sexta-feira, agosto 18, 2017

Reseñas - Descartes

Descartes: El desarrollo de la geometría analítica

Miquel Albertí Palmer

2017, RBA

* * (regular)

Biografía matemática escura e difícil de seguir do sonado pensador do 'Cogito, ergo sum'.

Non é a primeira vez que reseño nesta bitácora os libros da colección 'Genios de las matemáticas'. Como xa comentei nalgunha entrega recente, e anque se trata dunha serie de evidente interese, a calidade e a claridade dos volumes que a integran presentan altibaixos que acentúan, para ben ou para mal, algúns dos problemas inevitábeis en publicacións deste tema e formato. Evidentemente, non son libros que se poidan disfrutar coma quen pasa as páxinas dunha novela lixeira ou un libro de relatos: o material é denso e require concentración e atención elevadas. A parte biográfica destes libriños é relativamente doada de escribir e de ler (mellor cando o protagonista ten unha vida novelesca e aventureira, claro está); Porén, é moi difícil negociar o 'nivel' de densidade e dificultade do contido matemático (cal é o lector medio para o que están deseñados estes textos? Un con nivel pre-universitario de matemáticas, por exemplo?), xunto coa adaptación das matemáticas 'históricas' do pasado (con sistemas de anotación e explicacións que nos poden resultar inintelixíbeis sen moita poda e reescrita). Algúns autores conseguen facelo mellor ou peor. No caso que nos ocupa hoxe, o profesor Albertí vai na miña opinión da man dos escritores menos exitosos.

Quizaves parte da culpa a teña este lector: un tende a pensar que os libros adicados a matemáticos 'antigos' (anteriores ao XIX) deberan resultar asequíbeis incluso na formulación matemática, mais tanto este exemplar coma o de Euclides parecen desmentir o apriorismo (e pola contra, o libro de Gauss, o primeiro que lín, puiden seguilo case sen problemas). O libro de Descartes comeza, logo dunha introducción descriptiva dos anos mozos do pensador de La Haye, con explicacións sobre as súas teorías musicais (fortemente pitagóricas) e con algúns primeiros experimentos mecánicos que van máis alá da xeometría clásica (compás triple, mesolabio). As dúas me resultaron herméticas e difíciles de seguir, mais sobretodo a da harmonía: descoñecer cómo funciona a música (consonancias, oitavas, etc...) é un handicap propio que admito.

Porén, a situación non mellora, senón todo o contrario, no capítulo segundo, onde se expón o nacemento da xeometría analítica. Algunhas partes pódense debullar con relectura atenta; noutras, os exemplos que expón o autor son incompletos (saltan pasos que non son para nada evidentes, e empregan esquemas non o suficientemente claros onde moitas voltas hai confusión de letras). Moitos conceptos (como a 'liña normal' a unha curva) introdúcense sen a menor explicación.

Fícanme aínda dous capítulos por ler (un adicado ás experimentacións coa luz do filósofo-refraccións, arcos da vella-, e outro final sobre a continuación da súa obra por outros matemáticos), anque sospeito que non van alterar para moito mellor a impresión que vou levando deste exemplar. Parte das culpas, insisto, non son necesariamente do autor: quizaves o nivel medio de pensamento e coñecemento matemático da colección son superiores aos meus como lector (moi posíbel), a matemática histórica é difícil de explicar clara e sucintamente en termos actuais (véxase tamén neste senso un libro sobre os logaritmos de Neper que teño agardando na estantería o sono dos xustos). O tamaño limitado (menos de 160 páxinas) obriga a sintetizar moi moito argumentos e temas complexos; porén, fico coa sensación de que o profesor Albertí podería ter feito un libro moito máis perfectible, e que hai moito marxe de mellora nas súas páxinas.

Sem comentários: