Pericles, Príncipe de Tiro

Ben, sabíades que isto ía a pasar. A ese fanático bardólatra que é Fravernero, modelo do intelectual colonizado, espello de cosmopolitas sen raíces, xa lle tardaba meter unha entrada sobre o Cisne de Avon e as súas obras.

A crítica, baseándose no primeiro Folio das obras de Shakespeare, tende a dividir éstas en tres grupos: as Historias, as Traxedias e as Comedias. Outros prefiren separar da última sección o que chaman os 'Romances Cabaleirescos'. Os Romances serían obras tardías do autor (de 1607 en diante), cercanas aos romances medievais. As súas características máis suliñables: tramas enrevesadas con reencontros familiares e final feliz; elementos máxicos e fantásticos; frecuentes Deus ex machina na forma de deuses gregos; e a mestura de esceas 'pastorais' e de ''civilización".

O Pericles é unha desas obras, e probábelmente, unha das peores (xa comentarei noutra ocasión a miña filia coas obras malas de Shakespeare). A autoría é compartida con George Wilkins, coñecido proxeneta da época e resposábel das primeiras (e sosas) nove esceas do Pericles.

Só contamos cunha versión moi corrupta desta obra (non foi incluída no Folio), un texto pirata probábelmente reconstruído de memoria por algún asistente ao teatro (igual que a versión 'mala' de Hamlet de 1603). No seu día, foi un dos maiores éxitos do seu autor, con varias edicións contemporáneas e unha versión novelada, The Painful Adventures of Pericles que nunha nota proclama seguir a mesma estructura que a obra de teatro.

Malia os seus defectos e unha trama rocambolesca, a obra ten momentos de beleza desacougante. Dende as cabezas cortadas nas portas portas de Antioquía ao poeta medieval John Gower facendo de prologuista á estatua parlante ou o emotivo reencontro de Marina e Pericles na escea 21:

"I am great with woe, and shall deliver weeping.

My dearest wife was like this maid, and such

My daughter might have been. My queen´s square brows,

Her stature to an inch, as wand-like straight,

As silver-voiced, her eyes as jewel-like,

And cased as richly, in pace another Juno,

Who starves the ears she feeds and makes them hungry

The more she gives them speech. -Were do you live?"

Só queda recomendarvos, cando teñades tempo, tecer o fío solto das esceas do Pericles. Pois o mosaico incompleto e fragmentario ten unha estética que na actualidade estamos a reivindicar. E que o disfrutedes tanto coma min.

Espectros

Un dos primeiros sitios que visito cando estou nunha capital estranxeira son os seus cemiterios. Nada de morboso ou de filias estrañas, non pensedes mal. O meu legado católico actívase no inconsciente e lévame polo camiño común do culto ás reliquias. Neste caso, a peregrinaxe soe incluír a grandes escritores, artistas, filósofos e algún dos escasos políticos que respeto.

Cando estiven en Berlín, a visita obrigada tería sido, quizaves, o Friedrichsfeld, que é onde repousan os meus admirados Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg alén doutros revolucionarios asasinados. Pero non: na guía coa que contaba, o único de interese que aparecía era o Dorotheen, a carón da Oraniemburger Strasse. Neste caso, tocaban dous dramaturgos xeniais como son Bertold Brecht e Heiner Müller e dous filósofos (nada menos que Hegel e Fichte, ámbolos dous soterrados un a carón do outro).

Igual ca hoxe, era un calurosísimo día de verán; o sol batía como unha capa de chumbo, o que se xuntaba en conspiración coas bochas dos pés para ralentizar o meu percorrido. Na mesma rúa de Orianemburg parei un chisco para visitar a Gran Sinagoga da capital, unha curiosa mestura de influencias neo-bizantinas e mouriscas coroada cunha enorme cúpula dourada. Estrañoume a esaxerada presencia policial arredor e dentro dela.

O Dorotheen resultou ser un cemiterio exemplar, moi estético: tumbas neoclásicas e vexetación exhuberante, un bo lugar polo que pasear un pouco e darlle algo de respiro ao corpo lonxe do sol de xustiza berlinés. Algunhas das tumbas que buscaba atopeinas con facilidade: Brecht estaba a carón da entrada, e o dúo Hegel-Fichte un pouco máis adiante.
E foi a carón destes dous cando sucedeu: como aparecido da nada, un home de mediana idade estaba sentado nun banco de pedra, detrás miña, garabateando cousas nunha libreta. O alemán, moi amábel, dirixiume unha pregunta en inglés, e durantes uns minutos intercambiamos unha amena conversación sobre a cidade e os filósofos enterrados aí.
O caso era que a face do alemán timbrábame algún tipo de corda interior. Eses lentes, ese cabelo, ... tiña a impresión de telos visto nalgures. Lembrei unha revista teatral co texto de Hamletmachine, e para o meu desacougo, o meu conversador resultábame estremadamente parecido á foto que viña co texto.
Algún truco mental, pensei. Unha suxestión, froito do ambiente especial, da mala memoria e da activación deses neurotransmisores (como a acetilcolina) que se activan cando estamos soñando. Ou quizaves o interlocutor meu podía ser o fillo da personaxe da foto. Non me atrevín a preguntarllo, e ao máis que ousei foi a preguntarlle polo que o meu subconsciente me berraba que era a súa propia tumba:

"Do you know where Heiner Müller´s grave is, sir?"

O alemán sorriu enigmáticamente. Fixo un xesto vago indicando descoñecemento, ao tempo que me indicaba un lugar cara á esquerda onde, segundo el, estaban soterrados os persoeiros da extinta DDR.
Saín noutra dirección, e despois dun tempo de pescuda, atopei a tumba de Heiner Müller. No lugar erguíase unha columna de ferro oxidado con algúns pitillos na parte superior.
Pouco despois saía do cemiterio. Da zona onde estaba o alemán coa libreta flotaba unha pequena nube de fumo de cigarrillo. Pouco acostumado a este tipo de enfeitizamentos, preferín non mirar atrás e gardar como un tesouro o máis parecido a unha experiencia sobrenatural que un ateo confeso coma mín é capaz de recoñecer.
Agardo toparmo se algunha vez volto a Berlín. Desta volta xa teño máis cousas lidas del, polo que serei menos tímido nas preguntas. Terei que levarlle tamén algúns cigarrillos turcos, xa que sospeito que este morto os apreciará mellor que a sangue animal...

"A sheep to Tiresias only, black, and a bell sheep.
Dark blood flowed in the fosse,
Souls of Erebus, cadaverous dead, of brides (...)
I sat to keep off the impetuous impotent dead,
Till I should hear Tiresias".

Máis kitch socialista

Hai cousas máis interesantes no arquivo de propaganda de Alemaña do Leste. Sobretodo, ide dentro da sección de Posters a "Wall newspaper material" para ver o cartel número 15 (7. November 1917 Beginn einer neuen Epoche), onde poderedes contemplar o debuxo da camiseta que mercarei en breve, e que o computador non me deixaba colgar aquí...

Sebastian Haffner - A Revolución Alemana

Franz Kafka no seu relato Vor dem Gesetz (Diante da lei) conta a historia dun home que solicita entrar a un implacábel gardián, e que pasa toda a súa vida agardando perante a porta, sendo rexeitado unha e outra vez, mais sen perdé-la esperanza, tentando inútilmente persuadilo. Finalmente, na hora da súa morte, o gardián bérralle ao "oído que xa vai perdendo": "Esta entrada estaba especialmente reservada para ti. Agora marcho e péchoa".

A historia do Reich e da socialdemocracia alemáns lembran este relato kafkián. Ao xurdir case simultáneamente, parecían estar feitos o un para o outro: Bismark trazou o marco estatal no que podía desenrolarse a socialdemocracia e ésta agardaba que algún día podería dotalo de verdadeiro contido político de forma duradeira. Se o tivese acadado, quizaves aínda hoxe existiría o Reich alemán.

Pero xa sabemos que non o conseguiu. O Reich caeu nas mans equivocadas, e afundiuse. A socialdemocracia, que xa dende o primeiro momento se sentiu chamada a dirixilo e que quizaves o tería salvado nunca reuniu nos 74 anos de existencia do Imperio nen o valor nen o vigor suficientes para facerse con el. Como a personaxe do relato de Kafka, a socialdemocracia instalárase xa cómodamente diante da porta. E tamén a ela a Historia podería terlle berrado no oído en 1945: "Esta entrada estaba especialmente reservada para ti. Agora marcho e péchoa".

Pero ao contrario que na historia de Kafka, nesta hai un instante dramático no que todo parece mudar. En 1918, diante da derrota inminente, os gardiáns do Reich abríronlle aos propios dirixentes socialistas a porta de entrada, pechada durante tantos anos, e deixáronnos pasar voluntariamente ás antecámaras do poder, non sen segundas intencións; e entón as masas socialdemócratas precipitáronse cara o interior, empurrando aos seus dirixentes e arrastrándoos perante a derradeira porta, ata o mesmo poder. Tras medio século de espera, parecía que por fín a socialdemocracia alemá acadara o seu obxetivo.

E entón sucedeu algo incríbel. Os seus líderes, que só acadaran rosmando o trono vacante conquistado polas masas socialdemócratas, movilizaron inmediatamente aos antigos gardas do pazo, agora sen señor, e mandaron botar de novo aos seus seguidores. Un ano despois, os mesmos líderes voltaban a toparse fora, ante a porta pechada, e para sempre.

A Revolución Alemá de 1918 foi unha revolución socialdemócrata sofocada polos dirixentes socialdemócratas: un suceso sen par na Historia.

Este libro presenta escea por escea cómo aconteceu. Pero antes de que subamos o telón deste escuro drama é recomendábel botar unha breve ollada ao seu longo preludio: o medio século de impaciente espera socialdemócrata perante as portas do poder.

Edipo e a Esfinxe

Rescoldos

Fai 63 anos, un xoven estudante xudeu do conservatorio de Kolozsvár vía os seus estudos interrumpidos. Sometido a traballos forzados, a súa familia era deportada ao trístemente célebre Auschwitz-Birkenau. Só sobreviviu a súa nai.

Despois da guerra, o rapaz proseguiu os estudos. As músicas populares de Romania e Hungría misturábanse coas atonalidades da Vangarda, arrincadas segredamente das emisións de radio occidentais. No 56 aproveita a revolta contra o Exército Vermello e fuxe a Austria, onde traballará con grandes experimentais do século XX como Stockhausen e Gottfried Michael Koenig.

Algunhas das súas pezas acadaron merecida sona, tanto na esfera culta como na popular. Dende a décima peza da Musica Ricercata (censurada polo réxime comunista por 'decadente'), ao seu Requiem (que contrapuntea, xunto con outros fragmentos roubados, o 2001 de Kubrick), á ópera escatolóxica Le Grand Macabre, ou o Poema Sinfónico para 100 metrónomos.

Estamos a falar, por se non vos enterastes, do compositor György Ligeti, que como oportunamente avisou o Sir Gawain, faleceu 5 días atrás. E dende esta casa, non podemos menor que honrar a súa memoria, e animarvos encarecidamente a facelo da mellor maneira posíbel: escoitando as súas pezas e compartindo algúns dos seus intereses (que alén do musical incluían a xeometría fractal de Mandelbrot e os escritos de Lewis Carroll e Douglas R. Hofstadter).

Noutro orde de cousas...

A época dos exames nótase ás claras no blogomillo. Apenas teño tempo de insertar entradas, e non digamos de ler e comentar as alleas. A liberación, próximamente nas súas pantallas a partir do 7 de Xullo.

Entre as cousas que non debería facer pero fago está o de planear as partidas roleiras a dirixir para a asociación que estamos a montar en Compostela: Casco Vello. En breve haberá páxina web (coa súa ligazón correspondente eiquí). Fuzando no vello manual de Warhammer 'Realms of Chaos -Slaves to Darkness', ocórrenseume unha campaña concatenada en varios xogos (de Rol e de taboleiro) cos PXs personificando a Guerreiros do Caos. Mesmo fun deseñando xa unha figura para min mesmo: Gabrad o Carnal, Campión do Caos de Slaanesh.

Máis xogos e máis propostas para máis adiante. Iso sí, voltando a outro xiro copernicano, transmítolle mensaxe cifrada a Sir Gawain -creo que xa descubrín o camiño de saída naquel asunto que tiñamos que discutir. As chaves que abren as portas levan os nomes (vai pensando...) de Levinas, 'Espectros de Marx', relixión postmoderna...

O Demiurgo

"Agora, o arconte, que é feble, ten tres nomes. O seu primeiro nome é Yaltabaoth, o segundo é Saklas ("necio"), e o terceiro é Samael. É impío na súa arrogancia, que está nel. Porque el dixo 'Eu son Deus e non hai outro Deus alén de min', xa que é ignorante da súa forza, e do lugar de donde viu."

A Biblioteca de Stalin

Cando Stalin morreu, deixou tras de sí miles de libros no seu apartamento do Kremlin e na súa dacha de Kuntsevo. Había literatura dos emigrados, dos Gardas Brancos, e libros dos vellos coñecidos que fixera asasinar: Trotsky, Zinoviev, Kamenev, Bukharin. Os seus libros, confiscados en tódolos lugares do país, vivían na súa biblioteca. No periodo de Khrushchev a colección foi repartida, e só ficaron os libros anotados por Stalin. O lacónico Koba deixara un gran número de notas nas marxes dos seus libros, e estas anotacións ofrécennos un camiño curioso cara os pensamentos privados do Gran Conspirador. No Arquivo do Partido boteille unha ollada a dous destes libros, ámbolos dous sobre o terror. O primeiro era 'Terrorismo e Comunismo' de Trotsky (1920). En calquera lugar onde Trotsky apelaba ao terror e á violencia revolucionarias Koba anotaba entusiásticamente: 'Exacto', '¡Ben dito!', '¡Sí!'.

O segundo libro era 'Terrorismo e Comunismo' do socialdemócrata alemán Karl Kautsky (1919). 'Os líderes do proletariado' dicía o autor 'comezaron a empregar medidas extremas, medidas sanguinarias, o terror'. Koba suliñara estas palabras, e escribira 'ha-ha' nas marxes.

Edvard Radzinsky, Stalin.

Ammonite

Slavoj Žižek - Benvidos ao Deserto do Real

A idea do Acto político radical como saída deste punto morto democrático non pode, obviamente, senón provocar a reacción agardada dos liberais. A crítica estándar alude ao carácter pretendidamente 'absoluto' da ruptura radicalo, que fai imposíbel distinguir entre un Acto verdadeiramente ético e, digamos, unha monstruosidade nazi: ¿non é certo que un acto está sempre situado nun contexto socio-simbólico específico? A resposta a este reproche é clara: por suposto, un Acto é sempre unha intervención específica nun contexto socio-simbólico; no mesmo xesto pode ser un acto ou unha ridícula postura baleira, dependendo do contexto (por exemplo, facer unha declaración ética en público cando xa é demasiado tarde convirte unha intervención valente nun xesto irrelevante). ¿Onde reside entón o malentendido? Hai algo máis que perturba aos críticos do concepto lacanián de Acto: é certo, un Acto está situado sempre nun contexto determinado; nembargantes, isto non quere dicir que esté de todo determinado polo seu contexto. Un Acto implica sempre un risco radical, o que Derrida, seguindo a Kierkegaard, chama a loucura dunha decisión: é un paso no baleiro, sen garantía nengunha de éxito. ¿Por qué? Porque un acto cambia de forma retroactiva as coordenadas nas que intervén. Esta falla de garantía é o que os críticos non poden tolerar: queren un Acto sen risco, e non só sen riscos empíricos, senón sen o 'risco trascendental' moito máis radical de que o Acto non só fracasesenón que sexa un erro radical. En poucas palabras, e parafraseando a Robespierre, os que se opoñen ao 'Acto absoluto' opóñense ao Acto en canto tal, queren un Acto sen Acto. O que queren é homólogo do que querían os oportunistas 'demócratas' que, como dixo Lenin en 1917, queren unha revolución 'lexitimada democráticamente' como se un puidera organizar un referéndum e só despois, tras obter unha clara maioría, tomar o poder... Aquí podemos ver de qué xeito o Acto non pode encaixar nos límites da democracia (concebida como sistema positivo de lexitimación do poder mediante eleccións libres). O Acto acontece nunha emerxencia, cando un ten que correr o risco e decidir sen lexitimación, comprometéndose nunha especie de aposta pascaliana coa idea de que o propio Acto creará despois as condicións dunha lextimización 'democrática' retroactiva. Por exemplo, cando en 1940, trala derrota francesa, de Gaulle chamou á prosecución da guerra contra os alemáns, o seu xesto non tiña unha 'lexitimación democrática' (naquel momento, unha grande maioría dos franceses apoiaba sen nengunha ambigüidade ao mariscal Petain, Jacques Duclos, dirixente comunista francés, escribiu que se se tivesen celebrado 'eleccións libres' na Francia de 1940, Petain tería obtido o 90 por 100 dos votos). Nembargantes, e malia esta falla de 'lexitimación democrática', a verdade estaba de parte de de Gaulle, que esta a falar de feito no nome de Francia, do pobo francés como tal. Isto tamén nos permite respostar ao reproche demócrata fundamental: o acto absoluto (autorreferencial) carece de calquer control externo que poida previr excesos terríbeis; é dicer, ¿pode lexitimarse algo de forma autorreferencial? A resposta está clara: como amosa o caso da Francia de 1940 (entre outros), a democracia non pode ter unha garantía semellante, non hai garantía contra a posibilidade do exceso. Hai que asumí-lo risco, é parte do eido da política.

Details of KZ Camp Mottos

Arbeit macht frei (literalmente=O Traballo libera). ¿Orixe? A primeira referencia (como título dun libro): Lorenz Diefenbach: Wien 1872 / (impreso como libro) Bremen 1873. Coñecido como lema dunha pegatina da pro-Nazi Deutscher Schulverein (~Asociación Escolar Alemá), Wien como moi tarde de 1924 (probablemente 1922). A orixe precisa do uso como lema de campo de concentración é descoñecida. Algunhas páxinas sen nomear a fonte atribúenlle o uso do Arbeit macht frei como lema ao Ministro de Propaganda Joseph Goebbels (1897-1945). Harold Marcuse en: "Legados de Dachau. Os Usos e Abusos dun Campo de Concentración 1933–2001", Cambridge 2001, referíndose a Johannes Tuchel: "Die Inspektion der Konzentrationslager 1938-1945. Das System des Terrors. Eine Dokumentation", Berlin 1994, atribúelle o emprego do Arbeit macht frei como lema ao primeiro SS Kommandant do KL Dachau e despois xefe da SS KL inspection (IKL) Theodor Eicke (1892-1943). Véxase tamén o libro de Eric Joseph Epstein e de Philip Rosen: “Dictionary of the Holocaust. Biography, Geography, and Terminology”, Westport 1997, referíndose a Tom Segev: ”Soldiers of Evil: The Commandants of the Nazi Concentration Camps”, New York 1987. O primeiro SS Kommandant do KL Auschwitz Rudolf Höss (1900-1947) na súa autobiografía escrita na cadea mentres agardaba o seu xuízo: “Kommandant in Auschwitz”, primeira edición Warszawa 1951, dá unha interpretación persoal do uso de Arbeit macht frei como lema dun campo-KZ.

Un elemento importante para entender o lema de Arbeit macht frei como expresión drástica das presuntas intención orixinais e 'reeducativas' dos campos de concentración vese testemuñada polas chamadas 'pedras miliarias de Himmler: ”Es gibt einen Weg zur Freiheit. Seine Meilensteine heißen: Gehorsam, Fleiß, Ehrlichkeit, Ordnung, Sauberkeit, Nüchternheit, Wahrhaftigkeit, Opfersinn und Liebe zum Vaterland! ” (~“¡Hai un único camiño cara a liberdade. As súas pedras miliares chámanse: Obediencia, Dilixencia, Honestidade, Orde, Limpeza, Sobriedade, Dicí-la verdade, Espirito de Auto-Sacrificio e Patriotismo!”), que estaban pintadas con letras enormes no KL Dachau (no tellado do edificio da cociña/lavandería/almacén), no KL Sachsenhausen (as palabras distribuídas nas portas dos barracóns), no KL Neuengamme (sobre o tellados dos barrancóns-cantinas) e probábelmente nos KL Buchenwald and KL Auschwitz (I). Ningunha destas decoracións Miliares sobreviviu ata hoxe, pero existen fotos excepto para o KL Buchenwald e o KL Auschwitz (I).

Meditacións Dreiserianas

"A woman should some day write the complete philosophy of clothes. No matter how young, it is one of the things she wholly comprehends. There is an indescribably faint line in the matter of man's apparel which somehow divides for her those who are worth glancing at and those who are not. Once an individual has passed this faint line on the way downward he will get no glance from her. There is another line at which the dress of a man will cause her to study her own."

Theodore Dreiser, "Sister Carrie"

Estaba a varios centos (máis ben miles) de pes de altura, camiño dos meus bologneses, cando comecei a engulir unha das obras de lectura obrigatoria deste curso: "Sister Carrie", de Theodore Dreiser. Fan unhas dúas horas que cheguei por fín á derradeira páxina (a 499, para ser exactos) e ocórrense algunhas ideas ao respeito da obriña.

A primeira vez que escoitara falar do autor foi co gallo doutra obra súa, máis coñecida: "An American Tragedy". Durante a súa breve estadía nos Estados Unidos, Serguei Eisenstein propuxéralle á Paramount -entre outros proxectos- facer unha película inspirada no libro de Dreiser. A proposta foi, por suposto, ignorada.

Pero voltando con Carrie, unha das cousas que me sorprendeu -tanto para ben como para mal- foi o sólido materialismo que trasuda a novela. No que parecería unha ilustración literaria das teorías de Marx sobre o Fetichismo da Mercadoría, asistimos ás voces dos distintos productos chamando á protagonista con recurrentes promesas de felicidade e do benestar, e cos horrores da miseria nas sociedades opulentas como música ambiental e telón de fondo. Os cantos de serea son desenmascarados, nembargantes, como o que son: falsos sustitutivos que alimentan unha ardente caldeira de insatisfaccións.

Por suposto, o ton realista, a falta de ordes morais e finais felices, o azar omnipotente, o aplastante peso do medio por riba de desexos e esforzos -o individuo-títere atrapado nas arañeiras do tecido social- axudan a explicar a súa deriva política (fíxose membro do Partido Comunista antes de morrer; con anterioridade, e sempre fichado polo FBI de Hoover, visitara Rusia e a España Revolucionaria).

Como soe pasar, a maior virtude leva no xérmolo o maior defecto: ese naturalismo realista peca ás veces de simplón e reduccionista, inseríndose nesa veta tan de moda en certos escritores e pensadores decimonónicos que cultivaron tamén os escritos de Engels, Zola e os torpes intentos de aplicar o Darwinismo na esfera social.

Mais con todo pesado, o saldo sae a favor. Non podo menos que rematar recomendándovos a súa lectura, sendo especialmente útil para longos momentos de viaxe o de cola, como as tres horas e cuarto que me aliviou na porta da Galería dos Uffizi poderían testemuñar.

Dende o Palazzo Paleotti

Só unhas breves liñas para lembrarlle aos escasos lectores desta bitácora que estou por Italia de vacacións, polo que o meu acceso a internet (e tempo libre) son escasos. Acabo de colarme no famoso 'Palazzo Paleotti' da Universidade bolognesa (famoso porque é dende onde os comparatistas me envían os seus comentarios) para fedellar un chisco pola rede e botarvos unha botella con mensaxe, agardando que teñades paciencia por uns días.

A recompensa, se vos prace, tomará a forma dalgunhas crónicas das miñas experiencias locais, xunto con imaxes das cousas que vín. Podemos comezar con algunha vista da capela dos Scrovegni, decorada por Giotto e que visitei hoxe en Padua.

A Tenda de Lámpadas de Erich

É ben sabido que tódolos rexímenes políticos -e especialmente os novos- gustan de marcar física e emocionalmente os lugares que gobernan. E unha das formas máis tanxibles de facelo é a construcción de edificios e monumentos; os espectros e a metonimia atopan rápido acubillo nos tobos -novos e vellos- de pedra, cristal, madeira e aceiro.

Os comunistas da vella Alemaña Oriental non quixeron ser menos, e teceron unha peculiar topografía sobre as ruinas da capital irreal.

Unha das edificacións máis simbólicas foi o Palast der Republik, un edificio horrendo na peor liña do realismo socialista que edificaron nos anos 70 no centro mesmo do antergo Berlín. O seu solar fora anteriormente a sé do Pazo Real, seriamente danado na Segunda Guerra Mundial e derruído nos anos 50 -era símbolo pouco grato de Imperialismo Prusián para os líderes do SED. O único que se conservou do Pazo (alén das fotos e dos planos) foi un balcón, reubicado no sul da praza, e dende o cal o meu admirado Karl Liebknecht proclamara, anos atrás, a República Socialista Libre que nunca chegara a nacer, aló por 1918.

Voltando ao Palast, é un edificio xeométrico de grandes cristaleiras bronceadas. O seu hall de entrada estaba decorado con mil e unha lámpadas, o que deu lugar a un dos motes populares da casa: a Tenda de Lámpadas de Erich (de Erich Honecker,o todopoderoso Secretario Xeral e gobernante da República durante moitos anos).  Trala reunificación alemana, en 1990, descubriuse moi oportunamente que o edificio estaba contaminado con absestos. O parlamento alemán, na súa liña de aniquilación dos símbolos do anterior réxime, ordeou a súa demolición e a reconstrucción no solar do Pazo destruído -un proxecto faraónico que, calculando polo baixísimo, necesita 400 millóns de euros que aínda non se reuniron.

O esquelete desmoronado fica aínda; varios movementos culturais organizaron actos nel. Mais nada tan apropiado como a exibición dun exército de espectros: os dos guerreiros de terracota que na primavera do 2004 atoparon refuxio temporal nos seus muros.

Se queredes ver algo máis do edificio que xa non é, ou informarmos algo máis, poderedes topalo aquí e mais aquí.

E quizaves, ao final, vos pase como a min, e lle topedes un particular e difuso encanto a este fragmento do pasado que se esvaece no ar...

Albert Soboul - Comprender a Revolución Francesa

A herdanza xacobina que a Revolución Francesa legou ao século XIX encarnouse finalmente en dúas figuras cuxo valor de exemplo afírmase contradictorio: Robespierre e Marat (...).

Robespierre fora exaltado nos anos trinta polos republicans. Así, por exemplo, Laponneraye, que en 1832 publicaba un volume titulado Oeuvres choisies de Maximilien Robespierre e en 1840 unha Notice historique, na que definía a Robespierre como "unha das individualidades máis poderosas da Revolución Francesa, o xefe militante do partido xacobino, cuxo teórico fora Rousseau, e Xesús o seu iniciador". Lembremos tamén o robespierrismo de Buchez e da súa Histoire parlamentaire de la Révolution française (1834-1838). A exaltación do xacobinismo na persoa de Robespierre non sobreviviu ao ano 1848. Michelet non ocultaba as súas preferencias por Danton, ao que os sostedores do positivismo reabilitaban ao mesmo tempo. Pero sobor de todo, Robespierre veuse envolto no descrédito que, para os revolucionarios, ligábase aos homes do 48 e en particular ao "ex-predicador do Luxembourg", segundo expresión de Tridon.

O blanquismo afirmouse furiosamente antirrobespierrista. Son significativas ao respeito as notas de Blanqui sobre Robespierre redactadas en agosto de 1850 cando foi detido no castelo de Doullens, despois da súa condea por participación no motín do 15 de maio de 1848:

Robespierre era un Napoleón prematuro. Os mesmos proxectos por diferentes medios, pero coas mesmas paixóns, o mesmo odio ao espírito revolucionario e a incredulidade, a mesma antipatía polos homes de letras e sobre todo a mesma sede de poder. Nen falar da insensiblidade do corazón: nen un nen outro pertencían á especia humana. Ámbolos dous querían edificar a sociedade sobre a vella metafísica.

E máis adiante: "O 9 de termidor xa non había pobo. Robespierre desmoralizárao e embrutecido cos seus proxectos de dictadura reaccionaria e de reconstrucción relixiosa". Éste parece ser o argumento principar, pois Blanqui, anticlerical e ateo, non lle perdoaba a Robespierre o culto ao Ser Supremo.

O certo é que mentras Robespierre fora o ídolo dos revolucionarios ate 1848, Blanqui ensináballes a detestalo. A Histoire de Robespierre de Ernest Hamle, que apareceu en tres volumes entre 1865 e 1867, haxiográfica e algo lenificante, non era quen de remontar a corrente. A partir de entón, os hébertistas idealizados, dos cales en 1864 Tridon, discípulo de Blanqui, tornou apoloxista, foron os modelos a seguir para estes revolucionarios. Pero se ben é verdade que Blanqui guindaba a Robespierre ao inferno da contrarrevolución, a súa propia práctica revolucionaria, centralista, elitista, amosase inscrita na filiación directa do xacobinismo.

Máis precisa foi a persistencia da influencia xacobina nesa forma elemental que constituiu o maratismo. Un ano despois da reabilitación de Hébert por Tridon, Alfred Bougeart exaltaba a Marat nunha obra moi sólida, que reclaba a "cesación dun xuízo inicuo". Bougeart preguntábase, na noite do asasinato do Amigo do pobo: "¿Non se pregunta un involuntariamente, ao pensar nos acontecementos que habían de seguir, qué barreira podería opoñer Marat a Robespierre, a esa autoridade dictatorial ao parecer moito máis preocupada pola necesidade de desfacerse dos seus inimigos persoais que polo deber de rematar cos inimigos da liberdade pública?". Retomando un xuízo de Camille Desmoulins no número 2 do Vieux Cordelier (10 de decembro de 1793), Bougeart resposta: "Marat era o único que podía salvar á República, á Liberdade e á Revolución, porque era o único que se detivera no punto máis alá de onde só hai extravagancia e máis acolá só hai reacción". Posición centrista por excelencia, entre a esaxeración e a moderación, que foi precisamente ao do xacobinismo. Pero, ¿non é iso dar demasiado a Marat?

Aniversarios

Son datas de lembranza e celebración. Se un tempo atrás lembrábamos a Connolly e a Revolta de Pascua, dúas ou tres efemérides máis vanse agolpando no noso particular baúl de lembranzas.

Onte, por exemplo, cumpríase o centenario do nacemento de Samuel Beckett -outro irlandés-, o xenial escritor, secretario de Joyce, loitador da Resistencia en Francia, Premio Nobel e Saoi de Aosdána. E non hai método mellor de festexo que o de (re)ler os seus estupendos libros, que sempre están de actualidade (non só nestas datas sinaladas).

Saltamos agora ao que Nabokov chamaba con carácterístico mal xenio o 'matasáns vienés'. Neste caso xa son 150 dende o natalicio do pai da psicoanálise, bo fumador de puros, tremendo influxo alén da psicoloxía en innúmeros ámbitos do noso breve século vinte (os filósofos de Frankfurt, a escritura surrealista, ...). Tiña pensado meses atrás unha entrada falándovos da visita que fixera á súa casa, en Londres, co famoso diván, mais é algo que segue quedando pendente. Polo de agora, só un anticipo: falaremos tamén nesa entrada de Bloom, que considera que as obras de Sigmund pervivirán antes no canon literario que no científico...

Last, not least, hoxe é, como ben sabedes, 14 de Abril. Van 75 anos dende a proclamación da 'niña bonita', a Segunda República Española.

Como galego separatista, é de supoñer a miña escasa simpatía por todo o español. Mais certamente, o meu profundo desprezo pola tribo carpetovetónica tería evoluído doutro xeito de ter sido outra a nosa historia: a dun estado español republicano, laico, socialista e confederal, orgulloso da pluralidade de línguas e nacións do chan peninsular. Unha esperanza que alumeou con forza tal día coma hoxe, tan só para ser esmagada anos despois polos fusís do Feixismo e a deixadez e covardía das democracias occidentais.

E lendo en historiadores estranxeiros os encendidos eloxios dos españois que, derrotados, continuaron a loita contra o feixismo en Francia, en Rusia..., o tremendo valor e unidade dos 'españois roxos' en Mauthausen, conséguese suscitar en min (só en parte) ese orgullo e sentimento de pertenza que ningunha adoutrinación ou sistema educativo son quens de crear.

Ma non troppo. Moito teñen que mudar as cousas para voltar a prestarlles a miña confianza. E. por suposto, é condición indispensábel a reedición da República que quixemos rememorar hoxe.

Mark Rothko - Sen Título

Intertextualidade

Agora sabemos que un texto non é unha serie de palabras que liberen un significado único, teolóxico (a 'mensaxe do Autor-Deus'), senón un espazo multidimensional no que unha variedade de escritos, ningún deles orixinal, mestura e choca. O texto é un tecido de citacións arrincadas de innumerables centros de cultura ... o escritor pode tan só imitar un xesto que sempre é anterior, nunca orixinal. O seu único poder é o de mesturar escrituras, confrontar unhas con outras, de tal xeito que nunca descanse plenamente en ningún en concreto. Se o que quixese fose expresar o seu ser, debería alomenos saber que a 'cousa interior' que desexa transmitir é simplesmentes un diccionario previamente elaborado, as súas palabras só explicables a partir doutras palabras, e así indefinidademente.

(Roland Barthes, Image-Music-Text)

Os Versos Satánicos - Salman Rushdie

Na pantalla, representaba ao 'prigado' -o pailán que se namora da bela e que non é quen de ver que ela nunca se namoraría del nun millón de anos-, ao tío gracioso, ao parente pobre, ao paleto local, ao criado, ao estafador incompetente, ningún dos cales era o tipo de rol no que lle tocase algunha vez unha escea amorosa. As mulleres mallaban nel, abofeteaban, quentábano ou ríanse del, pero nunca, no celuloide, fitaban para el ou danzaban ao seu redor con amor cinemático nos seus ollos. Fóra da pantalla, vivía só en dúas habitacións baleiras perto dos estudos, e tentaba imaxinar cómo serían as mulleres cando se ispen. Para sacar a cabeza do tema do amor e do desexo, estudou, converténdose nun omnívoro autodidacta, devorando os mitos metamórficos de Grecia e Roma, os avatares de Xúpiter, o rapaz que tornaba en flor, a muller-araña, Circe, todo; e a teosofía de Annie Besant, a Teoría Unificada dos Campos, e o incidente dos Versos Satánicos na carreira temperá do Profeta, e a política no harén de Mahoma despois do retorno triunfal á Meca; e o surrealismo dos xornais, nos cales bolboretas podían voar dentro das bocas das mociñas, pedindo seren consumidas, e nacían nenos sen cara, e os rapaces soñaban con imposíbel detalle as súas anteriores reencarnacións, por exemplo, nun Forte dourado cheo de pedras preciosas. Encheuse de Deus sabe qué, pero non podía negar, nas pequenas horas das súas noites de insomnio, que estaba cheo dalgo que nunca usara, e que non sabía como comezar a usar, isto é, o amor. Nos seus soños era atormentado por mulleres de beleza e dozura inaturábeis, polo que prefería estar esperto e forzarse a sí mesmo a ensaiar algunha parte do seu coñecemento xeral para borrar o sentimento tráxico de estar dotado dunha máis-que-habitual capacidade de amar sen unha soa persoa no mundo a quen ofrecerlla.

Jean Rhys - Sorría, por favor

Libros

Antes de que puidese ler, sendo case un bebé, imaxinaba que Deus, esa estraña cousa ou persoa da que escoitaba falar, era un libro. Algunhas veces era un libro grande que se erguía de pé, medio aberto, e podía albiscar os caracteres impresos no interior, mais carecían de sentido para min. Noutras ocasións o libro era máis pequeno, e dentro había cousas afiadas e brillantes. O máis pequeno era -agora estou segura- o libro de coser de miña nai, e as cousas brillantes e afiadas as súas agullas co sol a bater nelas.

Tardei tanto en comezar a ler que os meus pais comezaban a preocuparse. Entón, de súpeto, coma se cun brinco, podía lidiar con palabras bastante longas. Non pasou moito tempo e xa era quen de entender os contos de fadas que me enviaba a miña avoa irlandesa -o vermello, o azul, o verde e o amarelo-. Despois envioume Os heroes, As Aventuras de Ulises, Perseo e Andrómeda. Lía todo o que chegaba ás miñas mans. Contábamos co habitual estante de libros con cuberta de cristal no fondo da sala de estar, mais a chave perdérase e nunca estaba pechado. A única advertencia era que había que mantelo arrimado, xa que había que protexer aos libros dos insectos.

Aínda podo ver os volumes da Enciclopedia Británica -que nunca tocaba-, unha Biblia grande, varios libros de historia, novelas de lombo amarelo e no alto da estantería unha curiosa colección de poetas: Milton, Byron, despois Crabbe, Cowper, Mrs. Hemans, tamén Robinson Crusoe, A Illa do Tesouro, As viaxes de Gulliver, O camiñar do peregrino.

Á miña coidadora, que se chamaba Meta, non é que lle gustase moito, e armada cun libro xa era demasiado. Un día topoume envurullada na escaleira e lendo unha versión expurgada das Mil e Unha Noites e de minúscula letra.

Dicíame: 'Se todo ti les tanto, sabes o que che vai pasar? Vanche caer os ollos, e vanche fitar despois dende a páxina'.

'Se me caesen os ollos, non podería ver', retrucaba.

Ela reafirmouse: 'Caen, menos os pequenos puntiños negros cos que ves'.

Crina a medias, e imaxinei as miñas pupilas como cabezas negras de alfiler, o resto desaparecido. Pero seguín lendo.