quarta-feira, setembro 09, 2009

Dueto de Nóbeles

Como ben sabedes, o Mantedor é persoa desconfiada e de gustos exquisitos no que toca á escrita; proba do cal é a escolla de dous premios nóbel para ir lendo nas semanas pasadas: Orhan Pamuk (cuxo volume O Museo da Inocencia fai pouco que acaba de sair en galego, denantes que en castelán ou inglés) e John Maxwell Coetzee (neste caso, o volume Desgracia, do ano 99 e que xa leva tempo traducido ao español). Bon, en realidade, estou a dicir unha mentira parcial, xa que as dúas escollas estiveron mediatizadas -unha viña dada por unha reseña que lle tiña que facer, e a outra era un préstamo de longa duración que ía acumulando pó nas miñas estanterías-, mais de todas maneiras amosaron ser libros e lecturas estupendas, que me permito comentar moi brevemente dende este espazo virtual.

Polo que toca á novela turca, ides atopar nela unha intensa historia de amor (para o meu gusto cínico e posmoderno, un chisco demasiado 'melodramática') entre o protagonista, Kemal -un exemplo da clase media-alta e occidentalizante da Turquía dos anos 70 a 80- e Füsun, unha parente lonxana das clases populares. Como telón de fondo temos unha rica visión ao fresco dos barrios de Istambul e da sociedade turca das datas citadas, con tódalas antinomias que a modernización forzada de Atatürk e das élites crea nun país de complexos e identidades divididas. E temos tamén, en contrapunto, un certo fetichismo dos obxectos que, tocados pola amada, son coleccionados de xeito compulsivo por Kemal na ausencia ou inaccesibilidade desta, e que darán lugar ao peculiar 'Museo da Inocencia' que intitula á novela e que o novelista está a construír na propia Istambul. A novela é considerábelmente entretida, cunha rica estilística e unha división en pequenos capítulos (case lembrando ao formato do folletín) que fai máis doado lidiar coas case 700 páxinas da edición en língua galega.

Polo que toca a Coetzee, o tapiz social é neste caso o dunha Sudáfrica post-apartheid que sustituiu a anterior tiranía insoportábel por unha nova anarquía (e violencia) insoportábel, alomenos para os brancos. Nas súas páxinas seguimos a decadencia e caída 'en desgracia' de David Lurie, profesor universitario cincuentón e puteiro, amante de Byron e do Romanticismo, que vive unha aventura cunha alumna e vese expulsado por iso da comunidade académica. Na súa fuxida refúxiase coa súa filla nunha granxa do Cabo rural, só para experimentar a continuación e agravamento da desgracia coa violación desta e o intento de queimalo vivo a el, nun contexto en que o 'cacique africano' Petrus está a converterse na forza en ascenso nun escenario confuso e perigoso para os antigos dominadores brancos. Segundo avanza a novela, o protagonista súmese máis a fondo no proceso de auto-humillación e (quizaves) redención a través da aceptación resignada dunha filosofía da renuncia (renuncia ao desexo, á creación e recoñecemento estéticos, e desempeño da modestísima función de incinerador de cadelos mortos).
O estilo Coetzián tamén é unha tracería delicada, detallista, elaborada, anque sometida a unha lóxica notoriamente carente de humor ou de alivio para lector ou personaxes. No escenario pesimista e distópico que debuxa, parece non haber esperanza (ou, coma no exemplo Kafkiano, infinitas doses dela, mais non para nós). As posibilidades de xustiza nun escenario de violencia histórica parecen ter que pasar antes por unha vinganza de raza e de clase que malia ser perfectamente entendíbel e xustificábel, non tecerá escenarios para a concordia e para unha xustiza futura que brilla, tan lonxana como evanescente.

Sem comentários: