segunda-feira, dezembro 28, 2009

Reseñas - Kioto

Un préstamo de amigo puxo nas miñas mans fai pouco un libro de Yasunari Kawabata baixo o título de 'Kioto'. A edición inclúe alén da novela homónima (cuxo nome orixinal é 'A vella capital', en xaponés Koto / 古都) o relato 'A danzarina de Izu'. Por motivos de espazo non falaremos do relato, e da edición só comentar que é unha tradución indirecta do ano 69 a partires do alemán, co que seguramente se perda moito polo camiño.

Pódese dicir que Kioto é, como cabería agardar, unha novela de ambiente. Hai moitas obras que poñen a énfase nunha acción continua, perpetuum mobile co que manter ao lector distraído, e que apenas erguen un telón de fondo mínimo sobre o que corren e brincan as personaxes ao longo das súas variadas aventuras. Noutras, a acción resulta case un accidente, unha obriga molesta do oficio que apenas agocha que o protagonista é o mundo da novela, un cronotopo peculiar que seduciu ao narrador e que éste, mellor ou peor, tenta presentarnos vivamente diante dos ollos. É o caso do Gatopardo, de Lampedusa. E tamén é o caso desta peza de Kawabata, onde a ex-cidade imperial é o suxeito evidente que predica as súas páxinas.

En tanto se pode falar de acción, esta vese limitada a algunhas impresións e episodios ao longo dun ano da vida de Chieko, filla adoptiva de comerciantes en telas e kimonos da urbe. Neste prazo a protagonista descobre unha irmá xemelga biolóxica e navega un triángulo (máis ben cadrado) amoroso irresolto entre Hideo, un tecelán tradicional, e os irmáns acomodados Shinichi e Ryusuke. Podemos engadir algúns episodios dos seus pais, Takichiro e Shige, e unhas cantas visitas a xardíns, templos, festas, casas de geishas e bosques de cedros no arrabaldo norde da cidade, e a obra está feita...

Ou non. Todo o dito daría a impresión dunha peza costumista ou 'turística', e nada máis lonxe da realidade. Kioto é unha novela tremendamente xaponesa na súa forma, nas súas imaxes, nas súas ideas. As catro estacións e as súas mudanzas -tema realmente obsesivo nos autores nipóns- marcan o tempo e os cambios ao longo da obra, que comeza na primavera e remata no inverno; o compás acompáñano as diferentes formas da vexetación estacional: dende a fermosísima imaxe incial do arce fendido con dúas matas de violetas (metáfora que se verá despois das dúas irmás que aínda non se coñecen) aos tulipáns e árbores de alcanfor no xardín botánico, as cerdeiras en flor de Heian jingu ata as copas dos cedros, cubertas pola neve, erguendo un derradeiro penacho de agullas verdes coma simulacro de flores misteriosas. As 3 grandes festas da capital -o festival dos acivros, o de Gión e o das Idades) dan un equivalente humano e datas concretas para xogar coa memoria e cos encontros (respectivamente, de Chieko e Shinichi, de Chieko e a irmá, e da irmá e Hideo).

Igualmente xaponés, e sublimado aínda máis ao tratarse da 'vella capital' é o tema do conflicto entre o novo e o vello. De novo, un coñecimento someiro da historia xaponesa axuda a percibir que o Xapón é un país acostumado a modernizacións a marchas forzosas, e a unha complicada dixestión e conflicto dos choques que se producen. Kioto aparecería a priori como o escenario elexíaco onde o pasado, nos seus aspectos máis líricos e positivos (industria artesanal, casas tradicionais, beleza natural) parecería resistir a unha modernidade banal (a acción da novela está claramente apousentada nun periodo post 1950). E nembargantes, anque algo disto hai, a reflexión do autor é máis complexa. A cidade mesma é presentada como bastante máis aberta ás innovacións do que se podería crer. Di o autor "É sabido que a milenaria cidade foi sempre a primeira en adoptar as innovacións occidentais. Esta é unha das características dos habitantes de Kioto". Mais a adopción non deixa de ser irónica, e cítase para informar do primeiro tranvía do Xapón, que se segue a empregar na capital cando xa deixou de ser moderno e utilitario, e cuxa supresión da lugar a unha peculiar cerimonia de despedida, na que moitos dos viaxeiros viaxan nel durante uns días cos traxes da época Meiji (de 1868 a 1912). Esta mesma infiltración e absorción atopámola no pai da protagonista, Takichiro, que alén de dirixir o negocio de telas, deseña estampados; fortemente tradicionalista nos seus gustos e hostilidades ao moderno (os turistas americanos mercando cámaras de fotos e telas estandarizadas, as novas industrias modernas e as edificacións de cemento nas aforas), topa pola contra inspiración para novos deseños nos libros de Paul Klee ou Miró que lle agasalla a súa filla...

En resumo: Kioto é unha obra deliciosa, anque cun tempo e cunhas formas delicadas que só gorentarán moito a aqueles de espírito lírico e ornamental (o gusto intensificado polo ornamental é tamén unha característica moi habitual en moitas das artes e estilos nipóns) que desexen percorrer cos ollos da mente a vella capital. Entre eles está o comité do Nóbel, que na concesión a Kawabata non deixou de citar esta peza, xunto con País de neve e Os mil grous.

quarta-feira, dezembro 23, 2009

O libro dixital - A Modest Proposal

Pois seguimos ás voltas co tema, e non só pola pesadez recurrente do Mantendor de Trasalba; outras bitácoras, como a do amigo Mario, seguen a reflexionar, e moi ben, arredor do tema. Engado un pequeno feixe de notas arredor da venta futura dos libros dixitais, coa advertencia previa de que non son libreiro nen editor (seguramente eles terían cousas que engadir ou explicacións que pasar) e que a profecía é labor ingrata e pouco exitosa: carezo das mamelas de Tiresias e non gosto do Oitavo Círculo, bolgia número 4, onde teña que pasar a eternidade coa cabeza revirada...

Xa se falou das ventaxas e inconvintes dos e-books actuais, cun saldo certamente negativo, ao meu entender. Un dos xeitos de resolver o déficit paréceme que podería vir dado polas formas e tempos de edición. Vexamos...

Os editores protestan, cando se insiste no alto prezo dos e-books, que o seu marxe de manobra real é estreito. Querse dicir, se suprimimos os gastos inmediatos que suprime o formato electrónico (almacenaxe, que non é cousa pequena; papel e materiais; parte dos intermediarios) poderíase chegar a unha reducción non maior do 25% do custe final (si, a min tamén me resulta escasamente críbel, pero a efectos do debate, aceptemos que isto é así). E uns prezos do 75% do libro físico para unha presada de bits doadamente pirateábeis resultan inaceptábeis para o consumidor actual (máxime tendo en conta as limitacións de dereitos nas obras -licencias DRM- e o ter que mercar uns e-readers ben caros e cun alto porcentaxe de obsolescencia tecnolóxica en poucos anos).

O problema é que os editores plantexan a situación coma se fosen a preparar e a sacar libros só en formato electrónico. Unha lóxica máis racional sería a de considerar o e-book coma 1) o último eslabón da cadea formada pola saída inicial dun libro en formato caro (hardcover), seguida do paperback despois dun tempo e (o engadido que podemos facer agora) do e-book despois doutro prazo a maiores; e 2) unha fonte permanente de ingresos ata que a editorial deixe de existir, sen necesidade de recorrer a gastos a maiores de reimpresión e similares.

Cando saiu o formato paperback dos libros, moitos editores temían que a tal saída ía provocar a debacle e a fin dos libros máis careiros que venden. Nada máis falso: o mercador de maior capital segue accedendo directamente ao libro máis costoso tan pronto sae, e o mercador modesto (que en moitos casos nunca tería mercado o libro caro; non se trata só dos tacañóns) pilla máis adiante o volume de peto. O seguinte engadido lóxico sería un e-book moi barato (por forza máis que o paperback - nunca sobrepasando os 5 dólares/3 euros) que sairía moito máis tarde, e que non ameazaría as ventas dos anteriores. Alén, os custes de maquetación, escolla, promoción, etc... virían xa cubertos coa primeira das edicións, transferíndose ás posteriores. E un podería aceptar as 'limitacións serias' do formato (non impresión, non préstamo, etc...) dados os prezos e as alternativas.

Doutra banda, o consumidor de libros non ultrarecentes e/ou mainstream (díganmo a min, que ando estes días á caza de traduccións careiras dos clásicos xaponeses en tendas virtuais de segunda man) sabe que despois dun prazo limitado, xa non ten acceso a libros publicados por unha casa editorial. 10 anos significan quase-imposibilidade. É unha perda dos dous lados: os editores deixan de vender (e non farán reedicións ata ter garantías amplas de que van ten moitas ventas inmediatas), e os mercadores, de mercar. Os dous problemas resólvense coa descarga dixital permanente e a longo prazo, con ingresos pequenos mais sumativos e temporalmente alongábeis ata un futuro moi lonxano.

Tal é o que estiven a cavilar. De todos xeitos, son escéptico, mais xa veremos o que sae. Agradécense comentarios, críticas e ameazas de morte...

segunda-feira, dezembro 14, 2009

Dante nella Domenica

Un dos praceres favoritos do mantedor para as mañás de domingo é o de ler unha cántica da Divina Commedia dantesca. Partindo da edición italiana e inzada de notas de Mondadori (commento di Anna Maria Chiavacci Leonardi), dou comezo a un close reading que inclúe a lectura pausada do orixinal e das notas, o cotexo cunha versión española e a relectura final e sen pausa do canto de novo na lingua orixinal. O proceso leva aproximadamente unhas tres horas.

Anque para outros periodos seguramente me vería nunha tónica disonante con Harold Bloom, concordo plenamente con el en que o Alíxero é sen dúbidas o mellor escritor medieval que existe. E non só pola calidade dos seus textos, senón porque a súa obra encapsula e exemplifica mellor que calquera outra case tódalas características distintivas da escrita 'medieval': termos como alegoría, exempla, fusión clásica/cristiá encarnan de xeito plástico e ilustrativo nas súas tercinas.

Dende que teño uso de razón (non moita) debo confesar un fascinio absoluto co modo de pensar medieval, que non son quen de explicarme, mais que segue aí. A sección de retábulos góticos e románicos dun museo xamais me cansa, e ata o texto menos amábel é quen de arrastrarme e de entreterme. Acéptanse interpretacións psicoanalíticas do caso (anque teño a mesma fé no doutor Freud ou en Jacques Lacan que na transubtanciación, e a teoloxía entretenme máis).

Todo o cal conclúe nunha serie de entradas que penso facer sobre o pensamento medieval e os exemplos dantescos. A primeira entrada servirá para reflexionar sobre o concepto mesmo de 'Medioevo', non pouco criticado incluso polos especialistas nesa materia...

domingo, dezembro 06, 2009

Ilusionado co E-commerce

Do mesmo xeito que sigo nas miñas trece polo que toca ao libro electrónico, debo recoñecer que a Rede de Redes abriu enormes posibilidades no que toca á adquisición de libros tradicionais de papel. Neste eido as ventaxas para os que poidan lidiar coa língua inglesa son inmensas, e de feito levaron a que o 80 por cento dos libros que merco na actualidade sigan a estela das ondas virtuais.
Postos a navegar as ribeiras do lago da fada electricidade, varios son os portais desde os que podedes atopar volumes que evitan as librerías galaicas. Os que máis emprego eu son:

-Amazon: auténtica 'multinacional' do libro, inclúe un catálogo amplísimo de volumes a prezos moi económicos e sobre case tódolos temas imaxinábeis. Alén das opcións de 'primeira man', tamén conta con links a outros vendedores dos mesmos productos (novos ou vellos), moitas veces rebaixados. Aliás, os comentarios e reseñas axudan a navegar entre diferentes opcións do mesmo producto.
O Amazon que máis emprego é o de Estados Unidos, xa que os prezos soen ser máis baratos que o do anglosaxón, máis cercano (as taxas de cambio do euro co dólar axudan moito tamén). Os libros tardan arredor de 21 días en chegar polo correo 'barato' (unha semana dende o portal inglés).

-Abebooks: este xa é un portal específico para libros de segunda man, e foi o primeiro espazo de e-commerce ao que acudín. É especialmente bo para volumes vellos e descatalogados, os prezos son moi económicos e os gastos de envío soen ser menores aínda que os do portal anterior (case nunca pasan de 15 dólares, arredor de 10 euros; en comparanza, os envíos de paquetes equivalentes por correos ascende á frioleira de 36 billetes, facendo o e-commerce da península co exterior unha imposibilidade práctica).

-Ebay: esta é unha casa de subastas, anque moitas veces tamén permite opcións de compra directa do producto, ou de facerlle unha oferta máis barata ao seu posuídor. É o portal que menos emprego dos tres, e nembargantes tamén é moi útil ás veces para libros moi concretos que non atopas nos demais enderezos.

Mais alá destes focos, hai outras tendas menores que é oportuno visitar de cando en vez, para ver se ofertan os mesmos libros un chisco máis baratos (nesa pescuda, google é o teu amigo). Para os tomos en español, o equivalente na península sería o portal da Casa del Libro, mais non quedei moi satisfeito cos seus servizos, nen os recomendo agás que o que busques só o teñan eles (son lentos, non avisan se o libro encargado está ou non en stock -neste caso fanche agardar ata que llo traen da editora- e a maioría do que teñen telo tamén nas librerías de Santiago).