Problemas de Marxismo

Como debera resultar evidente para tódolos visitantes desta bitácora, o Mantedor é un Marxista declarado e confeso, o cal non quere dicir que sexa parvo. Quero dicir con isto que ata eu son consciente de que a comezos do século 21, e despois de todo o que pasou no anterior, é necesario recurrir a algo que se asemella demasiado á Fe dos cristiáns (ou en todo caso, a formas de pensamento dogmáticas e irracionalistas, das que aborrezo) para manter unha confianza segura e optimista nas virtudes e na inevitabilidade do Socialismo. As explicacións materialistas da realidade que pretendan ser veraces e levar adiante o seu antigo proxecto de transformar o mundo teñen moito que mudar e que revisar se pretenden saír algún día da compracente e estéril innanidade na que levan soterradas dende fai alomenos 11 anos, senón máis...

Como tamén é ben sabido, o Marxismo como tal é un totum revolutum no que se conxugan, na súa teorización inicial, tres elementos: 1) unha análise económica da realidade con pretensións científicas, e que bebe da Economía Política clásica que desenrolaron os pensadores anglosaxóns; 2) unha lectura política a partires das condicións sociais e económicas que se sustenta nas prácticas da ala esquerda da Revolución Francesa e do nacente (no século 19) Socialismo; e 3) un artellamento filosófico do devir humano e das condicións do ser (humano, histórico, científico e do real) a partir dunha inversión materialista do pensamento hegelián, e herdeiro de toda a tradición da Filosofía clásica alemana.

Destes tres factores, o máis importante para min (e aliás, o que máis me aburre, como testemuñan longas horas de sufrimento e insomnio atado ás follas de Das Kapital...) é o económico; non só para min, pois Don Carlos tamén consideraba (It's the economy, stupid) que o modo de producción determinaba a superestructura, e polo tanto, que a economía remataba por crear, dalgunha forma un tanto confusa e en derradeira instancia, as diferentes clases sociais, as leis, o estado e a cultura. O pensamento marxista víase a si mesmo sobre todo coma unha ciencia que desenguedellara o funcionamento da economía neste e noutros periodos históricos, e que explicaba tamén cómodamente cara onde se camiñaba. Se o Marxismo falla como maquinaria de interpretación e predicción neste terreo, cae o seu piar sustentante, como na clásica estampa do castelo de naipes. Porque a forza persuasiva das ideas de Marx non está nunha política determinada (o socialismo artellou varias moi diversas) ou nunha filosofía (malia a importancia indubidábel das ideas, o Marxismo non pretende 'convencer' pola bondade dos seus argumentos e visións), senón nesa presunta análise obxectiva de como funciona a nosa sociedade, e en como pode (ou debe) funcionar e artellarse mellor. Nen sequera é tanto unha teima coa persuasión senón con verbas do estilo de 'necesidade' e 'inevitablidade'; a análise económica era a que facía do Marxismo algo 'serio' e cun proxecto claro, lonxe do iluso wishful thinking de anarquistas e pensadores burgueses atrapados nos seus peculiares labirintos ideolóxicos.

Pero o caso é que parece que perdemos a batalla da economía. E isto en dous terreos: tanto no predictivo como no competitivo, habida conta que durante boa parte do século 20 tivemos en pe rexímenes máis ou menos socialistas que tentaron implementar economías planificadas en oposición ás de mercado. O resultado foi, como hoxe resulta evidente, bastante desastroso. Dentro dun certo cinismo sobre a condition humaine, teño por certo que o Leste tería gañado a Guerra Fría se tivera producido maior benestar material nos seus cidadáns, á marxe da organización panóptica e represiva da sociedade...

Dúbidas máis que razoábeis no económico para as que agradecería respostas satisfactorias serían as seguintes:

-Porqué funcionan tan mal as economías planificadas?
- En qué medida se pode explicar a consolidación dunha clase media e as melloras notorias no nivel de vida dos occidentais cando a teoría clásica predicía a proletarización masiva da sociedade e crises crecentes que farían inviábel o capitalismo?
-Se o capitalismo non é sustentábel, onde van as súas crises? Porque esta que estamos lendo, con todo o seria que sexa, non ten trazas de apocalipse (nen sequera lle fai sombra á do 29...)
-É posíbel aplicar a teoría do valor/traballo dun xeito práctico?

O que estou lendo...

Certo é que a miña copia non é tan vistosa; conto con traducción ao inglés, e creo que dunha calidade bastante boa...

O libro en cuestión é o Wakan Rōei Shū (和漢朗詠集), ou 'Colección de poemas chineses e xaponeses para cantar'. É unha especie de Cancioneiro de Ajuda nipón, para o que tamén se perderon a maior parte das melodías.

Compilada polo poeta Fujiwara no Kintō arredor do 1013, a escolma inclúe fragmentos de clásicos da dinastía chinesa T'ang (sobretodo de Bai Juyi, moi aprezado no país de Yamato pola súa sinxeleza), poemas en chinés escritos por cortesanos xaponeses (kanshi; descola Sugawara no Michizane) e poemas en xaponés (waka; o autor máis destacado é Ki no Tsurayuki, á súa vez compilador do famoso Kokin Wakashu). Cáseque o soño trilíngüe dos nosos acomplexados políticos...

Aí lles doe - There it hurts them

Seguimos nestes días de vento e chuvia a darlle voltas ao indimenticabile borrador do decreto do galego onde, como é ben sabido polos lectores, e coa escusa demagóxica e irrealizábel da introdución do inglés na ensinanza, aprovéitase para xustificar de facto o que será unha hexemonía aplastante do castelán.

É unha mágoa que estropeen deste xeito unha ocasión para tentar arranxar a que sen dúbida é unha das (moitas) eivas do sistema educativo español: o mal que funciona para a aprendizaxe do inglés, convertido en auténtica koiné do mundo contemporáneo. A experiencia persoal cos habitantes de media Europa, outros mundos e parte de Portugal testemuña que, en efecto, a xente nova de máis alá dos Pirineos chega a uns niveis máis que aceptables na língua de Shakespeare. Dado que rexeito a hipótese de que os peninsulares sexan máis parvos, moitas cousas deben de fallar nas aulas. Unha alomenos podería ser o centramento en gramáticas e lecturas e a nula praxe oral (moito máis complicada para os mesmos profesores, tamén).

Tentar arranxar isto requeriría dunha serie de medidas que son inaplicábeis no actual marco educativo. Por exemplo, esixir a obligatoriedade de língua extranxeira sería seguramente ilegal coa lexislación vixente; e para o profesorado fixo cústame imaxinar 'estímulos efectivos' á marxe da obligatoriedade como para levar adiante a complicadísima labor de dominar unha língua foránea e dar clases nela. Incluso para un falante nativo e coa titulación académica pertinente (permítase a intromisión persoal e narcisista...), a experiencia non estaría exenta de complicacións e dificultades que non terías dando as aulas en galego/castelán.

No mellor dos casos, pois, todo este ruxe-ruxe rematará nun novo apartado de méritos para os sufridos opositores, e aplicábel aos concursos de translados e similares do profesorado fixo; un mérito que se poderá obviar seguramente con otros máis doados de conseguir a través do patio de Monipodio dos cursos conchabados entre as universidades privadas e os sindicatos...

A Chandigarth de Le Corbusier

Cando en 1947 a India musulmana e a hindú parten destinos coma dúas nacións independentes, varios foron os territorios que ficaron partidos pola metade, a teor das eximias maiorías relixiosas que os habitaban. Na provincia de Bengala, por exemplo, a zona leste pasou ao estado islámico, e a occidental á Unión India. Similar foi a división do Punjab, no noroeste. A maioría (coa capital, Lahore) parou en Pakistán; co que lles quedou, os indios fixeron dous estadiños, Punjab e Haryana, e unha capital común para eles, noviña de trinque, símbolo do novo país: Chandigarth ("A cidade fermosa"), deseñada polo arquitecto modernista Le Corbusier.

A cidade, soño ou pesadelo segundo os gustos, é un escaparate da modernidade racionalista, con plan de cuadrícula, xenerosos edificios de cemento e anchas avenidas. Unha mostra representativa é o Pazo da Asamblea, abaixo retratado...

Concepto de Medievo - Problemas

É ben sabido que en tódalas (mal chamadas) 'ciencias humanas', a ideoloxía dos investigadores funciona coma unha matriz explicativa e sustentante para dotar á materia e á investigación de sentido. Non se trata dun accidente ou dalgo que se poida realmente evitar. Todo o máis, podemos obrar con rigor e honestidade intelectual no emprego das ferramentas da disciplina, plenamente conscientes do qué, do cando e do como das nosas 'escollas radicais', e de que estas fan ao mesmo tempo de fachos de luz e de tecedoras de sombras dun xeito inextricábel.

As épocas e cronoloxías en Historia partellan plenamente desta problemática. Anque os historiadores refugan como da peste de toda caste de metainterpretacións e teorías globais da Historia, o certo é que toda periodización asume de xeito implícito (e cola de contrabando) unha visión dos feitos humanos, dos seus tempos e características, dos seus movementos e evolucións, incluíndo lecturas evolutivas, laudatorias e denigratorias. Tal é o caso sangrante do concepto de 'Medieval', do que me permitirei apuntar algunhas notas e ideas para o debate.

A palabra en cuestión xurde ao longo do século XV (a partir das formas latinas media aetas, medium aevum) e como parte dunha interpretación tripartita da historia por parte dos intelectuais humanistas do Renacemento. Fronte aos modelos dualistas, máis evidentes (pasado vs. presente), Flavio Biondo e Leonardo Bruni entre outros artellaron unha visión do mundo na que a un pasado greco-latino e idealizado seguíalle un periodo (inter)medio bárbaro e salvaxe, de retroceso ou desaparición das artes clásicas (sobretodo na arquitectura, na escultura e na calidade e pulimento do latín); a 'modernidade' asistiría a unha nova era de esplendor e restauración cultural, pechando así unha paréntese desagradábel á que se lle foron engadindo novos nomes alternativos e denigrantes ('Idade Escura', co que xa Petrarca atacara ao seu presente, ou Gótica', coa que Vasari censuraba o conxunto das artes medievais, e que certa novelística puxo de moda a comezos do dezanove).

Nos séculos seguintes, a evolución histórica e cultural non fixo máis que aumentar a negatividade. Así, coa Reforma Protestante, os luteranos pasan a asociar a Idade Media cun periodo de tiranía papal, quase-teocracia e corrupción da fe verdadeira na lameira de variadas supersticións. Coa Ilustración, a Idade Media asociouse por contraste con 'Idade da Fe', nun contexto no que a relixión ía véndose cada vez máis coma unha forma deficitaria ou simplemente falsa de coñecemento. As revolucións burguesas condenarían tamén ao Medioevo como a 'época do feudalismo', na que se instauraran formas malévolas de control e organización social e económica (a monarquía, os tres ordes, a servidume) que o presente traballaba afanosamente por derrubar...

No século XIX, nembargantes, comeza tamén noutros sectores sociais unha tépeda recuperación e revalorización do periodo. Tal recuperación é nun primeiro momento claramente reaccionaria: a Idade Media sería a época de orde e equilibrio sociais, de lexitimismo monárquico e de consenso relixioso, e oporíase a unha modernidade (liberal, industrial) que é rexeitada en diferentes grados dende os escritores e ideólogos románticos ata a igrexa católica e os absolutistas. Unha burguesía cada vez máis moderada era quen de rescatar un disfraz esperpéntico do Medioevo que se reflexa nos revivals arquitectónicos ou pre-rafaelistas e na novela histórica (Walter Scott). A orixe das linguas modernas na etapa en cuestión (e en moitos casos, das monarquías feudais que co tempo evolúen nos modernos estados-nación) tamén funcionaba como rescatador e lexitimador deste anaco do pasado.

Todo o cal e moito máis suscita non poucos problemas para a aceptación acrítica do Medievo como categorización produtiva na Historia. En qué medida sexa aplicábel a territorios non europeos, ou cales deberan ser os elementos estructuradores que marquen os seus límites, alén dos accidentes de deposicións e caídas (por exemplo: a lectura do medieval como 'a era do modo de producción feudal', que sería a proposta dos marxistas, e que non encaixa de todo coas cronoloxías clásicas) son aínda cuestións obxeto de encendidas discusións.

Reseñas - Kioto

Un préstamo de amigo puxo nas miñas mans fai pouco un libro de Yasunari Kawabata baixo o título de 'Kioto'. A edición inclúe alén da novela homónima (cuxo nome orixinal é 'A vella capital', en xaponés Koto / 古都) o relato 'A danzarina de Izu'. Por motivos de espazo non falaremos do relato, e da edición só comentar que é unha tradución indirecta do ano 69 a partires do alemán, co que seguramente se perda moito polo camiño.

Pódese dicir que Kioto é, como cabería agardar, unha novela de ambiente. Hai moitas obras que poñen a énfase nunha acción continua, perpetuum mobile co que manter ao lector distraído, e que apenas erguen un telón de fondo mínimo sobre o que corren e brincan as personaxes ao longo das súas variadas aventuras. Noutras, a acción resulta case un accidente, unha obriga molesta do oficio que apenas agocha que o protagonista é o mundo da novela, un cronotopo peculiar que seduciu ao narrador e que éste, mellor ou peor, tenta presentarnos vivamente diante dos ollos. É o caso do Gatopardo, de Lampedusa. E tamén é o caso desta peza de Kawabata, onde a ex-cidade imperial é o suxeito evidente que predica as súas páxinas.

En tanto se pode falar de acción, esta vese limitada a algunhas impresións e episodios ao longo dun ano da vida de Chieko, filla adoptiva de comerciantes en telas e kimonos da urbe. Neste prazo a protagonista descobre unha irmá xemelga biolóxica e navega un triángulo (máis ben cadrado) amoroso irresolto entre Hideo, un tecelán tradicional, e os irmáns acomodados Shinichi e Ryusuke. Podemos engadir algúns episodios dos seus pais, Takichiro e Shige, e unhas cantas visitas a xardíns, templos, festas, casas de geishas e bosques de cedros no arrabaldo norde da cidade, e a obra está feita...

Ou non. Todo o dito daría a impresión dunha peza costumista ou 'turística', e nada máis lonxe da realidade. Kioto é unha novela tremendamente xaponesa na súa forma, nas súas imaxes, nas súas ideas. As catro estacións e as súas mudanzas -tema realmente obsesivo nos autores nipóns- marcan o tempo e os cambios ao longo da obra, que comeza na primavera e remata no inverno; o compás acompáñano as diferentes formas da vexetación estacional: dende a fermosísima imaxe incial do arce fendido con dúas matas de violetas (metáfora que se verá despois das dúas irmás que aínda non se coñecen) aos tulipáns e árbores de alcanfor no xardín botánico, as cerdeiras en flor de Heian jingu ata as copas dos cedros, cubertas pola neve, erguendo un derradeiro penacho de agullas verdes coma simulacro de flores misteriosas. As 3 grandes festas da capital -o festival dos acivros, o de Gión e o das Idades) dan un equivalente humano e datas concretas para xogar coa memoria e cos encontros (respectivamente, de Chieko e Shinichi, de Chieko e a irmá, e da irmá e Hideo).

Igualmente xaponés, e sublimado aínda máis ao tratarse da 'vella capital' é o tema do conflicto entre o novo e o vello. De novo, un coñecimento someiro da historia xaponesa axuda a percibir que o Xapón é un país acostumado a modernizacións a marchas forzosas, e a unha complicada dixestión e conflicto dos choques que se producen. Kioto aparecería a priori como o escenario elexíaco onde o pasado, nos seus aspectos máis líricos e positivos (industria artesanal, casas tradicionais, beleza natural) parecería resistir a unha modernidade banal (a acción da novela está claramente apousentada nun periodo post 1950). E nembargantes, anque algo disto hai, a reflexión do autor é máis complexa. A cidade mesma é presentada como bastante máis aberta ás innovacións do que se podería crer. Di o autor "É sabido que a milenaria cidade foi sempre a primeira en adoptar as innovacións occidentais. Esta é unha das características dos habitantes de Kioto". Mais a adopción non deixa de ser irónica, e cítase para informar do primeiro tranvía do Xapón, que se segue a empregar na capital cando xa deixou de ser moderno e utilitario, e cuxa supresión da lugar a unha peculiar cerimonia de despedida, na que moitos dos viaxeiros viaxan nel durante uns días cos traxes da época Meiji (de 1868 a 1912). Esta mesma infiltración e absorción atopámola no pai da protagonista, Takichiro, que alén de dirixir o negocio de telas, deseña estampados; fortemente tradicionalista nos seus gustos e hostilidades ao moderno (os turistas americanos mercando cámaras de fotos e telas estandarizadas, as novas industrias modernas e as edificacións de cemento nas aforas), topa pola contra inspiración para novos deseños nos libros de Paul Klee ou Miró que lle agasalla a súa filla...

En resumo: Kioto é unha obra deliciosa, anque cun tempo e cunhas formas delicadas que só gorentarán moito a aqueles de espírito lírico e ornamental (o gusto intensificado polo ornamental é tamén unha característica moi habitual en moitas das artes e estilos nipóns) que desexen percorrer cos ollos da mente a vella capital. Entre eles está o comité do Nóbel, que na concesión a Kawabata non deixou de citar esta peza, xunto con País de neve e Os mil grous.

O libro dixital - A Modest Proposal

Pois seguimos ás voltas co tema, e non só pola pesadez recurrente do Mantendor de Trasalba; outras bitácoras, como a do amigo Mario, seguen a reflexionar, e moi ben, arredor do tema. Engado un pequeno feixe de notas arredor da venta futura dos libros dixitais, coa advertencia previa de que non son libreiro nen editor (seguramente eles terían cousas que engadir ou explicacións que pasar) e que a profecía é labor ingrata e pouco exitosa: carezo das mamelas de Tiresias e non gosto do Oitavo Círculo, bolgia número 4, onde teña que pasar a eternidade coa cabeza revirada...

Xa se falou das ventaxas e inconvintes dos e-books actuais, cun saldo certamente negativo, ao meu entender. Un dos xeitos de resolver o déficit paréceme que podería vir dado polas formas e tempos de edición. Vexamos...

Os editores protestan, cando se insiste no alto prezo dos e-books, que o seu marxe de manobra real é estreito. Querse dicir, se suprimimos os gastos inmediatos que suprime o formato electrónico (almacenaxe, que non é cousa pequena; papel e materiais; parte dos intermediarios) poderíase chegar a unha reducción non maior do 25% do custe final (si, a min tamén me resulta escasamente críbel, pero a efectos do debate, aceptemos que isto é así). E uns prezos do 75% do libro físico para unha presada de bits doadamente pirateábeis resultan inaceptábeis para o consumidor actual (máxime tendo en conta as limitacións de dereitos nas obras -licencias DRM- e o ter que mercar uns e-readers ben caros e cun alto porcentaxe de obsolescencia tecnolóxica en poucos anos).

O problema é que os editores plantexan a situación coma se fosen a preparar e a sacar libros só en formato electrónico. Unha lóxica máis racional sería a de considerar o e-book coma 1) o último eslabón da cadea formada pola saída inicial dun libro en formato caro (hardcover), seguida do paperback despois dun tempo e (o engadido que podemos facer agora) do e-book despois doutro prazo a maiores; e 2) unha fonte permanente de ingresos ata que a editorial deixe de existir, sen necesidade de recorrer a gastos a maiores de reimpresión e similares.

Cando saiu o formato paperback dos libros, moitos editores temían que a tal saída ía provocar a debacle e a fin dos libros máis careiros que venden. Nada máis falso: o mercador de maior capital segue accedendo directamente ao libro máis costoso tan pronto sae, e o mercador modesto (que en moitos casos nunca tería mercado o libro caro; non se trata só dos tacañóns) pilla máis adiante o volume de peto. O seguinte engadido lóxico sería un e-book moi barato (por forza máis que o paperback - nunca sobrepasando os 5 dólares/3 euros) que sairía moito máis tarde, e que non ameazaría as ventas dos anteriores. Alén, os custes de maquetación, escolla, promoción, etc... virían xa cubertos coa primeira das edicións, transferíndose ás posteriores. E un podería aceptar as 'limitacións serias' do formato (non impresión, non préstamo, etc...) dados os prezos e as alternativas.

Doutra banda, o consumidor de libros non ultrarecentes e/ou mainstream (díganmo a min, que ando estes días á caza de traduccións careiras dos clásicos xaponeses en tendas virtuais de segunda man) sabe que despois dun prazo limitado, xa non ten acceso a libros publicados por unha casa editorial. 10 anos significan quase-imposibilidade. É unha perda dos dous lados: os editores deixan de vender (e non farán reedicións ata ter garantías amplas de que van ten moitas ventas inmediatas), e os mercadores, de mercar. Os dous problemas resólvense coa descarga dixital permanente e a longo prazo, con ingresos pequenos mais sumativos e temporalmente alongábeis ata un futuro moi lonxano.

Tal é o que estiven a cavilar. De todos xeitos, son escéptico, mais xa veremos o que sae. Agradécense comentarios, críticas e ameazas de morte...

Yoichiro Kawaguchi - Robots Orgánicos

Dante nella Domenica

Un dos praceres favoritos do mantedor para as mañás de domingo é o de ler unha cántica da Divina Commedia dantesca. Partindo da edición italiana e inzada de notas de Mondadori (commento di Anna Maria Chiavacci Leonardi), dou comezo a un close reading que inclúe a lectura pausada do orixinal e das notas, o cotexo cunha versión española e a relectura final e sen pausa do canto de novo na lingua orixinal. O proceso leva aproximadamente unhas tres horas.

Anque para outros periodos seguramente me vería nunha tónica disonante con Harold Bloom, concordo plenamente con el en que o Alíxero é sen dúbidas o mellor escritor medieval que existe. E non só pola calidade dos seus textos, senón porque a súa obra encapsula e exemplifica mellor que calquera outra case tódalas características distintivas da escrita 'medieval': termos como alegoría, exempla, fusión clásica/cristiá encarnan de xeito plástico e ilustrativo nas súas tercinas.

Dende que teño uso de razón (non moita) debo confesar un fascinio absoluto co modo de pensar medieval, que non son quen de explicarme, mais que segue aí. A sección de retábulos góticos e románicos dun museo xamais me cansa, e ata o texto menos amábel é quen de arrastrarme e de entreterme. Acéptanse interpretacións psicoanalíticas do caso (anque teño a mesma fé no doutor Freud ou en Jacques Lacan que na transubtanciación, e a teoloxía entretenme máis).

Todo o cal conclúe nunha serie de entradas que penso facer sobre o pensamento medieval e os exemplos dantescos. A primeira entrada servirá para reflexionar sobre o concepto mesmo de 'Medioevo', non pouco criticado incluso polos especialistas nesa materia...

Ilusionado co E-commerce

Do mesmo xeito que sigo nas miñas trece polo que toca ao libro electrónico, debo recoñecer que a Rede de Redes abriu enormes posibilidades no que toca á adquisición de libros tradicionais de papel. Neste eido as ventaxas para os que poidan lidiar coa língua inglesa son inmensas, e de feito levaron a que o 80 por cento dos libros que merco na actualidade sigan a estela das ondas virtuais.
Postos a navegar as ribeiras do lago da fada electricidade, varios son os portais desde os que podedes atopar volumes que evitan as librerías galaicas. Os que máis emprego eu son:

-Amazon: auténtica 'multinacional' do libro, inclúe un catálogo amplísimo de volumes a prezos moi económicos e sobre case tódolos temas imaxinábeis. Alén das opcións de 'primeira man', tamén conta con links a outros vendedores dos mesmos productos (novos ou vellos), moitas veces rebaixados. Aliás, os comentarios e reseñas axudan a navegar entre diferentes opcións do mesmo producto.
O Amazon que máis emprego é o de Estados Unidos, xa que os prezos soen ser máis baratos que o do anglosaxón, máis cercano (as taxas de cambio do euro co dólar axudan moito tamén). Os libros tardan arredor de 21 días en chegar polo correo 'barato' (unha semana dende o portal inglés).

-Abebooks: este xa é un portal específico para libros de segunda man, e foi o primeiro espazo de e-commerce ao que acudín. É especialmente bo para volumes vellos e descatalogados, os prezos son moi económicos e os gastos de envío soen ser menores aínda que os do portal anterior (case nunca pasan de 15 dólares, arredor de 10 euros; en comparanza, os envíos de paquetes equivalentes por correos ascende á frioleira de 36 billetes, facendo o e-commerce da península co exterior unha imposibilidade práctica).

-Ebay: esta é unha casa de subastas, anque moitas veces tamén permite opcións de compra directa do producto, ou de facerlle unha oferta máis barata ao seu posuídor. É o portal que menos emprego dos tres, e nembargantes tamén é moi útil ás veces para libros moi concretos que non atopas nos demais enderezos.

Mais alá destes focos, hai outras tendas menores que é oportuno visitar de cando en vez, para ver se ofertan os mesmos libros un chisco máis baratos (nesa pescuda, google é o teu amigo). Para os tomos en español, o equivalente na península sería o portal da Casa del Libro, mais non quedei moi satisfeito cos seus servizos, nen os recomendo agás que o que busques só o teñan eles (son lentos, non avisan se o libro encargado está ou non en stock -neste caso fanche agardar ata que llo traen da editora- e a maioría do que teñen telo tamén nas librerías de Santiago).

Tristia (2)

Fai unhas semanas, un aire cruel, parente encrequenado de furacáns e tifóns, ceivou un cáliz de iras e de arrebatos sobor das galaicas terras. Á mañá seguinte descubrín con infinda tristura que os ventos tronzaran dúas das tres pólas dunha feixoa que tiñamos na horta, unha árbore nobre e espléndida onde as haxa, que daba perennes follas dun verde intenso nos meses de inverno; belidas flores rosadas na primavera, coma dedas da aurora; sombra fresca no verán, e froitos doces e numerosos no outono.

Ignoro se a árbore se recuperará desta derrota. Fica a carraxe de querer castigar ao céfiro traidor e de mallar nel, tal coma el-rei dos Persas, nun día lonxano, dera ordes de azoutar ao Helesponto. É que o dano da árbore afectou o meu ánimo coma se fose o dunha persoa querida, ergueu un áspero memento arredor da fraxilidade da vida e do paso do tempo, cómplices ambos que prestaron dentes ao vento canalla que roeu de xeito sádico no compañeiro vexetal; compañeiro do que agardo que siga a agasallar a outros con beleza e feixoas cando o que escrebe estas liñas non sexa máis que unha presada de cinzas e de húmido humus, pra que o meu espírito errante e insatisfeito poida pousar uns intres ao seu redor e pensar aquilo de Serán ceniza, más tendrá sentido...

Genji Monogatari

Diario Poético

Pensaba falarvos de Cronoloxías e/ou do profesor Bermejo, mais o breve comentario das lecturas cotiás sempre me gorenta nunha maior medida, xa que é o que me anda a roldar pola cabeza...

Entre outros libros, estou agora co Diario poético da dama Daibu. É unha obra do Xapón medieval, parte do xénero dos 'diarios poéticos' (shu, ou nikki) cos que se entretiña a aristocracia cortesá ao servizo dos Emperadores. Mestura de experiencias vitais e de versos compostos para a ocasión, as máis das veces con comentarios introductorios e contextuais, non deixo de cavilar no doado que sería adaptar este formato para a blogosfera...

O da Dama Daibu seguramente non é o mellor nen o máis famoso dos existentes. De feito, cheguei a el case por accidente, mentres buscaba información na Rede sobre as dúas árbores (o laranxo -tachibana- e a cerdeira -sakura-) que escoltaban o acceso ao Pazo Imperial. Na pescuda apareceron uns versos seus, e gustáronme dabondo para decidir ler máis. A única traducción a unha língua occidental do libro ao que pertencían os seus poemas é unha descatalogadísima The Poetic Memoirs of Lady Daibu, verquida ao inglés por Phillip Tudor Harries para Stanford University Press (1980) que me chegou fai uns días por correo, cortesía de tenda de segunda man...

Chámame a atención, acostumado ao noso fetiche occidental da autoría clara, que do mesmo xeito que sucede con outras das xeniais poetas da súa época e lugar, descoñezamos o seu nome real, pois o título que se emprega para alcumala, Kenreimon'in Ukyo no Daibu, ven a significar algo así como "Doncela ao servizo da emperatriz retirada Kenreimon'in, patrocinada na corte polo Encargado da parte dereita da capital".

Os poemas (waka) presentan a forma tradicional da poesía cortesá xaponesa, que non é (contra o que moitos poidan pensar) o haiku, senón a tanka (短歌), tamén bastante breve, composta por cinco versos que presentan 5-7-5-7-7 sílabas cada un. Eis unha mostra:

Unha visión parella
á beleza das flores en primavera
ou á lúa de outono:
nesta aillada aldea da montaña
a neve ilumina ao amencer.

Haru no hana
Aki no tsuki ni mo
Otoranu wa
Miyama no sato no
Yuki no akebono

Mictlán - O Inferno Azteca

O Mictlán era a mansión do deus Mictlantecuhtli, Señor dos Mortos, e da súa compañeira feminina Mictlancihuatl (Mictecacihuatl). Mictlantecuhtli sóese representar coma unha caveira sinxela, ou cun coitelo de obsidiana chantado a través do nariz.

Para chegar ao Mictlán, os mortos tiñan que levar a cabo unha longa viaxe inzada de obstáculos naturais que superar en nove fases diferenciadas. No primeiro momento os mortos tiñan que atravesar un río chamado Apanohuaya. No intre en que chegaban ás augas precisaban da asistencia do cadelo Techichi que fora enterrado con eles, para poder nadar a través do río. Despois de saír do cauce completamente nú, a seguinte barreira consistía en pasar a través do Tepetl Monamietia, unha parella de feroces montañas que batían constantemente a unha contra a outra. A partires de aquí, os mortos escalaban a montaña que se chamaba Itztepetl, cuxa superficie era un manto de pezas de obsidiana afiadas coma gumes de navalla. A seguinte proba levaba aos mortos a cruzar os oito abismos (Cehuecayan), nos que a xélida temperatura daba lugar a unha neve eterna, e os oito vales (Itzehecayan) onde ventos brutais cortaban neles coma se fosen coitelos. Ao superar isto pasaban por un camiño descendente no que se vían expostos a unha nube innumerábel de frechas (Temiminaloyan), só para descubrir que un xaguar engulira os seus corazóns. O seguinte obstáculo consistía no cruce dun misterioso lugar chamado 'onde as bandeiras ondean', e onde os mortos topan unha especie de lagarto ou crocodilo chamado Xochitonatl. O lagarto era o símbolo para a terra, e tamén para o derradeiro día do ano, o que indicaba que os difuntos estaban a chegar ao final da súa odisea e retornando á terra.

A estas alturas da viaxe, os mortos víanse na obriga de cruzar os Chiconahuapan (os nove ríos) de novo coa axuda do cadelo Techichi, para finalmente chegar a Chiconamictlan (o noveno inferno) onde eran recibidos por Mictlantecuhtli. Pensábase que esta longa e difícil viaxe requería duns catro anos para completarse. É neste intre cando os mortos perdían o vencello coa súa corporaleidade física e terrestre, pasando a desintegrarse e a desaparecer para sempre na escuridade e na nada. Aparentemente, non había posibilidade de vida eterna ou doutra existencia para aqueles destinados ao Mictlán. A inmortalidade estaba reservada para aqueles escollidos para habitar nos outros tres mundos da ultratumba.

Comunista(s) do Mes: Os Fusileiros Letóns

Xa sei que vou con certo retraso en dúas das seccións fixas prometidas. Esta xa a tedes eiquí. A de filosofía terá que agardar a ben entrado este mes, xa que o estudo, a traducción e outras lecturas deixáronme parado ás portas da República de Platón...

Os fusileiros letóns (Latviešu strēlnieki) foron un dos corpos militares, inicialmente composto de voluntarios, que o goberno tsarista reclutou na Letonia, daquela unha provincia rusa, co gallo da Primeira Guerra Mundial. Cando en 1917 estoura a Revolución de Outubro, moitos deles pasan a apoiar ao novo goberno; receben o alcume de 'fusileiros letóns vermellos' (Latviešu sarkanie strēlnieki), e nos primeiros momentos constitúen, xunto cos mariñeiros de Kronstadt, os gardacostas e garda pretoriana dos bolcheviques, e un dos poucos corpos disciplinados e efectivos dos que dispñen nos comezos da revolución. Destácanse ao longo da Guerra Civil, suprimindo revoltas en Moscova e Yaroslav e loitando contra os líderes contrarrevolucionarios Denikin, Yudenich e Wragnel. En 1919 receben a máxima condecoración da época, a Honorábel Bandeira Vermella da VTsIK, e un dos seus oficiais -Jukum Vacietis- convértese no primeiro comandante en xefe do Exército Vermello.

Tiveron menos sorte no seu país natal, que aproveitou o dereito de autodeterminación outorgado polos bolcheviques para fundar unha república independente nas costas do Báltico. Coa firma do tratado de paz, en 1920, entre Letonia e a Rusia bolchevique, moitos dos fusileiros retornan á súa patria.

Os que ficaron en Rusia pasaron a ocupar altos cargos no Exército Vermello, na Cheka e no Partido Comunista. Nembargantes, coa chegada dos anos 30, a maioría foron fusilados e deportados ao Gulag, compartindo o destino dos 'vellos bolcheviques' e dos intelectuais.

Moito máis adiante, trala reocupación de Letonia pola URSS e a morte de Stalin, os fusileiros serían rehabilitados, e construíuselles un museo e un fermoso monumento en Riga. A caída do réxime comunista volveu a colocalos na picota, xa que moitos letóns desprézanos como colaboradores da odiada gran potencia veciña. O seu museo foi reconvertido no 'Latvijas Okupacijas Muzejs' ('Museo da ocupación de Letonia', que mete no mesmo saco aos Nazis e aos Soviéticos) e moitas voces reclaman a voadura da rosada pedra esculpida que os representa...

Volare, oh oh

Por máis que lle gorente a Dean Martin, o certo é que dar voltas polo globo partindo da Gallaecia é un considerábel quebradeiro de cabeza, agás que pretendas viaxar tan só a cidades españolas ou aos aeroportos máis terceiromundistas de Europa (si, isto vai por ti, Bologna-Forlì, ou a exemplificación de como se pode montar un galpón pequeno de cemento, vendelo como aeródromo e usurpar de paso o nome de Bologna, a moitos kilómetros de distancia).

Sen entrarmos na absurdidez minifundista do país, con tres campos de aviación en diferentes gradacións e matices do pior ao lamentábel, o caso é que incluso o presuntamente mellor deles, na Lavacolla, adoece de falta de conexión con calquera aeroporto internacional digno de tal nome. Por suposto, o sucursalismo con Madrid ou Barcelona suple moitas, pero non todas, as necesidades.

Agora mesmo o Mantedor está a romper os cornos na pescuda (non urxente nen inmediata, iso si) dun billete para Osaka, en Xapón, que non o leve en ameno percorrido de 7 días por tódalas aeroliñas do continente, outros mundos e parte de Portugal. Dado que a península ibérica carece de voos directos co País do Sol Nacente (P.S. e como farán os xaponeses para chegar a Compostela ou a Barcelona?) ata o momento fun incapaz de tecer un encaixe de Camariñas ou cubo de rúbik que implique menos de 3 cambios de avión e outros tantos días perdidos tan só nos diferentes transbordos. Se a alguén se lle ocorre algunha suxerencia ou solución para semellante nú gordián, son todo ouvidos a aperto por anticipado ao meu Alexandre Magno...

Corrixindo apuntamentos - O Mosaico

O tema 56 das oposicións é 'Arte clásica: Grecia e Roma'. Un deses temas moi sinxelos dos que todo o mundo ten moito que dicir. Repasando a sección adicada ao mosaico, nembargantes, vexo que os meus apuntamentos deixan moito que desexar, e que mesturan o mosaico propiamente dito co lithóstroton. Como guía esquemática para perplexos e aclaración mental para sí veñen as seguintes aclaracións:

Lithóstroton

-do grego λιθoστρωτος, "cuberta/esparcido de pedras".
-decoración de chans (revestimento pavimental)
-materiais: fundamentalmente, pedras e marbres. Area, grava, pó de marbre e algúns máis para os diferentes estratos preparatorios.
-diferentes tipos: opus lapili (pedriñas e 'guijarros'), opus tessellatum (teselas de cores de non máis de 2 cms. de ancho), opus vermiculatum (teselas minúsculas; ata 68 por centímetro cadrado) e opus sectile (lousas de marbre ou alabastro, crustae, cortadas en formas xeométricas. Semellante ao taraceado).

Mosaico

-do latín musaicum, á súa vez forma neutra e tardía de musaicus, 'das musas' ou reformulación a partires de musīvum (opus), emparentado coa mesma raíz musēum, musaeum, 'museo, das musas'.
-decoración de paredes, ao estilo da pintura (ás veces, noutros formatos menores)
-materiais: vidros de cores, marbre. Os mesmos materiais de recheo e de estrato que o lithóstroton.
-diferentes tipos: para o mundo antigo, que é o que nos ocupa, só cabe falar de 'opus musivum'

Isto é se seguimos a Antonella Fuga (Tecnicas y materiales del arte), porque outros autores non ven tan claras estas distincións, e inclúen categorías que mesturan as opus do lithóstroton co mosaico. Por exemplo, opus classicum, que mesturaría o tesselatum co vermiculatum, ou opus palladianum. Se os lectores teñen suxerencias, fico con ollos e orellas abertas...

Ver para crer

Os lectores habituais perdoaránme que cole unha caricatura (emprestada de Gonzalo Vilas e de gznación), mais ás veces é certo o dito de que unha imaxe vale máis que mil palabras...

Daquí non marchamos sen quedarmos pra mañán!

Escéptico co E-Book

Certamente, o aparato conta con tódalas miñas beizóns. E as posíbeis ventaxas son moi seductoras: posibilidade de carrexar nun formato confortábel centos ou incluso miles de libros, emprego de procedementos mecánicos de pescuda, marca-páxinas e navegacións hipertextuais, acceso doado a volumes doutra maneira difíciles de atopar... E nembargantes, o que parece un terreo prometedor está estancado, e non ten visos de mellorar no curto ou medio prazo.

Algúns dos problemas teñen que ver coa tecnoloxía en sí: o e-book require unha versión careira nunha carcasa (o e-reader), tanto máis dispendiosa debido ao espectro de obsolescencia tecnolóxica que acompaña sempre aos aparellos electrónicos, alén dos perigos da Bruxa Avería. O aparato necesita recargar baterías e enchufes cercanos, e o cabalo de bataia segue sendo unha resolución absolutamente non-cansina da vista, comparado co papel. Relacionado coa autonomía enerxética, as imaxes a cor de alta resolución (que son as que máis problemas dan) tamén requiren de axustes e de melloras.

Mais o problema maior ven dado ao meu ver pola torpeza e timidez das empresas do ramo, xunto coas súas arcaicas estratexias de control e de dereitos. Os e-books dispoñibles presentan unha variedade incompatíbel de formatos, e unha obsesión enfermiza por evitar os perigos da piratería que concretiza en menos dereitos para o comprador de e-books (por exemplo, non podes facer copias, e incluso a compañía pode hipotéticamente retirarche acceso ao libro que xa mercaches). Se a isto lle unimos uns prezos absurdamente caros (actualmente, moitos dos e-books custan case tanto coma os equivalentes en papel), enténdese a irrelevancia dos nichos de mercado que acadaron. Non quixera xogar a Casandra, mais temo que as limitacións dos empresarios e a ausencia dunha forte inversión improductiva e anterior ata que o sector poida manexarse por si só (que foi o que pasou con Internet) parecen condenar ao sector ao marasmo ata dentro dunhas cantas décadas, é unha situación que lamento. O fetichismo propio polo libro de papel non exclúe as utilidades innegábeis do novo (por exemplo, e como dicía, para libros 'raros' que agora teño que pillar por correo, carísimos e de segunda man), e incluso é posíbel imaxinar unha convivencia harmónica onde o libro tradicional ocupe un nicho de 'mercadoría de luxo', con mellores edicións en papeis de calidade. Mais polo momento, as posibilidades non cristalizan máis alá de soños calderonianos, 'y los sueños... sueños son'.