidades e a demanda dos sectores, seguramente amplos, da poboación que por motivos laborais e familiares non podemos asistir diariamente ás aulas dunha ensinanza regrada. Fágase con cautela, con formación, con novos medios dotados pola administración; pero comece a facerse dunha vez, sen excusas, sen procastinacións e sen paso de caracol.

domingo, julho 05, 2020

quinta-feira, julho 02, 2020

O Vernero que Foi - Xuño/Xullo '09

Nos dous primeiros meses da canícula do 2009 só conseguín escribir unha soa entrada -ningunha en xullo-. Imaxino que xa rematara os traballos do máster, co que a explicación debe de ser que naquel tempo adicábame a disfrutar ao máximo da compaña da miña wife-to-be, que en setembro tiña que retornar ao Xapón ata que conseguísemos arranxar temas de visado/estudos. A entrada que sí conseguira redactar ía sobre lecturas pendentes, moitas das cales seguen agardando a día de hoxe.

Usando precisamente esa entrada de punto de partida, podo facer un pequeno percorrido sobre prioridades e intereses de lectura e as súas mudanzas en diferentes periodos na vida de FraVernero. Porque tempora mutantur, nos et mutamur in illis.  

Nesa entrada retraíame a outra anterior, do 2006, e da miña bitácora anterior, A Corte de Camelot. A listaxe nese caso é de volumes que quería mercar, máis que de volumes que estaba a ler. Dos once títulos que apuntaba, nove eran de historia (predominando Annales e Marxista); o peso dos meus vellos estudos aínda pairaba recente sobre mín; dos restantes, un era de teoría política posmarxista, e outro de temática clásica.

O contraste coa listaxe do 2009 é moi notorio: os eidos de Clío ficaron case baleiros, con só dous exemplares (e un de historia da arte). A grande maioría (oito) eran lecturas utilitarias para a miña tese nos eidos das novas tecnoloxías, urbanismo e teoría posmoderna. Á marxe ficaban tres libros que lía por hobby e por vicio: literatura popular (Pratchett), Materialismo Cultural e Shakespeare e o tratado filosófico que escribira Bukharin no caldeiro antes de que o fusilaran.

O seguinte pinchacarneiro lévame ao presente. Nestes intres, as miñas lecturas repártense a partes case iguais entre a literatura chinesa e a clásica, cunha presenza menor pero significativa de cousas de matemáticas e ocasionalmente, algún libro para o traballo sobre a ensinanza da língua inglesa.

Unha diferenza de igual grado que a variación temática é a temporal: agora que non son un estudante, dispoño de moito menos tempo para ler, co que me vexo na obriga de ser máis selectivo e de escoller libros pequenos. Asemade, unha novidade considerábel dos tempos que corren é que a maioría dos libros que leo cada mes son en formato virtual.

Mudan os tempos, e nós mudamos con eles. Porén, as vellas temáticas seguen sendo do meu interese. Quizaves remate por impoñerme unha cuota temática de lecturas, reservando alomenos un dos exemplares do mes a aqueles eidos temáticos que teño algo descoidados...

terça-feira, junho 30, 2020

Libros do Mes

Plato and the Trial of Socrates de Tom Brickhouse e Nicholas Smith [E]

The Book of Documents de Bernhard Karlgren [E]

Why Socrates Died de Robin Waterfield [E]

Bureaucracy and the State in Early China de Li Feng

*Gems of  Chinese Verse de W.J.B. Fletcher [E]

*A History of Western Appreciation of English-translated Tang Poetry de Lan Jiang [E]

*Plato de Benjamin Jowett (tr.)

*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz

sábado, junho 20, 2020

Gained in Translation

Lendo varios textos encol das traducións da poesía Tang ao inglés, adéntrome no mundo fascinante das mediacións interculturais que todo intento de verquer a excelencia estética dun sistema literario a outro implica. Anque sexa de sentido común que a tradución, por moito que o intente,  sempre crea un texto novo que fracasará ou triunfará dependendo de condicións extrínsecas ao orixinal (habelencia do tradutor, maior ou menor facilidade de verquido á nova língua polas características do poema e a súa linguaxe, encaixe nos gustos, modas e sensibilidades estéticas da comunidade da língua receptora...), non deixa de resultar curioso ver isto na práctica, e ver cómo afecta ao canon literario e á orde de apreciación dos autores na língua orixinal.

Por un lado, os autores máis radicalmente centrais e canonizados en China da dinastía Tang (que serían, probábelmente nesta orde, os poetas Du Fu, Li Bai e Wang Wei) soen manter as súa posicións de preminencia en traducións inglesas (tanto en libros monográficos como en antoloxías inglesas); alén da súa calidade intrínseca, é o prestixio máximo do que gozan o que seguramente lles garanta esas posicións, pensen o que pensen os traductores (e temos casos sinalados de rexeitamento persoal: Arthur Waley non gustaba nada dos versos e da figura de Li Bai). Mais saíndo dos primeiros chanzos, a situación xa varía moito: topamos a autores bastante valorados na língua A que resultan máis valorados na língua B (Bai Juyi por exemplo, polo seu estilo e linguaxe relativamente sinxelas, e do que se soe dicir que sufre menos na translatio que outros autores máis gongorinos); autores relativamente pouco valorados na língua A e moi valorados na língua B (é o caso de Li He, cuxa poesía completa conta con 2 traducións á língua de Shakespeare, e cuxo emprego de imaxinería do sobrenatural e valores pouco ortodoxos o marxinan do canon chinés; nunha medida un pouco menor, tamén é o caso de Meng Jiao); e -o máis sorprendente, e quizaves merecedor do maior comentario- autores pouco ou nada valorados en língua A e moi valorados na língua B. Este é o caso da colección de poemas de Han Shan: pola súa escrita en vernáculo, temática budista e linguaxe 'tosca', a literatura chinesa relégaos tan só a prensencia en antoloxías comprensivas (coma Quan Tangshi, que inclúe a totalidade dos poemas conservados da dinastía, arredor de 50,000!). As razóns do seu éxito en occidente incluirían a minimización/obliteración das diferenzas no verquido, a sorte de topar bos tradutores que 'melloren' o texto, a adaptabilidade dos versos para a traducción pola relativa sinxeleza, e a conexión espiritual do seu contido con preconceitos sobre o 'Pensamento Oriental' e a cultura New Age dos anos 60.

terça-feira, junho 02, 2020

sábado, maio 30, 2020

Libros do Mes

Historia de la literatura griega de Albin Lesky [E]

Letters and Epistolary Culture in Early Medieval China de Antje Richter

Manuel II Paleologus (1391–1425): A Study in Late Byzantine Statesmanship de John Barker [E]

The Trial of Socrates de I.F. Stone [E]

*The Book of Documents de Bernhard Karlgren [E]

*Plato de Benjamin Jowett (tr.)

*Plato and the Trial of Socrates de Tom Brickhouse e Nicholas Smith [E]

*Lenguaje matemático, conjuntos y números de Miguel Delgado e Mª José Muñoz

quarta-feira, maio 27, 2020

Back to square 1

Como xa vos teño comentado, este curso púxenme a choiar de xeito académico coas mates; porén, visicitudes xerais e particulares fixeron que non dispuxese do tempo que necesitaba investir nelas, e seguramente pequei de ambicioso na idea de cursar tres materias nun só ano. Nos meses que fican ata setembro, vou ver se son capaz de resolver a de Lenguaje Matemático, Conjuntos y Números, e ei empregar un anaco desta bitácora coma diario de autoaprendizaxe onde ir colando notas, reflexións e comentarios.

Acabo de refacer os 12 exercicios do tema 1 do libro. Cometín máis erros dos que agardaba: cousas a ter en conta:

-O 5a (un exercicio de transformar unhas frases de linguaxe ordinaria en proposicións lóxicas) penso que non o teño mal, xa que hai un certo grado de subxectividade á hora de decidir qué constitúe unha proposición; as frases eran 'Si salto en vertical, entonces caigo en el mismo sitio. He saltado y no he caído en el mismo sitio. Luego, no he saltado en vertical'. O que se agardaba era que reflexásemos a lei 'modus tollendo tollens', a saber, (p → q) ∧ ¬q ⇒ ¬p, donde p: "salto en vertical" e q: "caigo en el mismo sitio". Eu creei tres proposicións a partir destas frases, a saber, p: "salto", q: "me desplazo verticalmente" e r: "caigo en el mismo sitio", e as expresión lóxicas que me saía eran (p∧q) → r; p∧¬r; ¬q ou (tentando sintetizar todo) p∧¬r → ¬q.

-O exercicio 8 era un de creación de proposicións clausuladas, o cal non é excesivamente complexo, pero sí latoso (como nunha multiplicación por moitas cifras, é doado colar un despiste que che dea ao trate coa calculación). Tiven 3 erros (nos subapartados a, c e e), pero foron todos o mesmo, a saber: cando tes unha disxunción e unha das proposicións é unha tautoloxía (= 1), a disxunción tamén é unha tautoloxía: p∨1 = 1. Aquí metín a zoca porque é moi similar ao caso cando tes conxunción en vez de disxunción, e nese caso, o resultado é a proposición mesma: p∧1 = p.

-O exercicio 11 dérame problemas a primeira vez que o fixera e volveumos a dar agora, básicamente porque o que pide é algo que non se explica no libro de texto. O exercicio proporciónache os resultados da táboa de verdade dunha proposición (por exemplo, 0110) e logo pídeche que atopes un par de proposicións equivalentes a esa táboa. O xeito máis sinxelo é o que segue: ao ter catro ringleiras, esta táboa de verdade é o resultado das combinacións de dúas proposicións nucleares, p e q.  A táboa con tódolos posíbeis valores destas dúas e as súas negacións sería:

p       q      ¬p     ¬q

0       0      1        1 
0       1      1        0
1       0      0        1
1       1      0        0

Para o exemplo, 0110, primeiro mira en qué posicións a proposición ten valor de 1 (neste caso, segunda e terceira). Vas ás correspondentes filas da táboa e buscas as proposicións que teñen valor 1 nesas filas - neste caso, q e ¬p na fila 2, p e ¬q na fila 3. Se combinamos cada par destas proposicións con conxunción (que só emitirá un valor de 1 se as dúas proposicións teñen 1 tamén), o resultado é (¬p∧q) e (p∧¬q), cos valores 0100 e 0010 respectivamente. Se xuntamos agora estes dous con disxunción (que emite valor de 1 sempre e cando algunha das dúas proposicións teña 1 na mesma posición) o resultado é 
(¬p∧q)∨(p∧¬q), que reúne a táboa de verdade requerida (0110).

Para conseguir unha segunda proposición equivalente podemos manipular a proposición obtida mediantes reglas lóxicas (por exemplo, a distributiva). Outro método é aplicar a mesma estratexia que antes pero 'ao revés': no canto de fixarnos en cándo as proposicións teñen valor 1, fixámonos en cándo teñen valor 0; neste caso, sáennos p e q na fila 1 e ¬p e ¬q na fila 4. Se as combinamos con disxunción temos (p∨q) e (¬p∨¬q), cos valores 0111 e 1110 respectivamente. Se xuntamos agora estes dous con conxunción  (que esixe que as columnas equivalentes teñan ámbalas dúas 1 para dar un resultado de 1), conseguimos o resultado que necesitábamos: (p∨q)∧(¬p∨¬q), que reúne a táboa de verdade requerida (0110).

segunda-feira, maio 25, 2020

O Vernero que foi - Abril-Maio '09


Do mesmo xeito que este ano andiven liadísimo coa conversión forzosa da docencia ao formato dixital e co homeschooling do meu pequeno, nos dous meses da primavera de 2009 tampouco é que me sobrara o tempo libre, e testemuño son as (para aquel tempo) escasas entradas que ornan a bitácora, as máis delas moi breves, imaxes ou vídeos. Aos derradeiros traballos do Máster do Universo nos seus respectivos módulos sumábaselles o de organización, xestión e participación no Urbes Europaeae -lamentábelmente, a súa derradeira edición-, que como era de agardar, resultou molto divertente, con excursións a Portugal e ponencias interesantes. Creo lembrar a Tina Bischoff falando da 'Cidade Apocalíptica' de Torrente Ballester, ou ás italianas da Università degli Studi di Napoli "L'Orientale" sobre o "Viaje de Turquía" de Cristóbal de Villalón que me levaría a mercar o libro.

Falando de libros, albisco que lía daquela os meus primeiros tomos de K. Dick, na eterna preparatoria da miña tese doutoral que durme o soño dos xustos nunha pirámide ata o día que teña tempos exploratorios de ocio; algunhas das outras lecturas riman de xeito non buscado con algunha inquedanzas e volumes do presente destas liñas - os Arabesques de Bukharin coa súas memorias que penso mercar un día próximo, o neoplatonismo de Grabar coa miña lectura actual dos Diálogos do Filósofo, o Roman Games de Auget co Spectacles of Death de Kyle que once anos despois por fín me decidín a mirar...

Porén, o máis importante é o que non se escrebe: neses dous meses tiveron lugar os comezos da miña relación coa que a día de hoxe é a miña dona, e nai de Mamoru pequeno, e de días e de lembranzas moi felices que preludiaban unha nova era nos estadios psicolóxicos e vivenciais de FraVernero: o tempo das tebras remataba, e no seu canto abríase un escenario de luz dourada e escintilante tal que o pan de ouro dos mosaicos e iconos bizantinos aos que tanto aprezo lle teño.

quinta-feira, maio 21, 2020

Kαι συ, youtuber?

Ben sei que vos teño un chisco abandonados no Pazo; parte deste desleixo débese ao traballo e á paternidade, cada un dos cales chucha intensamente no tempo libre do que antes gozaba o Mantedor, e ámbolos dous vense intensificados pola epidemia e o confinamento. E logo, claro está, o tempo para lecturas segue a ocupar un lugar prominente coma o único ocio / formación ao que só renuncio de moi mala gana. Porén, hai algo máis que me resta tempo para a escrita virtual, é a elaboración de vídeos: na miña canle de youtube estou a pendurar lecturas comentadas dos poemas da antoloxía chinesa 唐詩三百首 (Trescentos poemas da dinastía Tang) e notas/resumos doutra lectura coetánea dos diálogos de Platón. Se calquera destes eidos vos interesa podedes ir a botarlle un ollo, anque advirto de antemán que as estou a facer na koiné universal, a língua de Shakespeare.

quarta-feira, maio 06, 2020